Thứ
ba, ngày 16 tháng tư năm 2013
Nhà Phật có câu chuyện thế này: Một cậu bé bị bỏ rơi được sư thầy nhặt được
mang lên núi sống cuộc đời tu hành thanh đạm, không vướng một chút bụi trần. Và
sư thầy nghĩ cậu bé có duyên, có phước lắm mới được như thế này chứ không thì ô
nhiễm cuộc sống trần gian đến bao giờ mới tẩy rửa được. Đến tuổi trưởng thành,
nhận thấy cậu bé, giờ đã là một chàng trai, suốt ngày miệng mỉm cười cho thấy
tâm chàng không loạn động hay ưu phiền lo nghĩ chuyện gì, sư thầy dẫn cậu xuống
núi để nhìn thấy người đời. Xuống núi, vào chợ thấy gì chàng trai cũng hỏi, đây
là con gà, kia là con vịt, chiếc xe sao lại chạy được; đến thấy người đàn bà
chàng hỏi con gì đây, sư thầy bảo đó là người đàn bà, bà có thể sinh ra những
đứa bé mới để cuộc sống được tiếp tục mãi. Trong đầu chàng trai đã khởi niềm
nghi không hiểu làm sao mà người đàn bà có thể sinh ra những đứa bé được. Đến
gặp một cô gái, cô gái mỉn cười với chàng trai tuấn tú, mặt mũi sáng rỡ vì tâm
trong sạch. Chàng tai hỏi thầy đây là con gì mà nó cười trông đẹp quá thầy ạ.
Thấy có vẻ không an toàn sư thầy bảo: Đó là con cọp ở chợ. Con cọp trên núi
hung dữ ăn thịt người thế nào thì con cọn ở chợ cũng ăn thịt người như thế con
ạ, hãy tránh xa nó ra! Về lại núi, nụ cười như tắt trên môi chàng trai, trông
chàng buồn rầu, ưu phiền hẳn. Sư thầy mới hỏi, chàng trai trả lời: Con nhớ con
cọp ở chợ!
Poster chính thức của ‘Bụi đời Chợ Lớn‘
Poster
dự định thay đổi
Cũng như vị sư thầy nọ, chúng ta hiểu lòng lành của các
bậc phụ huynh khi tâm niệm chỉ mang điều tốt nhất đến cho con cái khi bảo con
tránh xa loại truyện tranh. Và chúng ta cũng hiểu ý tốt của Hội đồng duyệt phim
quốc gia (HĐDPQG) khi nói: “phải tỉnh táo và phải hiểu cuộc sống hiện nay cần
cái gì, đòi hỏi nghệ sĩ phải làm gì” để cấm phát hành bộ phim “Bụi đời Chợ Lớn”
(BĐCL)vì lý do bạo lực, e người xem bị tác động tiêu cực. Thật đáng buồn khi
chúng ta, những người trưởng thành vẫn mãi bị xem như những cậu bé, như cậu bé
được khuyên không nên xem truyện tranh nọ.
Thật ra ở đây ai là người chưa trưởng thành thì sau khi suy luận một chút ta có thể nhận ra được. Đã mấy chục năm đòi hỏi nghệ sĩ chỉ làm điều cuộc sống cần thế nhưng cuộc sống có cần những điều đó không thì mỗi người đến nay đã có thể tự trả lời được. Ở đây rõ ràng chỉ những người chưa trưởng thành thì mới tin rằng cho con người ta ăn thứ gì thì con người ta sẽ thành thứ đó, sống trong môi trường nào thì con người ta sẽ thành đúng như vậy.
Đâu là quy luật của sự nhận thức hay thế nào là bị ô
nhiễm?
Vấn đề bây giờ không phải công bằng hay không công bằng
khi duyệt các phim ngoại thì thoáng dễ, còn phim nội thì khắc khe xét nét đủ
bề; mà chính là cần phải hiểu thế nào là điện ảnh! Thật ngớ ngẫn khi phải nói
như thế với HĐDPQG nhưng thật vậy, điện ảnhvới những chức năng thì không ai
rành hơn các vị này nhưng sự tác động của điện ảnh đến con người thì không như
các vị nghĩ. Xem phim ma cà rồng liệu có đi hút máu như ma cà rồng; xem phim kinh
dị liệu có đi róc thịt chẻ xương người ta như phim; xem phim đánh đấm liệu có
đi đánh đấm như phim…?
