Thiện Ý
27/11/2019
Ngày Lễ Tạ Ơn (Thanksgiving
Day) của người Hoa Kỳ năm nay rơi vào ngày Thứ Năm của tuần lễ thứ tư Tháng
11 là ngày 28-11-2019. Lễ Tạ Ơn Thanksgiving đã được nhân dân Hoa Kỳ đón mừng bằng
một thời gian nghỉ cuối tuần dài ngày (long-week-end), với những bữa tiệc
vui không bao giờ thiếu món gà tây nướng truyền thống. Gia đình, bạn bè tụ họp,
tặng quà, chúc tụng nhau, để kỷ niệm một ngày mà từ thời lập quốc, Tổ Tiên họ
đã dành để bầy tỏ sự cảm tạ và biết ơn Thượng Ðế đã ban cho gặt hái được mùa
màng tốt tươi và đời sống ấm no hạnh phúc.
Bài viết này là một suy tư cá nhân về ý nghĩa
lịch sử, tín ngưỡng và văn hóa của ngày Lễ Tạ Ơn (Thanhksgiving Day) của
người Hoa Kỳ và người Việt Nam tha hương đã “nhập gia tùy tục” thế nào.
I - Ý
NGHĨA LỊCH SỬ VÀ TÍN NGƯỠNG CỦA THANKSGIVING DAY
Ngược dòng thời gian, những di dân đầu tiên đến
vùng đất mới sống ở thành phố Plymount Colony, lúc bấy giờ là một thuộc địa của
đế quốc Anh (nay là một thành phố thuộc Tiểu bang Massachusetts). Họ
đã quây quần tổ chức Lễ Tạ Ơn Thượng Đế đã ban cho một mùa gặt hái hoa mầu tốt
tươi, sau một mùa đông đói lạnh. Vào năm đó, Thống Đốc William Bradford đã công
bố “A Day of Thanksgiving” và tổ chức tiệc ăn mừng chung vui với
tất cả các sắc dân thuộc địa gốc thổ dân bản xứ cũng như nhập cư. Lúc đầu, việc
tổ chức ăn mừng ngày Thanksgiving có tính địa phương, cá nhân riêng rẽ, không
vào thời gian nhất định nào.
Sau cuộc cách mạng chống lại chế độ thuộc địa
của Đế quốc Anh thành công, ngày quốc lễ Thanksgivings đầu tiên đã được Tổng Thống
George Washington công bố là ngày 26-11-1789. Đến thời Tổng Thống Abraham
Lincoln, vào năm 1863 thì định ngày Thanksgiving là vào ngày Thứ Năm cuối cùng
của tháng 11. Nhưng dưới thời Tổng Thống Roosevelt, trong các năm từ 1939 đến
1941, thì công bố Thanksgiving Day là ngày Thứ Năm của tuần lễ thứ ba của tháng
11. Trên thực tế vẫn chưa có sự thống nhất. Vì một số tiểu bang vẫn tổ chức lễ
Thanksgiving Day vào các ngày khác nhau. Cho đến năm 1941, Quốc Hội Hoa Kỳ mới
thông qua Đạo luật ấn định rằng “Thanksgiving Day” là ngày Thứ
Năm của tuần lễ thứ tư của tháng 11 hàng năm (Congress passed a joint
resolution in 1941 decreeing that Thanksgiving should fall on the fourth
Thursday of November…)
Và ngày nay, Thanksgiving Day đã được nhân
dân Hoa Kỳ ăn mừng qua các nghi thức tín ngưỡng, tôn giáo và các cuộc xum họp
gia đình, bè bạn đầm ấm vui tươi, trong những bữa ăn tối với gà Turkey, món ăn
truyền thống không bao giờ thiếu trong ngày Lễ Tạ Ơn Thanksgiving của người Hoa
Kỳ.
II - Ý
NGHĨA VĂN HÓA CỦA THANKSGIVING DAY
Mặc dầu Thankgiving Day là ngày lễ Tạ ơn của
người Hoa kỳ, nhưng đã có ảnh hưởng lan rộng ít nhiều đến một số người ở nhiều
quốc gia khác trên thế giới; nhất là những người có cơ hội tiếp cận với và chịu
ảnh hưởng nền văn hóa đa chủng tại Hoa Kỳ.
