ANH - NHẬT CHIA NHAU GIẢI NOBEL Y HỌC 2012 (Trọng Cầm - Hồ Hải)

Anh - Nhật chia nhau Nobel Y học 2012  

Trọng Cầm

Monday, 08.10.2012, 10:18am

http://vietluan.org/index.php?mod=article&cat=lienlacnhanvan&article=3492

Hai nhà khoa học John B.Gurdon và Shinya Yamanaka đã trở thành chủ nhân của giải thưởng Nobel Y học 2012 nhờ việc phát hiện thấy tế bào trưởng thành có thể tái lập trình để trở thành tế bào vạn năng (pluripotent).

Hai Giáo sư Shinya Yamanaka (trái) và John B.Gurdon (Anh) cùng nhận được giải thưởng Nobel Y học năm nay. http://imgs.vietnamnet.vn/Images/2012/10/08/17/20121008170708_nobel_y.jpg

Theo thông cáo báo chí vừa được phát đi từ Ủy ban Nobel, Gurdon và Yamanaka đã nhận thấy các tế bào trưởng thành, chuyên biệt có thể được can thiệp và lập trình lại để trở thành các tế bào gốc, chưa trưởng thành, có khả năng phát triển thành tất cả các dạng mô trong cơ thể. Nghiên cứu này của họ đã “cách mạng hóa” nhận thức của chúng ta về cơ chế phát triển của tế bào và cơ quan sinh học.

Năm 1962, ông Gurdon đã phát hiện thấy tế bào có một khả năng đặc biệt là đảo chiều. Trong một thí nghiệm kinh điển, ông đã thay thế nhân tế bào chưa trưởng thành trong một tế bào trứng ếch bằng nhân của một tế bào ruột trưởng thành. Kết quả là tế bào trứng biến đổi vẫn phát triển thành một con nòng nọc bình thường. DNA của tế bào trưởng thành vẫn có tất cả các thông tin cần thiết để phát triển mọi tế bào trong cơ thể ếch.

Trong khi đó, hơn 40 năm sau, vào năm 2006, Shinya Yamaka phát hiện thấy các tế bào trưởng thành nguyên dạng ở chuột có thể được lập trình để trở thành các tế bào gốc chưa trưởng thành. Thật bất ngờ, bằng cách can thiệp và biến đổi chỉ một vài gene, ông đã có thể tái lập trình các tế bào trưởng thành trở thành tế bào gốc vạn năng hay tế bào gốc đa hiệu (pluripotent stem cell). Đây là thuật ngữ chỉ những tế bào chưa trưởng thành có khả năng phát triển thành mọi dạng tế bào khác nhau trong cơ thể.

Những phát minh mang tính đột phá này, theo Ủy ban Nobel, đã làm thay đổi hoàn toàn cách nhìn nhận của khoa học về sự phát triển cũng như chuyên biệt hóa ở cấp độ tế bào. “Chúng ta hiểu rằng tế bào trưởng thành không cần phải nhốt mình mãi mãi với một chức năng cụ thể, chuyên biệt nào. Sách giáo khoa đã được viết lại và người ta đã tiến hành thêm nhiều nghiên cứu mới đào sâu về lĩnh vực này. Bằng cách tái lập trình tế bào người, các nhà khoa học đã mở ra cơ hội mới để nghiên cứu nhiều loại bệnh cũng như phát triển phương pháp chẩn đoán, điều trị mới”.

Tân "Chủ nhân" giải thưởng

John B.Gurdon sinh năm 1933 tại Dippenhall, Anh. Ông nhận bằng Tiến sĩ tại Đại học Oxford năm 1960 và tiếp tục nghiên cứu tại Viện Công nghệ California sau đó. Đến năm 1972, ông chuyển tới Đại học Cambridge, Anh với tư cách Giáo sư môn Sinh học Tế bào kiêm Hiệu trưởng trường cao đẳng Magdalen. Ông đã được Nữ hoàng Anh phong tước Hiệp sĩ.

