10/24/2013 11:30:00 AM
Bài
mới đây của BBC xếp Việt Nam đứng hàng thứ 15 về nô lệ mới, với khoảng 260.000
nô lệ, đấy là con số chưa đầy đủ, nhưng xét riêng trong châu Á với những đường
dây buôn bán phụ nữ, trẻ em và việc xuất khẩu đi các nước trong khu vực làm tạp
dịch, có thể nói Việt Nam
là đệ nhất nô tài ở châu Á.
Nhìn kỹ hơn cách đây không lâu, tại Nga đã vỡ lở một
hầm chứa thợ may người Việt bị nhốt như súc vật, không được ra ngoài, khi gặp
hỏa hoạn đã chết thui như chuột. Còn có vài phóng sự truyền hình tả về nạn
người Việt bị nhốt trong các vườn trồng á phiện bằng đèn ở mấy nước châu Âu.
Nghe kể, xưa kia người Di Gan dân du mục ở châu Âu dù có bị đánh chết cũng
chẳng được hưởng pháp luật can thiệp vì người ta coi dân Di Gan như đám lang
thang chuyên nghề trộm cắp. Mới đây, cũng nghe kể nhiều vụ người Việt ở Nga bị
xâm hại cũng chẳng ai ngó ngàng. Ngay tại Sài Gòn, mới đây có mấy người nhảy
lầu chạy người ta mới biết đó là những người bị giam cầm làm việc, không chịu
nổi phải trốn bằng cách một sống hai chết đó. Tại sao nhiều người Việt lại
đối xử như cầm thú với đồng hương của mình như vậy?
Đó là vấn đề của Lương Tri. Để dễ hiểu có thể hiểu
“Lương tri” là lương tâm cộng với tri thức. Theo căn bản kiến thức Đông Tây,
thì người ta chỉ có thể có Lương tâm một khi có đủ tri thức để phân biệt hay –
dở, tốt – xấu, cái tốt nên làm, cái dở nên tránh. Tri thức thì ở trên đầu. Vì
thế muốn có tri thức hay có những công dân tốt, các quốc gia đều phải đặt Giáo
dục lên hàng đầu quốc sách. Bởi chỉ có giáo dục mới cho con người ta hiểu biết
để phân biệt Phải – Trái. Nước nào Dân trí cao thì lương tâm cao. Dân trí thấp
thì lương tâm thấp. Lương tri ở Việt Nam hiện nay đang rất có vấn đề, trước hết
theo các chỉ số về giáo dục nó đứng bét dĩ ở châu Á và đứng tốp cuối của thế
giới. chúng ta thử tham chiếu cách đánh giá của nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn
trong một bài viết gần đây có tên “Trình độ sống của người Việt còn thấp” :
- ” Người Việt chúng ta không có niềm tin đủ mạnh vào cái thiện, đủ để
làm cho họ tránh phạm điều ác. Bạo lực chứng tỏ trình độ làm người thấp của cả
cộng đồng. Chúng ta còn phải phấn đấu nhiều để vượt lên một trình độ sống khác”
(VnMedia).
Cụ thể hơn, các chuyên gia nước ngoài đánh giá chúng
ta thế nào? Về lãnh đạo, họ cho rằng: Người Việt thường ôm những ảo tưởng vĩ
đại như những dự án tiền tỉ USD như Vinashine nhưng chẳng làm gì nên chuyện.
Khi tập đoàn Vinashine rầm rộ nhập khẩu các loại tầu bè và cả công nghệ đóng
tầu về, có chuyên gia đã cảnh báo: người ta không thể có được nền công nghệ
đóng tầu bằng thương mại. Đúng vậy, công nghệ đóng tầu cũng như mọi công nghệ
khác đòi hỏi có trình độ, đào tạo các kỹ sư, và lắp ráp hệ thống đồng bộ, chứ
đâu có thể đi mua về bằng thương mại rồi tưởng mình đã thành nước có công nghệ
đóng tầu?!