Vượt ra khỏi ý nghĩa tín ngưỡng, tôn giáo lúc
ban đầu là để tạ ơn Thượng đế ban cho thu hoạch mùa màng tốt tươi, và ý nghĩa
thời đại nhân dịp này, người dân Hoa Kỳ cũng muốn bầy tỏ niềm tin vào sự quan
phòng của Thượng Ðế, giúp cho đất nước Hoa Kỳ có được cơ ngơi giầu có và địa vị
một siêu cường như hiện nay…dường như đã thấm nhuần vào đời sống xã hội, để
hình thành một thứ văn hóa “làm ơn” và “biết ơn”.
“Văn hóa làm ơn” dường
như thấm nhuần khá sâu vào tâm tư người Hoa Kỳ được thể hiện qua hành động thực
tế, là sẵn sàng chia sẻ cơm áo hạnh phúc cho người khác trong nước cũng như với
mọi dân tộc khác trên hành tinh này. Một thể hiện nhỏ bé nhất là mỗi dịp Lễ
Thanksgiving hàng năm người Hoa Kỳ thường có những việc làm cụ thể, không chỉ đối
với người làm ơn cho mình mà với cả những người khốn cùng, xa lạ như những người
“homeless”, “sống Vô gia cư, chết vô địa táng’’. Một thể hiện lớn lao
hơn là dường như người dân Hoa Kỳ luôn dẫn đầu về công việc bác ái, từ thiện,
như lạc quyên cứu trợ nạn nhân chiến tranh, thiên tai bão lút xẩy ra bất cứ ở
đâu trên thế giới.
Viết đến đây tự nhiên chúng tôi nhớ lại những
đồ “Mỹ quốc viện trợ” cho hàng triệu người dân Việt Nam di cư từ Miền
Bắc vào Miền Nam sau Hiệp định Genève 1954 chia đôi đất nước. Người viết có cảm
giác phảng phất đâu đây mùi thơm đặc biệt từ những thùng quần áo, học cụ như giấy
bút hay những thùng bơ, sữa bột mà nhân dân Hoa Kỳ gom góp gửi cho những người
di cư vào Nam lánh nạn cộng sản. Những mùi thơm đặc biệt này người viết đã gặp
lại mỗi khi đi vào các trung tâm mua sắm (Shopping Centers) tại Hoa Kỳ. Khi
đó người viết mới 9 tuổi theo Mẹ di cư vào Nam tìm gặp lại Cha đang tham gia
kháng chiến chống Pháp trong phong trào công nhân đấu tranh đòi quyền lợi lao động
tại đồn diền cao su Hớn Quản, Quản Lợi (*). Từ đó đến nay, người viết được biết
“văn hóa làm ơn” của người Hoa Kỳ đã trở thành truyền thống, vẫn tiếp tục
trải rộng cho các nạn nhân chiến tranh, thiên tai dịch họa khắp nơi…
“Văn hóa biết ơn” được thể hiện qua những lời
“Cảm ơn” nhau (Thank you) phổ quát; đã trở
thành câu nói đầu môi trong giao tế của người dân Hoa Kỳ. Từ một việc nhỏ đến lớn
làm cho ai điều gì tốt đều được “cảm ơn”. Chẳng hạn mở cửa nhường cho một
người vào trước một cửa hàng hay một nơi công cộng, hoặc chỉ dẫn giúp một người
lạc đường…luôn được người ấy cảm ơn một cách chân thành, tự nhiên như một phản
sạ (thank you) hay thay cảm ơn bằng một lời khen tặng ông hay bà “Tử
tế quá” hay “mất công anh quá” (you’re appreciate).Những
người được cảm ơn thường bày tỏ sự khiêm tốn bằng câu “you’ re welcome” (ông
hay bà xứng đáng được giúp đỡ như vậy) giống như lời đáp câu “cảm ơn”
của một người Việt Nam thường được đáp lại “không dám ạ”.
Một ý nghĩa văn hóa khác là “Thanksgiving Day”
đã trở thành ngày lễ hội và là dịp mua sắm quà tặng của người dân Hoa Kỳ thể hiện
tập trung trong một ngày truyền thống kế ngày Thanksgiving day gọi là
ngày “Black Friday”. Trong ngày “Thứ Sáu đen” này, nhiều
người có thói quen đổ xô đứng xếp hàng mua quần áo hay hàng hóa. Vì ngày này là
ngày “Big sale” với nhiều mặt hàng được giảm giá nhiều so với giá gốc….
Tất nhiên đây cũng là một trong những mùa gặt trong năm của các doanh nhân Hoa
Kỳ vào các dịp lễ lớn như mùa Giáng sinh vào Tháng 12 tiếp theo sau Thanksgiving
Day hàng năm.