Shinya Yamanaka sinh ra tại Nhật Bản năm 1962. Ông nhận bằng MD năm 1987 tại Đại học Kobe và học về phẫu thuật chỉnh hình trước khi chuyển sang nghiên cứu cơ bản. Yamanaka nhận được học vị Tiến sĩ tại Đại học Osaka năm 1993, sau đó ông làm việc tại Viện Gladstone San Francisco và Viên Khoa học – Công nghệ Nara Nhật Bản. Yamanaka hiện là Giáo sư tại Đại học Kyoto.

Mở màn mùa Nobel

Giải Nobel Y học 2012 được công bố đã chính thức mở ra mùa “Nobel” được chờ đợi nhất trong năm của giới khoa học.

Năm nay, Giải Nobel Y học được công bố tại Viện Karolinska (Stockholm, Thụy Điển). Tuy nhiên, so với mọi năm, khoản tiền thưởng mà những người đạt giải nhận được sẽ ít hơn 20% so với các năm trước, từ 10 triệu kronor (1,5 triệu USD) xuống còn 8 triệu kronor (1,2 triệu USD).

Ngày mai, Hội đồng Nobel sẽ công bố giải Nobel Vật lý danh giá và một ngày sau đó, người chiến thắng trong giải Nobel Hóa học sẽ được vinh danh. Ngày 15/10, Giải thưởng sẽ được trao cho lĩnh vực Kinh tế.

Năm ngoái, một nửa giải thưởng trong lĩnh vực y học đã được trao cho Ralph Steinman, một nhà khoa học kỳ cựu với phát minh ra tế bào nhiều gai và vai trò của nó đối với miễn dịch thích ứng. Ông cũng chính là trường hợp gây tranh cãi nhất trong lịch sử giải khi qua đời chỉ vài ngày trước thông báo của Hội đồng Nobel vì bệnh ung thư.

Trong thông cáo phát đi sau đó, Hội đồng Nobel cho biết họ không biết tin Steinman đã mất khi lựa chọn ông làm gương mặt chiến thắng. Nếu như họ biết việc này từ trước, quy định của Giải thưởng Nobel sẽ không cho phép lựa chọn những người đã qua đời.

Cũng nhận được giải Nobel Y học 2011 cùng Steinman là bộ đôi Bruce Beutler và Jules A.Hoffman vì đã phát minh ra những protein có khả năng dò ra vi khuẩn trong cơ thể và kích hoạt hàng phòng thủ đầu tiên của hệ miễn dịch.

Trọng Cầm

NOBEL Y HỌC 2012 TRAO CHO CÁI GÌ?

BS Hồ Hải  

Thứ hai, ngày 08 tháng mười năm 2012

http://bshohai.blogspot.com/2012/10/nobel-y-hoc-2012-trao-cho-cai-gi.html

Vậy là một năm nữa lại đến với câu chuyện trao giải Nobel. Như thường lệ, giải Nobel y học luôn là giải được công bố đầu tiên, nó nói lên tính nhân văn và tầm quan trọng của ngành chuyên chăm lo sức khỏe của loài người. Hơn nửa thế kỷ qua, hầu hết các giải Nobel y học tập trung vào những khám phá về sinh lý, sinh học, và sinh hóa, tức là những lĩnh vực sinh học phân tử trong y học, mà ít thấy nó trao cho y học thực hành như cái giải năm 2010 trao cho công trình thụ tinh trong ống nghiệm. Cách đây 30 phút giải Nobel Y học 2012 đã công bố.

