Thứ Bảy, ngày 12 tháng mười năm 2013
LƯU
Ý : Bài này đã bị rút xuống khỏi trang
blog Bách Việt của Trần Kính Nghị
Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường sẽ đến Việt Nam ngày 13/10 trong một
chuyến thăm chính thức cấp cao nhất kể từ cuộc chiến tranh biên giới 1979. Có một sự trùng hợp ngẫu nhiên là chuyến thăm
bắt đầu vào ngày cuối quốc tang của Đại tướng Võ Nguyên Giáp-biểu tượng cuối
cùng của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam. Sự trùng hợp này có
thể gây ra một vài khó khăn trong việc thu xếp nghi thức sao cho phù hợp và
tránh gây hiểu nhầm. Nhưng vấn đề đáng nói là thời điểm sự kiện khiến người ta
nghĩ đến sự chín mùi để nhìn lại quá quá trình quan hệ Việt-Trung và định hình
cho nó trong tương lại. Bài viết ngắn này không có tham vọng trình bày cặn kẻ
toàn bộ chủ đề rộng lớn này mà chỉ đề cập một khía cạnh thiết thực: Việt Nam
được-mất gì từ quan hệ với nước lớn láng giềng phương Bắc?
Quan hệ bất bình đẳng
Nhiều người coi sự nghiệp giải
phóng dân tộc của Việt Nam đã hoàn thành bằng việc đánh đuổi thực dân Pháp và
can thiệp Mĩ. Nhưng thực ra đó chỉ là một giai đoạn của toàn bộ quá trình đấu
tranh giải phóng dân tộc vẫn chưa hoàn thành từ thời tiền sử đến nay. Đây là
cách hiểu khá phổ biến đối với người Trung Quốc, điển hình là vị Giáo sư-tiến
sĩ Vương Hàn Lĩnh khi ông này hùng hồn tuyên bố trước Hội thảo quốc tế về Biển
Đông tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh tháng 10/2010: “Cho đến năm 1885, Việt
Nam vẫn là thuộc quốc của Trung Quốc”. Và ông ta sử dung luận cứ này để biện
minh cho đường ranh giới dứt đoạn hình lưỡi bò bao trọn 80% diện tích Biển Đông
với phần phía Tây giống như một hàng rào thô sơ dựng lên bởi một gã địa chủ
tham lam trước cửa nhà người láng giềng Việt Nam. Điều trớ trêu là đường lưỡi
bò này vừa được Bắc Kinh lôi ra từ sọt rác tư liệu vốn chỉ là một đường chấm
phá ngẫu hứng của một viên tướng vô danh thời Tưởng Giới Thạch. Cách hiểu này
giải thích tại sao Bắc Kinh đã rất sẵn sàng hậu thuẫn Việt Nam chống Pháp,
Nhật, Mĩ và cả Nga. Đó cũng là lý do tại sao Việt Nam sau khi chiến thắng và
thống nhất đất nước đã lập tức bị chính người đồng chí hôm qua tấn công từ biên
giới Tây Nam lên biên giới phía Bắc, từ Hoàng Sa xuống Trường Sa.
Về phần mình, người Việt Nam tự
hào đã đánh bại thực dân Pháp, phát xít Nhật và đế quốc Mĩ và coi đó là hoàn
thành sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Vì thế, ngay sau ngày giải phóng
miền Nam và thống nhất đất nước, Tổng Bí thư Lê Duẩn từng đánh giá (đại ý): Từ
nay không kẻ nào dám đánh Việt Nam nữa! Nhưng nhận định đó đã lập tức cho thấy
là viễn vông bởi nước Trung Quốc bao la vẫn còn đó và không bao giờ dung túng
cho tiểu quốc phiên thuộc này được độc lập tự do. Đó là thông điệp chính mà nhà
lãnh đạo Đặng Tiểu Bình đã muốn "dạy" người Viêt Nam. Qua đó thấy
rằng, không chỉ thời Vương triều xa xưa mà thời cộng sản Trung Quốc vẫn tồn tại
cách hiểu khác nhau về chủ quyền độc lập và toàn vẹn lãnh thổ giữa hai nước.
