SỰ PHÁT TRIỂN & ĐẢNG : NHỮNG CĂNG THẲNG XÃ HỘI (CHỦ NGHĨA) Ở VIỆT NAM (Elliot Brennen - The Interpreter)

Sự Phát Triển và Đảng: Những Căng Thẳng Xã Hội (Chủ nghĩa) ở Việt Nam

Elliot Brennan | The Interpreter  | Ngày 8/10/2013

Bản dịch của Luna Nguyễn   (Defend the Defenders)

Posted on October 10, 2013 by VNHRDs    

http://vietnamhumanrightsdefenders.net/2013/10/10/su-phat-trien-va-dang-nhung-cang-thang-xa-hoi-chu-nghia-o-viet-nam/  

Cuối tháng trước, bộ trưởng ngoại giao Vương Nghị có cuộc gặp với người đồng nhiệm của Việt Nam, Phạm Bình Minh. Thông điệp của ông ta đưa ra là sự cải tiến toàn diện mối quan hệ giữa hai nước. Dĩ nhiên, điều này thật hợp lý đối với hai quốc gia xã hội chủ nghĩa còn sót lại trên thế giới khi có mối quan hệ khăng khít.

Tuy vậy hai quốc gia này lại có cùng chung nhiều thứ mà không chỉ là ý thức hệ.

Đó là cả hai đang chật vật để làm dịu những mối căng thẳng xã hội và kiềm chế ảnh hưởng của truyền thông xã hội, cũng như các cuộc chiến dài hơi khác như sự phát triển kinh tế ổn định, cải cách thị trường, tranh chấp đất đai, áp lực quốc tế đối với những vấn đề nhân quyền. Thực tế, Trung Quốc có thể học bài học từ những căng thẳng xã hội tại Việt Nam.

Đó là cuộc tranh luận nảy lửa trong nội bộ Đảng Cộng Sản Việt Nam và cuộc tranh luận công khai tại các quán cà phê và trên truyền thông xã hội. Trận tuyến chính là việc đề cập về phương hướng của quốc gia – giữa một bên là những người muốn củng cố hệ thống của Đảng và một bên là những người muốn một hệ thống dân chủ và đa nguyên. Tình hình kinh tế là tâm điểm của cuộc tranh luận.

Nền kinh tế Việt Nam đang bị đình trệ và cố sức cạnh tranh với những thị trường lao động giá thấp như Bangladesh và sự hứa hẹn của Myanmar, nhưng nó cũng bị tổn thương vì sự cải tổ vụng về. Vào tháng 10 năm ngoái, thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng xin lỗi vì sự quản lý “yếu kém” nền kinh tế của chính phủ ông ta. Và vào tháng 6, vị thủ tướng dày dạn trận mạc này bị vây hãm trong cuộc chiến quyền lực với chủ tịch nước Trương Tấn Sang và ông ta đã sống sót sau cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm tại Quốc Hội. Uy tín bị bào mòn của ông Dũng đã gây thêm một cú shock nhưng ông ta, người gánh chịu trách nhiệm đối với tình trạng bất ổn của nền kinh tế đất nước vẫn còn ngồi trong văn phòng.

Ông Dũng có những tham vọng rất lớn đối với nền kinh tế Việt Nam, nhìn theo hướng cải tổ kinh tế của Hàn Quốc. Tuy vậy, ai cũng nhìn thấy ông ta đã thất bại với tham vọng thành lập các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) theo hành trình của các tập đoàn tư nhân Hàn Quốc. Thay vào đó, các DNNN của Việt Nam mở rộng sang các lĩnh vực mà họ có quá ít chuyên môn và dẫn đến việc gánh khoản nợ khổng lồ. Kết quả là các ngân hàng đã cho các DNNN vay tiền giờ đang ngồi trên các khoản nợ xấu đạt đến 15% tổng số cho vay theo ước tính vào tháng 5. Tình trạng bất ổn này càng bị khuyếch đại do nền kinh tế trì trệ và vấn đề tham nhũng ngày càng tồi tệ, đã cùng nhau đưa Việt Nam thành điểm không hấp dẫn cho đầu tư và tình trạng bất ổn xã hội.