Năm nay cũng vậy, giải Nobel y học 2012, cũng được trao cho 2 nhà khoa học chuyên nghiên cứu về tế bào gốc cho sự phát hiện về tế bào trưởng thành lập trình lại để trở thành tế bào vạn năng. Tôi có thể tóm tắt quá trình này một cách đơn gian như sau:

Khi hợp tử được tạo thành bởi 1 tế bào gốc gồm một nửa chất liệu di truyền của cha cho và một nửa chất liệu di truyền của mẹ cho trong quá trình thụ tinh. Nó nhân đôi và tạo thành nhiều tế bào gốc khác nhau. Sau đó dưới tác động của hormone - kích thích tố - các tế bào gốc được lập trình lại - reprogram - thành những tế bào được biệt hóa cho từng loại cơ quan đặc biệt - như mắt, mũi, miệng, da, xương, lông móng, gan, thận, tim, phổi, etc... Đó là quá trình được gọi là lập trình để biến tế bào gốc thành những tế bào vạn năng phục vụ tạo thành một cơ thể hoàn thiện và hoạt động phục vụ cho cả quá trình sống trong bào thai và sinh trưởng sau này.

Việc phát hiện này đã góp phần cho quá trình chẩn đoán và điều trị một số bệnh lý trong nhiều lĩnh vực chuyên khoa khác nhau. Nhưng đóng góp lớn nhất của khám phá này là giúp cho ngành ghép tạng và điều trị ung thư đang tiến triển ở loại ung thự bạch cầu. Song vẫn còn nhiều chướng ngại trên con đường đến đích.

Nobel Y học năm nay lại trao cho 2 ông John Gurdon thuộc đại học Oxford và ông Shinya Yamanaka thuộc đại học Kyoto. Tuy ông Shinya Yamanaka là người Nhật, đã từng dạy tại đại học Kyoto, nhưng hiện nay ông là giáo sư giải phẫu học và lại là nghiên cứu viên cao cấp của viện nghiên cứu J David Golstone thuộc University of California - San Francisco - UCSF - California, Hoa Kỳ, đồng thời là chủ tịch hiệp hội Quốc tế về nghiên cứu tế bào gốc - International Sociaty for Stem Cell Research: ISSCR.

Ông John Gurdon sinh ngày 02/10/1933. Năm 1962 - tức năm sinh ra ông Shinya Yamanaka người đồng chia giải Nobel y học năm nay với ông - ông Gurdon làm thí nghiệm lấy nhân của một hợp tử ếch thay vào nhân của một tế bào ruột của ếch. Kết quả cuối cùng là tế bào ruột này phát triển thành nòng nọc và ếch trưởng thành. Các tế bào trưởng thành vẫn có đầy đủ chất liệu thông tin di truyền bình thường của một con ếch.

Bốn mươi năm sau, 2006 - ông Shinya Yamanaka sinh ngày 04/9/1962 - đã làm cho một tế bào chuột trưởng thành biệt hóa thành cơ quan đặc biệt lập trình lại trở về một tế bào gốc chưa trưởng thành có khả năng phát triển trở thành tất cả các loại tế bào trưởng thành cho mọi cơ quan trong cơ thể tại J David Golston Institute thuộc UCSF.

Hai ông, Gordon và Yamanaka đã thực hiện 2 công đoạn xuôi và ngược của quá trình phát triển từ tế bào gốc sang tế bào trưởng thành và biệt hóa thành cơ quan, và ngược lại. Nó là dấu son khám phá giúp ích rất nhiều cho quá trình điều trị ung thư và ghép tạng trong tương lai.

Xin chúc mừng một kỷ nguyên mới cho nhân loại trong y học hiện đại về tế bào gốc trong quá trình chinh phục bệnh tật của nhân loại.

Bài đọc liên quan:

+ Sơ lược về Nobel y học 2011

+ Một kết thúc có hậu cho Nobel y học 2010

+ Nhị nguyên luận trong giải thưởng Nobel y học 2009

-------------------------------------------------------------

Giải Nobel Y khoa về tay hai nhà nghiên cứu tế bào gốc

ABC  Radio Australia  

Cập nhật lúc 9 October 2012, 18:28 AEST

http://www.radioaustralia.net.au/vietnamese/2012-10-09/gi%E1%BA%A3i-nobel-y-khoa-v%E1%BB%81-tay-hai-nh%C3%A0-nghi%C3%AAn-c%E1%BB%A9u-t%E1%BA%BF-b%C3%A0o-g%E1%BB%91c/1027888

Hai nhà khoa học Anh và Nhật đã được trao giải Nobel Y khoa năm 2012 cho công trình nghiên cứu phát hiện thấy tế bào ở động vật trưởng thành có thể biến đổi trở lại thành tế bào gốc có những tính năng giống tế bào gốc phôi.