Mặc cho Ngô Quyền tuyên bố "Nam quốc sơn hà Nam đế cư...", các triều
đại phương Bắc vẫn tìm mọi cách hòng duy trì quy chế phiên thuộc đối với vùng
Giao Chỉ. Rõ ràng có sự khác biệt hoàn toàn về khái niệm độc lập và toàn vẹn
lãnh thổ giữa hai quốc gia dân tộc chủ nghĩa này. Và điều này khiến rất khó
(nếu không nói là không thể) có mối quan hệ thật sự lành mạnh giữa hai nước. Nó
không giống quan hệ Mỹ - Mêhicô, cũng không giống quan hệ Mỹ-Cu Ba; đó là một
loại quan hệ gượng ép và bất bình đẳng mà trong đó phía Việt Nam luôn phải tỏ
ra khiêm nhường theo kiểu "tránh voi chẳng xấu mặt nào" trong khi phía
Trung Quốc bao giờ cũng muốn áp đặt và khuất phục bằng sức mạnh. .
Muốn độc lập và phát triển Việt Nam phải giữ khoảng cách
trong quan hệ với Trung Quốc
Vẫn biết quan hệ với Trung Quốc
là cần thiết. Nhưng đó là mối quan hệ vì mục đích tồn tại hơn là để phát triển
Người Việt có câu ngạn ngữ mang tính thực dụng "Bán anh em xa, mua láng
giêng gần" đồng thời cũng có một câu bổ bả nhưng thâm thúy "Xa thơm,
gần thối". Cả hai câu tạo thành triết lý sống của người Việt không chỉ
trên quy mô làng xã mà cả quy mô quốc gia, quốc tế. Nó hiện thân thành thế tiến
thoái lưỡng nan trong quan hệ với nước lớn láng giềng phương Bắc trong suốt
chiều dài lịch sử. Có lẽ từ nhận thức này các chí sĩ thuộc nhiều thế hệ người
Việt vẫn lấn bấn tìm lối thoát, điển hình gần đây là phong trào Đông kinh nghĩa
thục, phong trào Duy tân, tư tưởng "thoát Á"...., và ngày nay phương
châm "Làm bạn với tất cả". Ngày nay sau khi đuổi Pháp thắng Mĩ người
Việt nam chợt nhận ra rằng nền độc lập và toàn vẹn lãnh thổ vẫn bị dọa bởi
"nước ngoài"- một cách diễn đạt mơ hồ vì những lý do chính trị mặc dù
ai cũng biết nó đến từ phương Bắc. Đây thực sự là vấn đề của bản thân người
Việt Nam chừng nào vẫn tin rằng thế núi liền núi sông liền sông buộc quan hệ
Việt-Trung muôn đời không thể khác. Tuy nhiên, trãi qua "nghìn năm Bắc
thuộc" và "trăm năm Pháp thuộc" cho thấy không sự lệ thuộc ngoại
bang nào là tốt cả, nhưng cũng cho thấy thực tế hiển nhiên là, trong thời kỳ
Pháp thuộc bờ cõi đất nước được củng cố và giữ vững từ Mục Nam Quan đến Mũi Cà
Mau, từ Hoàng Sa xuống Trường Sa. Về cơ hội phát triển cũng thấy hiện tượng
tương tự, đó là những cơ sở hạ tầng và công-thương nghiệp dù hạn chế do
"cách bóc lột bủn xỉn" của người Pháp vẫn tao ra những khác biệt so
với láng giêng phương Bắc. Thực tế cũng cho thấy viện trợ của Trung Quốc có thể
giúp Việt Nam duy trì chiến tranh nhưng không giúp Việt Nam phát triển. Nền
kinh tế Việt Nam chỉ thực sự khởi sắc sau khi bị Trung Quốc cắt viện trợ. Những
năm gần đây khi hai nước "bình thường hóa quan hệ" đã lại xuất hiện
tình trạng trì trệ, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ và khoa học-kĩ thuật vì
Trung Quốc toàn đưa sang các trang thiết bị lạc hậu cùng những thủ đoạn kiềm
chế mà người Trung Quốc lúc nào cũng sẵn có. Dự án khai thác bauxit Tây Nguyên
và hàng loạt các công trình nhiệt điện hoặc khai thác tài nguyên khoáng sản
v.v... là những ví dụ. Sự tràn ngập hàng hóa thứ cấp rẽ tiền và hàng có độc tố
xuyên qua biên giới đang thực sự là mối đe dọa đối với nền kinh tế Việt Nam.