III -
THANKSGIVING DAY VỚI NGƯỜI VIỆT THA HƯƠNG TẠI HOA KỲ
Tục ngữ Việt Nam có câu ‘‘ Nhập gia
tùy tục, đáo sông tùy khúc’’, nên các thế hệ người Việt Nam tha hương, sau
hơn 44 năm định cư trên xứ sở tự do này, hẳn đã lần hồi làm quen với các phong
tục tập quán, những nét đặc thù của nền văn hoá đa chủng và những sinh hoạt
chính dòng của người dân Hoa Kỳ, của đất nước đã và đang cưu mang mình và các
thế hệ con cháu mai sau. Không chỉ làm quen một cách thụ động, đồng hương Việt
Nam sống trên xứ sở này còn từng bước tham gia tích cực và hoà nhập vào dòng
sinh hoạt chính. Tham gia tích cực và hoà nhập trên mọi lãnh vực sinh hoạt văn
hoá, xã hội, kinh tế và chính trị, quân sự… Với những khuôn mặt người Mỹ gốc Việt
nổi bật rất đáng tự hào, trên mọi lãnh vực sinh hoạt và đời sống xã hội, đã làm
vẻ vang dân tộc Việt và là niềm tự hào chung về những đóng góp của một sắc dân
thiểu số vào sự hưng thịnh của quốc gia hoa kỳ, nơi mà dầu muốn dầu không những
người Việt Nam và các thế hệ con cháu mai này, đã chọn là quê hương thứ hai sau
Quê Mẹ Việt Nam, là Tổ Quốc thứ hai sau Tổ Quốc Việt Nam.
Trong tinh thần và chiều hướng đó, nhân dịp Lễ
Tạ Ơn Thanksgiving hàng năm, tại Cộng Ðồng Việt Nam Houston và vùng phụ cận,
trong quá khứ cũng đã có những việc làm có tính ‘‘Nhập gia tùy tục’’,
như tổ chức các bữa ăn mừng Lễ Tạ Ơn trong gia đình. Tổ chức Cộng Đồng, các
đoàn thể thiện nguyện, cơ quan truyền thông Việt Nam, cũng đã chủ động độc lập
hay hợp tác với cơ quan chính quyền, các đoàn thể thiện nguyện tại địa phương để
tổ chức các bữa ăn dành cho những người vô gia cư sống lang thang không nhà
không cửa (Homeless). Một hình ảnh thực tế tương phản trong một đất nước được
coi là giầu có văn hinh nhất thế giới từng làm ray rức lương tâm nhiều người
dân Hoa Kỳ…
Tất cả những việc đã làm và sắp làm trên đây
của tổ chức Cộng Ðồng, của các hiệp hội thiện nguyện và cơ quan truyền thông,
theo thiển ý, đều cùng thể hiện một ý nghĩa chung ‘‘ Tạ Ơn Trời, tạ ơn
người và tạ ơn đời’’. Một ý nghĩa được mở rộng từ ý nghĩa Tạ Ơn Trời
của ngày lễ truyền thống hàng năm của người dân Hoa Kỳ. Một sự mở rộng ý nghĩa
mà vẫn thống nhất về luận lý của niềm tin hữu thần.
--------------------
(*) Vì Cha tôi
là một nhà tu xuất (Thày giáo Tiến) nói và viết lưu loát tiếng Pháp, nên
trước đó đã hoạt động nằm vùng cho Việt Minh (CS trá hình) tại Sở Mật
Thám Pháp ở Nam Định (Phòng Nhì:2er Bureau) trong ý hướng giành độc lập
cho dân tộc như nhiều người Việt Nam yêu nước cùng thời (Khác với mục tiêu
kháng chiến chống pháp của đảng CSVN là “ngụy dân tộc” để cướp chính quyền, thực
hiện chủ nghĩa cộng sản, mở mang bờ cõi cho các tân đế quốc Đỏ Nga-Tàu như mọi
người đã biết). Sau bị lộ Cha tôi phải chuyển vào làm công nhân cạo mủ ở đồn
điền cao xu Hớn Quản, Quản Lợi (Bình Long An Lôc trong thời chiến tranh)
được giao nhiệm vụ lãnh đạo các cuộc biểu tình, đình công đòi quyền lợi lao động
cho công nhân. Sau khi gặp lại Cha, Mẹ tôi đã thuyết phục ông rời bỏ đồn điền
cao xu về sống ở trại di cư Bàu Trai Long an một thời gian ngắn, trước khi đưa
gia đình lên Buôn mê thuột sống làm ruộng rãy ở một trại di cư khác, nên có nhận
được nhiều tặng phẩm “Mỹ quốc viện trợ” là thế.
No comments:
Post a Comment