Còn các ngành nghề khác, lấy một thí dụ dễ thấy
nhất, một huấn luyện viên bóng đá nước ngoài chuyên gia cho bóng đá Việt Nam
nói rằng: “Các cầu thủ cần xác định được mục tiêu của chiến thuật là ghi bàn
thắng”. Than ôi, chẳng lẽ họ lại bảo “sao các anh ngu lâu thế”, đá bóng muốn
thắng thì phải ghi bàn, đằng này những cầu thủ đã ở tuổi trưởng thành chạy đi
chạy lại mà lại không biết một trận đấu phải ghi bàn ư? Vì sao? Vì các cầu thủ
đâu có chạy như cầu thủ mà đang chạy như diễn viên, làm sao đá giả vờ như thật
để còn phục vụ cá độ bóng đá. Quay lại việc thương mại để mong có một kỹ nghệ
đóng tầu cũng có cái gì na ná, nào mua ụ nổi, tầu cũ để giải ngân hay lại quả…
Vấn đề rèn luyện để trở thành công dân tự do và
trưởng thành đã được nhiều vĩ nhân chú mục. Tại Trung Quốc, lãnh tụ Tôn Trung
Sơn nói “Trung Quốc xưa nay không có các cuộc chiến tranh về tự do, tư
tưởng hay tôn giáo, mà chỉ có các cuộc đấu tranh giành ngôi báu, đất đai và đàn
bà”. Tại Ấn Độ, thánh Gandhi nói: Giành độc lập không quan trọng bằng việc nhân
dân phải có đủ phẩm chất để sống trong nền độc lập. Còn thi sĩ Tản Đà thì buồn
cho tầm vóc tinh thần của người Việt:
Dân hai nhăm triệu ai người lớn
Nước bốn ngàn năm vẫn trẻ con
Chúng ta đều biết: muốn trưởng thành người ta đều
phải rèn luyện khả năng tinh thần. Mà tinh thần thì bao giờ cũng phổ biến, bởi
vì học vấn được đúc kết nhờ chữ viết và ngôn ngữ. Ngôn ngữ là trí tuệ! Trí tuệ
là ngôn ngữ! Chữ viết là chữ viết chung, không ai nghĩ chữ cho riêng mình cả.
Một câu hô, “lụt”, “cháy”, “cướp”… thì nghe ai cũng hiểu và đế ứng phó kịp
thời. Người Việt cũng dạy mọi người tinh thần phổ biến như “Khôn ngoan đến cửa
quan mới biết”. Tức cửa quan là chỗ công đường, công lý, người ta bàn nhau
những việc của chung thiên hạ, nên ra đấy người nói có lý của chung thì thuyết
phục được mọi người liền. Cũng có câu “nói phải củ cải cũng nghe”, nghĩa là lẽ
phải nó rất tự nhiên dễ dàng thuyết phục mọi người.
Triết gia Aristote có câu thơ:
Càng học ít càng buồn
Dù uống nước trong chẳng thấy được nguồn
Người có học thì phải hiểu cây có gốc, cái gì cũng
có cội nguồn của nó, như người Trung Quốc bảo “oan có đầu, nợ có chủ”, có con
nợ thì phải có chủ nợ, đó là tất yếu, chẳng thể nào có con nợ mà chẳng nợ ai gì
cả. Các giáo sư Âu Mỹ trước khi chấm luận án cho học trò thì đều xem bảng trích
dẫn sách tham khảo, người ta cho rằng, cá nhân chẳng là gì nếu không thừa hưởng
trí tuệ của các tiền bối và nhân loại. Người ta còn chắc chắn “Khoa học là của
chúng ta”, nghĩa là không có khoa học cá nhân úm ba la.
