Nguyễn Huy
Cường*
22-4-2013
Thân gửi em,
Bài nói chuyện của em trên YouTube suýt làm tôi rơi nước
mắt. Tôi xúc động vì nhiều lẽ. Trước hết, em làm tôi nhớ lại thời học sinh của
mình. Tôi cũng từng có nhiều suy nghĩ rất giống em, nhưng khi ấy suy nghĩ của
tôi còn vụn vặt và tôi không có khả năng diễn đạt thành lời như em bây giờ. Ai
đến tuổi thì cũng phải đi học. Và tôi cũng vậy. Nhưng chỉ trừ những năm cấp
một, những năm còn lại đối với tôi là những chuỗi dài mệt mỏi của thi cử và
điểm số. Tôi cần điểm số để đạt danh hiệu này danh hiệu nọ và để cuối cùng vào
được đại học, vì tôi tin rằng chỉ khi vào đại học tôi mới có một tương lai tươi
sáng để tự lo cho bản thân và phụ giúp gia đình. Rồi rốt cục tôi cũng vào được
đại học, có nghề nghiệp ổn định, và cũng đã có khả năng tự lo cho bản thân và
phụ giúp gia đình như tôi từng mong muốn. Vậy thì tại sao tôi quá xúc động khi
nghe em nói ra những suy nghĩ của mình? Không phải những gì em nói bị nhiều
người xem là vớ vẩn sao? Không phải em nên ngoan ngoãn vâng lời và tiếp tục học
hành bình thường sao? Không. Em đã dũng cảm nói lên những suy nghĩ thật lòng
mình mà ít người dám nói, là em không chấp nhận hệ thống giáo dục cứng nhắc,
quá chú trọng thành tích mà thiếu quan tâm đến suy nghĩ, cảm xúc, và đam mê của
học sinh, và của cả giáo viên. Những gì em nói cần được nhiều người lắng nghe —
và nghe cho thật rõ. Em làm tôi nhớ lại lúc tôi học thuộc lòng bài văn mẫu để chuẩn
bị cho kỳ thi tốt nghiệp cấp hai, hay những lúc học mẹo môn sử để chuẩn bị thi
tú tài. Hình như lúc ấy tôi xem những chuyện này là bình thường, nhưng giờ nghĩ
lại không hiểu sao tôi cảm thấy rùng mình. Hệ thống giáo dục chạy theo thành
tích đã đẩy tôi, em, và cả thầy cô giáo của chúng ta vào thói quen thiếu trung
thực và vô cảm. Tôi xúc động vì em có suy nghĩ giống tôi, nhưng em đủ dũng cảm
và thông minh để đứng lên nói ra suy nghĩ của mình thật khúc chiết và thuyết
phục, điều mà tôi vẫn chưa làm được.
Tôi cũng bắt gặp hình ảnh của Dewey và Foucault trong
những gì em nói. Em giúp tôi hiểu triết lý giáo dục mà Dewey và Foucault đề
xướng một cách sinh động và cụ thể hơn. Khi nghe em nói, tôi dễ dàng hình dung
ra một học sinh trung học đang thiếu vắng nụ cười của sự say mê trên môi vì mải
chạy theo thi cử. Người học sinh đó có thể vẫn cười nói vì nhiều lý do khác
nhau, nhưng tuyệt nhiên không phải vì say mê môn học. Người học sinh đó có thể
là em, mà cũng có thể là tôi của mười mấy năm trước, và cũng có thể là biết bao
sinh viên, học sinh khác hiện đang ngồi trên ghế nhà trường. Cũng giống như
tôi, các em rồi cũng sẽ ra trường, cũng có việc làm, rồi cũng nhớ ơn những thầy
cô đã từng dạy dỗ mình suốt những năm phổ thông và đại học. Nhưng chắc chắn các
em cũng sẽ không quên những phút giây căng thẳng, buồn chán, thậm chí phẫn uất
vì bị nhồi nhét trên ghế nhà trường mà lẽ ra các em không phải chịu đựng. Nhưng
chắc rồi nhiều người trong các em cũng sẽ dần dần xem đó là chuyện đã qua, như
là một trải nghiệm mà ai cũng phải có, để rồi các em lại bắt buộc con cái của
mình tiếp tục đi trên con đường đó. Tôi xúc động vì cậu học sinh lớp 12 là em
dám sống thật lòng mình và lên tiếng chống lại lối giáo dục mà em và tôi đều
nghĩ là thiếu nhân bản. Tôi đồng ý với em là một người có thể trở thành kỹ sư,
bác sĩ, hay tiến sĩ, nhưng trong tâm hồn có khi cũng chỉ là nô lệ của bằng cấp,
của thi cử, của cách suy nghĩ giáo điều mang tính áp đặt mà nhà trường hiện
đang tạo ra. Và chính những người này lại tiếp tục tạo ra những tâm hồn nô lệ
mới, cũng bằng cách nhồi nhét và áp đặt ý tưởng của mình lên những người khác.
