Tác giả gửi tới Dân Luận
Thứ Tư, 04/09/2013
1. Không ai thương mình bằng chính mình:
Dù được lớn lên dưới mái trường
XHCN, nơi mà con người luôn được dạy rằng phải hy sinh lợi ích bản thân cho tập
thể, mà lớn nhất là tổ quốc, từ nhỏ tôi được dạy rằng: nông dân lao động trên
đồng để làm giàu cho tổ quốc, công nhân trong nhà máy cũng lao động hăng say vì
yêu nước, bác sĩ cống hiến công sức mình cho sự nghiệp bảo vệ sức khỏe nhân
dân, nhà giáo thì ngày đêm chăm lo cho sự nghiệp giáo dục toàn dân,… nhưng tôi
vẫn tin vào chủ nghĩa cá nhân. Với tôi, bản chất con người là vị kỷ (ích kỷ) và
duy lý (khôn). Con người ta chỉ muốn và hăng hái nhất (động lực) khi làm cái gì
có lợi cho mình. Tất nhiên, các bạn luôn tìm ra vài trường hợp cụ thể nào đó để
phản bác lại ý kiến của tôi. Ok, tôi thừa nhận có những cá nhân như vậy nhưng
điều tôi muốn nói là số đông.
Khi nhỏ, anh em tôi sống chung
với nhau một nhà, có nhiều thứ dùng chung, thương yêu nhau, san sẻ nhau,… nhưng
khi lớn lên, chúng tôi có gia đình riêng thì thân ai lấy lo, nếu có giúp nhau
thì cũng giúp đỡ lúc ngặt nghèo mà thôi. Tất nhiên không vì thế mà anh em xa
cách hay thiếu tình cảm yêu thương nhau.
Tôi tin điều này không chỉ đúng
cho anh em tôi mà có lẽ đúng ở nhiều gia đình. Anh em trong nhà còn vậy huống
gì rộng lớn là xã hội. Dù là đồng bào nhưng như một điều tự nhiên, tình thương
trước hết phải dành cho người thân yêu: vợ con, bố mẹ, anh em,… rồi mới đến
đồng bào.
Bản năng con người là phải lo
cho mình, cho gia đình rồi mới nghĩ đến xã hội. Một bậc cao nhân đã nói “người
không thương mình thì trời tru đất diệt”, với tôi, câu này là chính xác dù nhiều
người có thể công kích là ích kỷ.
Trong lâu dài, nếu con người
chỉ đi làm việc vì lợi ích cho số đông, cho nhân dân, cho tổ quốc mà không nghĩ
đến lợi ích mình thì rất phi lý và không bền vững. Có chăng là thánh nhân (loài
người thành thánh nhân thì rất hiếm) hoặc là miệng lưỡi thơn thớt để che giấu
một toan tính.
2. Lợi ích riêng được nhận thức đúng:
Hẳn nhiều người sẽ trích dẫn
câu nói của vị tổ Các-Mác: “chỉ có súc vật mới quay lưng với đồng loại để chăm
chút cho bộ lông của mình”, để công kích luận điểm ích kỷ nhưng rất ‘người” ở
trên của tôi.
Đồng ý là con người chúng ta
khác con vật là phải có tình thương, lòng nhân đạo với đồng loại-nhất là người
cùng huyết thống, màu da-chứ không thể nào chăm chăm cái niêu cơm nhà mình mặc
ai chết đói, kệ. Tôi luôn suy nghĩ giải pháp nào để dung hòa được hai trạng
thái, hai trường phái lý luận ngược chiều như trên.
Nghịch lý trên có lời giải đáp
khi tôi đọc cuốn sách “nền dân trị Mỹ” của nhà quý tộc Alexis de
Tocqueville do thầy Phạm Toàn dịch. Trong cuốn sách dày hơn 900 trang này, có
nói về một tri thức của người Mỹ là “lợi ích riêng được nhận thức đúng”. Người
Mỹ nhận thức rằng lợi ích riêng của họ luôn gắn bó với lợi ích chung. Lợi ích
riêng của từng người, từng gia đình chỉ được bảo đảm và bền vững khi gắn với
lợi ích chung. Người Mỹ luôn xem “lợi ích riêng được nhận thức đúng” như một
tín điều (như là một giáo điều trong tôn giáo). Chính nhận thức này mà người Mỹ
rất hăng hái tham gia việc chung: từ làm đường, xây dựng trường học, dựng thánh
đường, chống tội phạm,… Xã hội dân sự ở Mỹ phát triển mạnh, bền vững cũng vì
nhận thức đúng đắn trên của toàn dân Mỹ.
Nước Mỹ phát triển, thịnh vượng
vì người dân Mỹ nhận thức đúng và rất lành mạnh về bản chất con người trong
việc chung sống thành xã hội.
Để xây dựng nền dân chủ đúng đắn, bền vững và chung hưởng thịnh vượng, người Việt Nam ta nên tìm hiểu và truyền bá nhận thức trên đến càng nhiều người càng tốt. Nó là một giải pháp vừa bảo đảm được bản chất “xấu xa” của từng cá nhân con người, vừa bảo đảm sự tốt đẹp cho xã hội.