Vậy mà khi tôi viết một số bài, có trích dẫn các
triết gia hay tư tưởng nước ngoài, thì liền nghe một số người ào ào phản đối,
rằng tại sao lại trích dẫn những người cổ, cũ kỹ?… Chúng ta nên nhớ, một số
ngành như tôn giáo, triết học hay nghệ thuật đã đạt đến đỉnh từ xưa chứ không
phải ngày nay. Đặc biệt tôn giáo, cho đến giờ các tôn giáo lớn đều xuất hiện
trước đây hơn hai nghìn năm. Các tiền bối triết học cũng vậy, cho đến nay chưa
một triết gia mới nào nghĩ ra Tam đoạn luận để thay thế Aristote. Hoặc toán học
đã có ai thay thế định lý hình học của Pythagoras…?
Người Trung Quốc và người Việt cho rằng: người có
học thì phải “nói có sách mách có chứng”, còn loại bạ đâu nói đấy chỉ là
hạng Tùy tiện, đó cũng gọi là hạng Hạ tiện luôn. Người đức cao vọng trọng thì
“vua không nói chơi”, hay “nhất ngôn cửu đỉnh” – lời nói nặng tựa chín đỉnh.
Còn loại vớ vẩn “lời nói gió bay” chẳng có đầu cuối, chẳng có lý lẽ, chẳng có
sở cứ để tin.
Triết gia Hegel thì nghiên cứu sâu xa cụ thể, ông
nói: Người có học thì luôn cư xử theo đặc tính chung của sự việc mà họ đã từng
học, nên có tính đồng nhất nhau (như vậy “khoa học mới là của chung”). Còn loại
càng ít học thì cư xử sự vật theo ý của mình trở thành lập dị kỳ cục chẳng
giống ai. Trong sinh hoạt những kẻ cư xử khác thường hay đem đến cho mọi người
cảm giác nguy hiểm.
Einstein chủ nhân của Thuyết tương đối được cả thế
giới coi là nhà bác học có bộ não vĩ đại, cho dù ông cũng là một trong vài
người đã phát hiện ra nguyên lý bom nguyên tử, ném xuống Nhật Bản hai quả, tạo
nên thảm họa cho nước Nhật cũng như nhân loại. Nhưng thế giới không đem chỗ nọ
bỏ chỗ kia. Bởi vì họ không cố chấp mà biết chấp nhận. Sức mạnh nguyên tử cũng
như vô vàn sức mạnh khác khi nó dùng vào việc có lợi thì nó có lợi, dùng vào
việc có hại thì nó có hại.
Có phương ngôn “Văn hóa cao nhất là biết chấp nhận
người khác”. Như vậy trái lại, không biết chấp nhận ai là vô văn hóa tuyệt đối.
Có rất nhiều người Việt họ không muốn chấp nhận ai cả, các triết gia cổ xưa họ
bảo “cổ lỗ”, các người mới như Ngô Bảo Châu họ bảo “chưa ăn thua”… Tóm lại họ
chỉ muốn chấp nhận chính bản thân họ.
Mới đây chúng ta đưa tang Đại tướng Võ Nguyên Giáp.
Theo tự do của mỗi người, người ta đều có quyền đánh giá ông, nhưng một công
dân tự do về ý thức sẽ bỏ phiếu kèm theo những ý kiến của mình, nhưng than ôi,
ngay cả một chuyên gia nước ngoài cũng nói, người Việt có quá nhiều người ném
đá với ý kiến vu vơ, mà chẳng có mấy ai biết “bỏ phiếu” theo trách nhiệm. Khi
Việt Nam tham gia chứng khoán, có nhiều ý kiến chính thức nói “có tâm lý bầy
đàn”. Không hiểu trong việc này tâm lý đó có xuất hiện không? Nước ta đã có
đường biên độc lập, nhưng hẳn là cái phẩm chất tự do như một ông chủ tự tại của
người Việt vẫn còn èo uột, là là theo tầm đầu gối mới lo bò mà chưa vươn người
đứng thẳng hết tầm?!
NHĐ
21/10/2013
Tác giả gửi cho NTT blog
No comments:
Post a Comment