Em cũng làm tôi xúc động khi nói về đam mê của em và bạn
bè em, vì nói thật tôi cũng đang vật lộn với đam mê của chính mình. Tôi và em
không phải là ngoại lệ. Biết bao nhiêu người chọn nghề vì nghề đó hái ra tiền
chứ không phải vì đam mê. Hái ra tiền không phải là điều sai, nhưng không được
làm những gì mình đam mê thì cũng thật đáng buồn. Và nhiều người không biết đam
mê thật sự của mình là gì — vì họ đã quen chạy theo những trào lưu và định chế
xã hội đến nỗi quên đi cái tư lương trong sáng của mình, cái tư lương vốn có
khả năng cho mình biết mình là ai và mình thích điều gì. Không phải chỉ một học
sinh lớp 12 như em không biết mình thích gì, mà một người 30 tuổi như tôi có
khi vẫn vật lộn với câu hỏi đó. Tôi đồng ý với em là nhà trường cần có khả năng
phát hiện và nuôi dưỡng lòng đam mê của học sinh, không phải làm ngược lại.
Điều này tôi đã nghe người ta nói quá nhiều ở trường sư phạm, nhưng mấy ai đã
thực sự làm được trong môi trường giáo dục Việt Nam hiện nay?
Tôi cũng xúc động vì em làm tôi nghĩ đến con đường tương
lai của mình. Tôi đang học về ngành giáo dục với những con người đầy tâm huyết,
đạo đức, và nhân văn. Nhưng tôi sẽ đi theo con đường nào đây? Liệu tôi có dám
dấn thân để đi theo con đường đạo đức và nhân văn đó, hay tôi sẽ đặt nặng hơn
phần cơm áo gạo tiền? Trong mấy chục năm qua, nhiều thế hệ thầy cô giáo Việt
Nam đã bị đặt trong một hoàn cảnh hết sức khó khăn của cơm áo gạo tiền rồi. Họ
cũng muốn hết lòng dạy dỗ học sinh, nhưng họ cũng không thể quên chuyện cơm áo
gạo tiền, quên trách nhiệm nuôi sống gia đình và con cái của mình. Dù nhiều
thầy cô giáo giờ đây đã có thể sắm xe hơi nhà lầu nhờ vào dạy thêm và những
công việc bên ngoài, nhưng tận sâu trong tâm hồn, tôi vẫn nghĩ họ là những
người thiệt thòi nhất. Thiệt thòi vì họ có cảm giác không làm tròn phận sự của
người thầy mặc dù họ có những lý do chính đáng nhất. Ở một xã hội mà người giáo
viên được trả mức lương thấp hơn mức sống tối thiểu, thấp hơn cả lương của một
công nhân nhà máy, thì chúng ta cũng không thể mong chờ gì nhiều hơn ở người
thầy. Một xã hội mà trong đó người lao động không kiếm đủ cái để ăn đã là một
xã hội tệ. Một xã hội mà trong đó người giáo viên vừa là nô lệ của thành tích
vừa phải chật vật lo cho cuộc sống của mình là một xã hội còn tệ hơn nhiều. Một
xã hội như thế không thể tiến bộ được. Những tiến bộ thấy được, nếu có chăng,
cũng chỉ là tiến bộ nhất thời, hay chỉ là phồn vinh giả tạo mà thôi.
Bài nói chuyện của “kẻ lười biếng” thật hay vì nó gợi lên
trong tôi rất nhiều suy nghĩ về bản thân, về đồng nghiệp, về học trò, và về
tương lai của đất nước Việt Nam. Và nó rất thật. Không, em không lười biếng
chút nào hết. Đúng như em nói, không có học sinh nào lười biếng cả. Tôi mong em
sẽ thành công theo cách em muốn và trong tương lai em sẽ làm được nhiều việc
lớn lao cho đất nước. Nói nhỏ cho em biết, thi cử và bằng cấp đang là một căn
bệnh đang lây lan khắp toàn cầu, chứ không chỉ ở Việt Nam đâu em.
Tác giả gửi quechoa.vn
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả
………………..
*Tác giả đang nghiên cứu sinh ở Mỹ về giáo dục Mỹ.
-----------------------------------------
20-4-2013
No comments:
Post a Comment