Nghiên cứu đột phá

Ông John Gurdon từ Viện Nghiên cứu Gurdon tại Cambridge (Anh) và ông Shinya Yamanaka từ Đại học Kyoto (Nhật Bản) phát hiện ra phương thức tạo ra các mô có tính năng như tế bào gốc phôi mà không cần lấy tế bào từ phôi.

Hai nhà khoa học được nhận giải thưởng Nobel Y khoa trị giá 1,2 triệu đô-la cho công trình nghiên cứu mà ông Gurdon bắt đầu thực hiện cách đây 50 năm. Ông Yamanaka đã kế tục thành công hơn với cuộc thử nghiệm năm 2006 giúp thay đổi hoàn toàn lĩnh vực ‘y khoa tái sinh’ – công cuộc tìm kiếm phương pháp điều trị bệnh bằng cách nuôi các mô khỏe mạnh.

“Những phát hiện mang tính đột phá này đã thay đổi hoàn toàn quan điểm của chúng ta về quá trình phát triển và chuyên hóa của các tế bào,” Hội đồng Giải thưởng Nobel tại Viện Nghiên cứu Karolinska, Stockholm, nhận định.

Cả cơ thể bắt đầu hình thành từ tế bào gốc trước khi phát triển thành các mô như tế bào da, máu, thần kinh, cơ và xương. Các nhà khoa học hi vọng tế bào gốc có thể phát triển để thay thế những mô bị tổn thương trong các trường hợp như tổn thương tủy sống hoặc bệnh Parkinson.

Các nhà khoa học trước đây cho rằng không thể biến mô trưởng thành trở lại thành tế bào gốc, nghĩa là tế bào gốc chỉ có thể được tách từ phôi. Nghiên cứu này bị dư luận phản đối về khía cạnh đạo đức và bị cấm thực hiện ở một số nước.

Từ năm 1962, ông Gurdon đã là nhà khoa học đầu tiên nhân bản một động vật. Ông tạo ra một con nòng nọc khỏe mạnh từ trứng ếch và ADN từ tế bào ruột của một con nòng nọc khác. Thử nghiệm cho thấy tế bào đã phát triển chứa thông tin để hình thành các tế bào chức năng trong cơ thể. Ông đã phát hiện được điều đó vài thập niên trước khi các nhà khoa học khác thành công trong việc nhân bản con cừu Dolly, động vật đầu tiên được tạo ra từ ADN của động vật trưởng thành.

Hơn 40 năm sau, ông Yamanaka tạo ra tế bào gốc từ da chuột trưởng thành bằng cách cấy một số gen. Bước đột phá này chứng tỏ quá trình phát triển diễn ra trong mô của động vật trưởng thành có thể đảo ngược, biến mô trưởng thành trở lại thành tế bào có tính năng như tế bào chiết suất từ phôi.

Các tế bào gốc tạo ra từ mô động vật trưởng thành được gọi là ‘tế bào gốc đa năng’ (‘induced pluripotency stem cells – iPS). Một ngày nào đó bệnh nhân sẽ được điều trị bằng tế bào gốc từ mô của chính mình và ít khả năng xảy ra phản ứng đào thải trong cơ thể.

“Mục tiêu cuối cùng là cung cấp tế bào thay thế cho tất cả các tế bào chức năng,” Viện Nghiên cứu của ông Gurdon lý giải trên trang web của mình. “Chúng tôi muốn tìm ra cách thức tạo ra tim hoặc tế bào não dự phòng từ tế bào da hoặc tế bào máu. Điểm quan trọng là tế bào thay thế cần lấy từ cùng một cơ thể để tránh phản ứng đào thải và hiện tượng suy giảm miễn dịch.”