Quy luật về nhận thức đi theo những con đường không như
chúng ta hình dung. Hơn nửa thế kỷ dạy dỗ toàn điều tốt nhưng cớ sao vẫn cứ
xuất hiện cả một thế hệ hư hỏng. Dạy dỗ gần 100 năm tinh thần giai cấp vô sản
toàn thế giới nhưng cớ sao mởi thả ra đã đánh nhau bưu đầu, mẻ trán? Bao thế hệ
được học hành thi cử tử tế về chủ nghĩa Mác, tinh thần đạo đức con người mới
nhưng sao thế giới mạng toàn người “hư hỏng” giống như chưa từng một ai thuộc
bài, đến độ muốn nói điều gì đúng đắn thì thuê người làm dư luận viên ? Truyệt
tranh trẻ con, một thế hệ các bạn lớn lên ở miền Bắc không có truyện tranh để
đọc và các bạn cũng thấy thậm chí đó là điều tốt nên cấm hẳn con mình xem
truyện tranh. Xin đừng đem loại truyện tranh nhố nhăng ra ví dụ phản biện, cần
phải thấy rằng không có gì kích thích sự tưởng tượng và óc khôi hài hơn truyện
tranh và phim hoạt hình. Chính đây là lý do khiến phim hoạt hình mãi vẫn không
ra rạp được ở ta. Cho đến gần đây, một thế hệ yêu Doreamon, và nhờ thế mới bắt
đầu biết cười với nhưng chi tiết ngộ nghĩnh, khôi hài mà thể loại này đem lại
cho nhân loại sau gần thế kỷ qua. Tôi tin người biết cười vì phim hoạt hình,
hay truyện tranh, là người trong cuộc sống không chỉ biết khôi hài mà còn là
người bao dung, nhân ái nữa.
Sau khi lệnh cấm phát hành BĐCL được công bố, trên mạng
xuất hiện poster của phim BĐCL với những nhân vật thay vì cầm hung khí lại cầm
xô chậu chổi xẻng đi dọn vệ sinh đường phố với tên phim “Thanh niên 5 tốt Chợ
Lớn”. Ừ nhỉ, nếu bây giờ toàn xã hội cứ sản xuất toàn loại phim người tốt việt
tốt như vậy (dĩ nhiên loại phim này thì qua cửa duyệt nhanh không chi bằng),
không một phim nào ngoài luồng lọt vào, thì liệu chúng ta có có được một thế hệ
toàn người tốt không ? Và ngược lại, chẳng có sự tàn bạo, phi nhân tính nào
Hollywood chưa làm tới, người xem phim Mỹ bị ảnh hưởng sự tàn bạo phi nhân tính
hết cả hay sao?
Rõ ràng sự nhận thức của mỗi người không đi theo những
con đường mà chúng ta hình dung bằng cách đơn giản hóa “xem” bầu thì tròn,
“xem” ống thì dài !. Biết đâu thấy đâm chém của BĐCL mà nhiều thanh niên sẽ
ngán cái thế giới tối tăm ấy và trở lại chăm học hơn. Nào có thấy anh hùng nào
trong đó đâu mà HĐDPQG cứ sợ trẻ con noi gương theo. Tất cả chỉ là một cảm giác
sợ hãi kinh khiếp nên tránh xa. Sao HĐDPQG không nhìn thấy điều này nhỉ ?
Hitler học ai mà tàn bạo đến quỷ thần cũng phải sợ vậy? Hay là hắn ta đã từng
coi Bụi đời Chợ Lớn mà chúng ta không hay?
Đâu là tiêu chuẩn của hiện thực ?
Một đại diện HĐDPQG nói: Phim được làm ra cần cụ thể địa
danh, địa điểm cũng như thời điểm nào đấy. Khán giả phải biết được rằng phim
được làm ở giai đoạn nào, thuộc về lịch sử hay cuộc sống đương đại.
Lạ nhỉ, Mỹ là nơi sản xuất nhiều nhất loại phim cảnh sát,
nhân viên công lực bị tha hóa. Thế mà ngành cảnh sát có bao giờ phiền lòng đâm
đơn kiện hãng phim nào đâu? Và cũng đâu thấy người dân Mỹ mất niềm tin vào cảnh
sát do những phim như vậy ? Ở ta thì ngược lại. Đúng là không thể hiểu được, cái
mà chúng ta tin là xấu thì nó lại thành tốt và thứ mà chúng ta tin mười mươi
rằng là nó là tốt thì nó lại xấu và gây mất niềm tin lớn.
Tại sao nhóm làm phim Việt kiều lại mê phim võ thuật đến
vậy? Đây rõ ràng là một bước phát triển của điện ảnh mà bất cứ nền điện ảnh nào
cũng phải trải qua. Như là Hồng Kông và cả thế giới phải trải qua một thời kỳ
công phu của Lý Tiểu Long xong rồi mới có thể tiến lên những bước cao hơn được.