Tần suất các cuộc biểu tình đã tăng lên trong những năm gần đây. Đáng lo ngại hơn, xu hướng của những cuộc biểu tình trở nên bạo lực. Cả về hai phía, lực lượng an ninh và người biểu tình đều sử dụng cách thức hung hăng hơn. Như sự việc hợp đồng thuê đất 20 năm, được chính phủ ký vào năm 1993, hết hiệu lực vào năm nay, việc thu hồi đất đã trở nên phổ biến và việc giải tỏa đã trở nên bạo lực. Nông dân sử dụng mìn và vũ khí tự tạo để chống lại lực lượng an ninh. Trong khi đó, việc bắt bớ, bỏ tù người biểu tình và bất đồng chính kiến cũng không suy giảm.

Blogger, phóng viên và những nhà hoạt động tiếp tục bị giam giữ. Tổ chức Phóng viên Không Biên giới, nơi đưa ra bảng chỉ số tự do báo chí hàng năm, xếp Việt Nam đứng hàng 172 trên 179 quốc gia, trượt 7 bật so với năm 2010 – chỉ đứng cao hơn Trung Quốc. Tuy nhiên, bất chấp việc đàn áp và kiểm duyệt, hàng loạt các tiếng nói bất đồng chính kiến vẫn tiếp tục xuất hiện trực tuyến.

Lời kêu gọi trên phương tiện truyền thông cùng ký vào “Nghị Định 72″, tên gọi được đặt do sự đồng ký của 72 trí thức, luật sư được đệ trình lên chính chủ vào tháng 2 năm 2013.

Bản kiến nghị kêu gọi chính phủ mở một diễn đàn thảo luận công khai về hiến pháp, bãi bỏ điều 4 (trong đó khẳng định quyền cai trị của Đảng) và thực hiện thay đổi sang sở hữu tư nhân về đất đai. Mục đích của bản kiến nghị là đòi hỏi một hệ thống đa đảng. Sự lan tải bản kiến nghị thông qua các blog và truyền thông xã hội, và trong môi trường đi ngược với truyền thông do nhà nước kiểm soát thì không nghi ngờ việc vội vàng đưa một nghị định chống lại việc chia sẻ thông tin của chính phủ.

Vào ngày 1 tháng 9, từ kết quả những cuộc biểu tình được dẫn dắt bởi blog và truyền thông xã hội, chính phủ đã ban hành Nghị định 72, quy định các trang truyền thông xã hội và blog chỉ được sử dụng thông tin cá nhân và không được phép chia sẻ những bài báo. Nghị định với lời lẽ mơ hồ đã bị các nhóm nhân quyền coi rẻ và không nghi ngờ gì nó sẽ được sử dụng để chống lại các blogger và người sử dụng truyền thông xã hội. Câu hỏi đặt ra là nghị định có hiệu quả như thế nào trong việc bịt miệng họ. Theo kinh nghiệm trong quá khứ, dường như nó đã bị hiệu ứng ngược.

Mấu chốt để kiềm hãm căng thẳng xã hội là cải tổ nới lỏng chính trị và tăng cường tự do hóa kinh tế, Việt Nam đang cố gắng để giải quyết một cái gì đó thông qua việc sửa đổi hiến pháp 1992. Việc sửa đổi này nhằm cho phép thay đối kinh tế, điều sẽ đem lại nhiều lợi ích hơn từ khi việc chuyển đổi kinh tế kế hoạch tập trung theo kiểu Xô-Viết sang nền kinh tế thị trường của Việt Nam. Cùng với sự tranh luận dài hơi đối với việc cải cách đất đai, việc cải tổ hiến pháp cho phép một ít hy vọng về tự do hóa kinh tế.

Tuy nhiên việc mở ra cuộc tranh luận này dường như giống như việc chính phủ mở ra chiếc hộp pandora. Kế hoạch cải cách từng phần của chính phủ đã dẫn đến sự đòi hỏi thay đổi hệ thống độc đảng của người dân. Mặc dù các biện pháp của chính phủ nhằm xoa dịu dân chúng, như việc lấy kiến của người dân về hiến pháp trong ba tháng, nhưng phản đối vẫn không ngừng nổ ra.

Không khó để thấy sự tương đồng giữa Trung Quốc và Việt Nam. Đó là cả hai cùng đang vật lộn với vấn đề dân số và cuộc chiến dai dẳng giữa tăng trưởng và ổn định. Và cả hai ngày càng nhận thức được rằng những vấn đề đó không chỉ là mối quan tâm riêng của đôi bên.

Elliot Brennan, viện sĩ thuộc Viện Nghiên cứu Chính sách An ninh và Phát triển (Thụy Điển) và ủy viên không thường trú tại Diễn đàn Thái Bình Dương – Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế.

* Nguồn: The Interpreter

Progress and the Party: Social(ist) tensions in Vietnam