Chỉ trong vòng sáu năm, báo cáo nghiên cứu của ông Yamanaka đã được trích dẫn trên 4000 lần trong công trình nghiên cứu của các nhà khoa học khác.

Trong một cuộc họp báo tại Nhật Bản, ông Yamanaka cảm ơn các nhà nghiên cứu trẻ tham gia nghiên cứu. Ông phát biểu: “Niềm vui của tôi thật lớn lao nhưng tôi cũng cảm thấy mình có trách nhiệm nặng nề.”

Ông Gurdon kể về sự nghiệp khi còn trẻ. Ông là một thanh niên yêu khoa học nhưng đã bị lái sang hướng khác khi còn học trung học. Ông trở lại nghiên cứu khoa học khi bước vào đại học.

Ông vẫn giữ một bảng báo cáo học lực gắn trong khung đặt trên bàn làm việc với lời nhận xét của cô giáo cũ: “Tôi tin rằng cậu muốn trở thành một nhà khoa học… Ý tưởng thật buồn cười. Việc đó sẽ lãng phí thời gian của chính cậu và những người phải dạy dỗ cậu.”

Vẫn trong giai đoạn đầu

Nghiên cứu khoa học về tế bào iPS vẫn chỉ ở giai đoạn đầu. Nhiều người lo sợ các tế bào cấy vào cơ thể sẽ phát triển ngoài tầm kiểm soát và dẫn đến việc hình thành những khối u.

Một số nhà khoa học cho rằng tế bào gốc từ phôi thai chứng tỏ có hiệu quả điều trị bệnh hơn so với các tế bào iPS. Vì thế, quan điểm đạo đức trong nghiên cứu tế bào gốc cần được bảo vệ.

Tuy nhiên, theo ông, Urban Lendahl, chủ tịch Hội đồng Giải thưởng Nobel, kể từ khi Yamanaka công bố phát hiện của ông, công trình nghiên cứu của ông đã đạt được một số tiến bộ. Nhiều kỹ thuật đang được ứng dụng trong quy trình nuôi tế bào trong các phòng thí nghiệm để nghiên cứu bệnh tật.

“Không ai có thể lấy một phần của tim hay não để nghiên cứu. Do vậy, để nghiên cứu các bộ phận này, giờ đây các nhà khoa học có thể lấy một tế bào của bệnh nhân, lập trình và biến nó trở về tình trạng đa năng rồi nuôi trong phòng thí nghiệm,” ông Urban Lendahl nói. “Điều thứ hai là phát hiện này hỗ trợ cho các nghiên cứu tiếp theo. Nếu có thể nuôi các loại tế bào khác nhau từ một tế bào của con người, theo lý thuyết hiện nay và hi vọng trong tương lai, các nhà khoa học có thể tạo ra tế bào thế chỗ những tế bào đã mất.”

Ông Thomas Perlmann, thành viên Hội đồng Giải thưởng Nobel, giáo sư chuyên ngành Sinh học Phát triển Phân tử ở Viện Karolinska đánh giá: “Nhờ hai nhà khoa học, chúng ta giờ đây biết rằng tế bào không phát triển một chiều. Phát hiện về tế bào gốc mang nhiều hứa hẹn. Những chứng rối loạn phức tạp như hiện tượng rối loạn ảnh hưởng xấu tới hệ thần kinh ở bệnh nhân Alzheimer hay Parkinson là những mục tiêu đáng quan tâm.”

Hai nhà khoa học cho biết hiện họ vẫn tiếp tục theo đuổi công trình nghiên cứu khoa học này.

Khi được hỏi lý do vẫn giữ lời nhận xét của cô giáo thời phổ thông, ông Gurdon nói: “Khi gặp khó khăn như kết quả thử nghiệm không thành công – điều thường xảy ra trong nghiên cứu – bạn cần tự nhắc mình rằng có lẽ mình không giỏi trong lĩnh vực này và có lẽ cô giáo đã nhận xét đúng”.