Chúng ta không thể đột ngột làm một Titanic hoặc đạt trình độ hành động lôi cuốn
như Điệp viên 007 trong một sớm một chiều mà cứ phải biết montage cắt nối một
cú đá bằng ba góc quay, một cú đấm bằng năm lần bấm máy cái đã. Hãy nhớ đến
những phim có chút hành động của ta như thời “Ván bài lật ngửa” hay “Cảnh sát
hình sự” sẽ thấy những pha đánh đấm vụng về, người đánh thì sợ người bị đánh
đau, thấy rõ cố tình đánh trượt đi; người bị đánh thì chờ được đánh. Nói thật
“Bụi đời Chợ Lớn” cũng vẫn còn sót những chi tiết lỗi này, đủ cho biết cái kinh
nghiệm làm phim hành động đánh đấm này điện ảnh Việt Nam còn ABC lắm, lúng túng
đủ thứ từ đạo diễn đến quay phim, đến phân cảnh, thư ký trường quay… tất cả cho
thấy rõ là đang vừa làm vừa học; và rõ ràng những kinh nghiệm này cần sớm được
đúc kết kế thừa, được cả xã hội ủng hộ để sớm tạo thành một lớp những nhà làm
phim kinh nghiệm hiểu rõ thế nào là phim hành động.
Điện ảnh với chức năng của nó là giải trí, thuộc tính kỹ
thuật thể hiện qua các kỹ xảo.
Thay vì hỏi “Công an ở đâu khi các băng nhóm chém giết
nhau” sao không hỏi đá gì mà người văng cả chục mét thế kia. Gọi võ sư giỏi
nhất ra đá cái bịch gạo 50kg liệu đã có bay như vậy? Mà văng xa như vậy sao vẫn
cứ sống nhăng răng mà không gãy xương ? Hỏi bác sĩ xem xương người ta chịu được
lực được bao nhiêu thì gãy.v.v…
Tiêu chuẩn hiện thực không hiểu tự bao giờ đã gắn chặt
vào não trạng các thế hệ làm phim và họ đã thực sự không biết làm sao để thoát
ra khỏi nó.
Một phương án giả định sửa phim
Xét ra cho cùng giới lý luận điện ảnh ở ta đã không rạch ròi được hai chức năng chính của điện ảnh, nếu dùng hình tượng thì xin ví đó như là hai chiếc cánh của một con chim, một cánh là tính nhân văn, chất thơ của nền nghệ thuật và cánh kia là thuộc tính kỹ thuật với những kỹ xảo điện ảnh được phát triển không ngừng ngay từ khi mới ra đời đến nay. Thiếu một trong hai chiếc cách ấy nền điện ảnh không bay lên được. Ở ta, ngay từ khi khai sinh đến nay chỉ biết đến chiếc cánh nhân văn, khai thác mạnh chất thơ mà hầu như quên hẳn, thậm chí từ bỏ, thậm chí lên án loại hình chuyên đi khai thác những kỹ xảo, những tìm tòi về dàn dựng tạo nên những cảm giác mới cho người xem. Oscar có hẳn một giải sang trọng cho những kỹ xảo mới. Điện ảnh Việt Nam đã có ai nghĩ đến điều này chưa ?
Thế nhưng mọi nỗ lực trả một cánh lại cho điện ảnh đã bị dội gáo nước lạnh ngay từ những phim hành động đầu tiên cho đến nay, nó luôn được xem là thể loại rẻ tiền, ban giảm khảo luôn dùng từ phim thị trường để gọi nó. Đây không phải là lạ mà là tiếc cho một cơ hội phát triển của điện ảnh cứ để bị trôi dài hết năm này qua năm khác mà không biết định vào đâu, trụ vào đâu thì nó sẽ vững bền một nền móng để phát triển.
Với riêng tôi, đó là kỹ xảo điện ảnh. Vững kỷ xảo thì diễn viên cũng đỡ nhọc nhằn vì thừa chân, thừa tay, thừa ánh mắt không biết bỏ đi đâu !
Trở lại với câu chuyện con cọp ở chợ. Theo các bạn chuyện sẽ xảy ra sau đó ? Tôi nghĩ là chàng trai sẽ xuống núi, không thể khác, và một cuộc đời vô cùng gian khổ với người ngơ ngác trước cuộc sống như chàng đang chờ chàng phía trước. Công khó của vị sư thầy bao năm như vậy là đổ sông đổ biển.
HĐDPQG có bao giờ nghĩ rằng mình cũng như vị sự thầy nọ,
đang làm điều vô ích không?
No comments:
Post a Comment