Trong cơn sốt vốn đầu tư hiện nay, không loại trừ khả năng một ngày kia khi
tĩnh dậy người Việt Nam nhận ra rằng nhà máy, hầm mỏ, ruộng đồng và rừng, biển
đang nằm trong tay các ông chủ người Trung Quốc. Chẳng hay các nhà lãnh đạo và
doanh nhân của đất nước có nhận ra nguy cơ càng xích gần với Trung Quốc sẽ càng
hạn chế cơ hội tiếp cận với thành tựu khoa học công nghệ tiên tiến của thế
giới?. Về điểm này Việt Nam nên tham khảo kinh nghiệm phát triển của Nhật Bản,
Hàn Quốc và các nước Đông Nam Á. Và nên nhớ rằng ngay cả khi đã được coi là nền
kinh tế lớn thứ hai thế giới, Trung Quốc vẫn là nước lạc hậu về công nghệ.
Bẫy "chia để trị"
Xin quay lại với chuyến thăm
của Thủ tướng Lý Khắc Cường. Đây là một sự trùng hợp ngẫu nhiên với diễn biến
tình hình tranh chấp Biển Đông đang có lợi "giấc mơ Trung Hoa" khi
nước Mĩ rơi vào thế "bỉ cực" khiến Chính phủ Liên bang phải đóng cửa
ngừng hoạt động....do hết tiền tiêu (!), đến nỗi bản thân Tổng thống Obama
không thể tham dự những sự kiện quốc tế quan trong là Hội nghị cấp cao APEC và
Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á (EAC). Ngược lại, Trung Quốc gặt hái được nhiều
thành quả kinh tế tài chính và giờ đây có thể tung ra để mua những đối tác đang
đói vốn trong khu vực và thực hiện tham vọng bá quyền ấp ủ bấy lâu. Nhờ đó Chủ
tịch Tập Cận Bình đã đạt được thỏa thuận hợp tác rất lớn với Indonessia, trong
đó đáng chú ý là hợp tác đánh cá xuyên Biển Đông, đã kí "đối tác chiến
lược" với Malaysia v.v... Cùng với việc Thái Lan, Lào Singapore đã được
"tranh thủ" và Campuchia bị khống chế, đến nay chỉ còn Philipin và
Việt Nam là hai nạn nhân trực tiếp đang phải chật vật tìm cách đi riêng trong
việc đối phó với kẻ thù chung. Có thể nói Bắc Kinh đã cơ bản hiện thực hóa âm
mưu "chia để trị" đối với khối ASEAN - điều mà cách đây vài năm tưởng
còn xa vời. Và cũng có thể nói, chủ trương "xoay trục" của Mĩ tỏ ra
không khác nào "đánh trống bỏ dùi"!
Chính trong bối cảnh đó không
khó để đoán biết sứ mệnh của chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Trung Quốc đến
Việt Nam sẽ là gì. Nếu nhìn bề ngoài ta tưởng chiến thuật khôn khéo với thái độ
khiêm nhường chịu đựng của Việt Nam đang được đáp lại bằng việc giảm bớt cường
độ lấn chiếm từ phía Trung Quốc. Nhưng đó chỉ là một cử chỉ hoàn toàn mang tính
chiến thuật có chủ định của Bắc Kinh mà thôi. Nói cách khác, Bắc Kinh đang chủ
động thực hiện kịch bản mà họ đã dàn dựng và tranh thủ cơ hội để đạt mục tiêu
"lợi ích cốt lõi" là độc chiếm Biển Đông. Trong kịch bản đó Việt Nam
dù giữa vị thế một vai diễn chính nhưng đang diễn theo kịch bản của đạo diễn.
Hãy cảnh giác
Chuyến đi chưa thực dự diễn ra
nên chưa biết Thủ tướng Trung Quốc sẽ mang sang Việt Nam những gì và trong hầu
bao có bao nhiêu...nhưng điều chắc chắn ai cũng biết đó là nhằm tiếp tục
"nắn dòng" nền chính trị và kinh tế của Việt Nam vào quỹ đạo của
Trung Quốc- điều mà Bắc Kinh chưa làm được bằng đường lối cứng rắn, kể cả bằng
biện pháp chiến tranh nóng trong thời gian qua. Xem ra đây mới là thời kỳ thử
thánh cam go hơn đối với Việt Nam khi mà thế hệ dầy dạn kinh nghiệm đã hoàn
toàn ra đi.
Trần Kinh Nghị
No comments:
Post a Comment