3. Chung tương lai-chung thảm họa
Người Việt chúng ta hiện nay có
hơn 90 triệu dân, với hàng chục triệu gia đình. Từng người với vui buồn, sướng
khổ,… quây quần trong không gian chính là gia đình. Ngoài bản thân, không ai
thương mình bằng người thân: bố mẹ, vợ con, anh em,… đó là một thực tế.
Từng cá nhân cần phải phát huy
mọi năng lực để mang lại điều tốt đẹp nhất cho bản thân và gia đình. Trong xã
hội cạnh tranh khốc liệt này, nếu ta chậm chân, ta “hiền” thì người khác sẽ lấy
mất phần. Không chỉ bản thân thiệt mà còn vợ con, bố mẹ, anh em phải sống trong
đói nghèo, thiếu thốn trăm bề,… Không gì cay đắng bằng khi một người có năng
lực phải sống trong cảnh như vậy.
Tuy nhiên, ngoài cái gia đình
bé nhỏ mà mọi người phải lo, chúng ta là người Việt Nam, cùng chung tiếng nói,
cùng chung huyết thống, cùng thừa kế một di sản của cha ông, chúng ta có chung
một tương lai.
Nhà chúng ta to, nhưng xung
quanh dân tộc ta nghèo đói thì chúng ta cũng không yên khi đầy rẫy “Lê Văn
Luyện” quây quanh. Xe chúng ta tốt nhưng đường đầy rẫy ổ gà, xập xệ thì cũng
sập hầm, sập hố mà chết. Chúng ta có nhiều tiền nhưng thực phẩm xung quanh điều
nhiễm độc thì có tránh “đường trời” mới khỏi ung thư,….
Một dân tộc suy yếu, khi bị
ngoại bang thôn tính hoặc giặt giã nổi lên thì nhà giàu cũng chết như nhà
nghèo.
4. Bài học lịch sử:
150 năm trước, khi người Pháp
lăm le bờ cõi, dân tình đói kém, lầm than nhưng các vị Vua quan phần vì thiếu
thông tin phần vì lòng tham ích kỷ chi phối-sợ mất bổng lộc- mà giữ rịt nhân
dân trong thể chế cai trị lạc hậu.
Rồi điều gì đến cũng đến, nước
mất thì nhà tan, không ai trong số các vị đó giữ được bổng lộc cho con cháu.
Dân tộc ta trải qua thời khắc lịch sử kinh hoàng: gần 100 năm nô lệ, hơn 30 năm
chiến tranh giày xéo với hàng triệu tấn bom đạn trút xuống mảnh đất tươi đẹp
hình chữ S. Tôi không biết có bao nhiêu con vua cháu chúa chết thảm trong tao
loạn hoặc sống lang bạt muôn phương?
Thật là bi thương!
5. Cần một một cuộc cách mạng nhận thức về “quyền lợi
riêng được nhận thức đúng”:
Tình hình đất nước ta hiện nay
là rất xấu. Một đảng nắm hết uy quyền nhưng hiện đang bị suy thoái trầm trọng:
tham nhũng, lợi ích nhóm (nhóm lợi ích với lòng tham mù quáng) nổi lên đông như
quân Nguyên. Trong thời cuộc này, một số sẽ thành công, của ăn của để, nhà lầu
xe hơi,… nhưng tuyệt đại đa số là thất bại.
Khi viết bài “bạn
tốt của chiến tranh: niềm tin mù quáng, lòng tham mù quáng”, tôi thấy
thật khó mà thay đổi thực trạng đất nước. Lực lượng bên trên nắm quyền lực và
tiền bạc thì bị lòng tham mù quáng chi phối (một phần nhỏ còn bị niềm tin mù
quáng chi phối) và họ tìm cách giữ vững đặc quyền đặc lợi đang có; bộ phận bên
dưới thì lại bị niềm tin mù quáng chi phối (còn một bộ phận “trí thức” ở giữa
thì tối tăm mặt mũi vì chăm lo lợi ích riêng cho bản thân và gia đình). Tôi suy
nghĩ và không thấy lực lượng nào đủ mạnh hiện nay khả dĩ chống nổi hai thế lực
trên. Đến nhà bác học thiên tài Einstein còn phải bất lực mà thốt lên “không
thể chống được thế lực của những kẻ ngu (trong trường hợp này có thể hiểu là
tin mù quáng mà tham mù quáng), vì chúng quá đông”.
Trong tình thế này, chắc có lẽ
chúng ta cần làm một cuộc “cách mạng” về nhận thức mà cốt lỗi vấn đề là triết
lý “lợi ích riêng được nhận thức đúng”. Một cuộc vận động toàn dân dù sang hèn,
giàu nghèo thấy được “một tương lai chung-một thảm họa chung”.
Có lẽ chúng ta cần cuộc vận
động này trước tiên để có thể thống nhất ý chí và lực lượng rồi mới tính kế làm
những việc tiếp theo.
No comments:
Post a Comment