Anatole Kaletsky - Project
Syndicate
Biên
dịch: Nguyễn Văn Đáp | Biên tập: Nguyễn
Huy Hoàng
Posted on 22/12/2016
Đối với những ai trong chúng ta đã đoán sai về cuộc
bầu cử tổng thống Mỹ, rất đáng để kiềm chế những phản ứng mang tính cảm xúc, ít
nhất là trong một hai tháng, và cố gắng đưa ra một đánh giá khách quan về ý
nghĩa có thể có của chính quyền của Donald Trump đối với thế giới. Và đây là mười
hệ quả có thể có của việc Trump làm tổng thống, chia đều giữa mặt tốt và mặt xấu.
Các tin tốt bắt đầu với tăng trưởng của Mỹ, gần như
chắc chắn tăng cao hơn tỷ lệ trung bình hàng năm 2,2% trong suốt nhiệm kỳ thứ
hai của Tổng thống Barack Obama. Điều này là do sự phản đối của Đảng Cộng hòa đối
với nợ và chi tiêu công chỉ tồn tại khi một người thuộc Đảng Dân chủ như Obama
làm chủ Nhà Trắng. Còn khi tổng thống là người của Đảng Cộng hòa, đảng này luôn
vui vẻ thúc đẩy chi tiêu công và nới lỏng các giới hạn nợ, giống như dưới thời
Ronald Reagan và George W. Bush. Do đó, Trump sẽ có khả năng thực thi việc kích
thích tài khóa kiểu Keynes mà Obama thường đề xuất nhưng không thể triển khai.
Những thâm hụt kéo theo có thể được mô tả là “kinh tế
học trọng cung,” hơn là kích cầu kiểu Keynes, nhưng ảnh hưởng thì như nhau:
tăng trưởng và lạm phát sẽ cùng tăng. Khi nền kinh tế Mỹ đạt tới giới hạn toàn
dụng lao động, sự tăng trưởng bổ sung sẽ đẩy lạm phát lên cao hơn, nhưng tin xấu
này có thể đến năm 2018 hay lâu hơn mới xuất hiện.
Thứ hai, các cải cách thuế hợp lý, như giảm thuế cho
các công ty đa quốc gia đem lợi nhuận từ nước ngoài về, cuối cùng sẽ trở thành
luật. Sự chi phối của Đảng Cộng hòa (ở lưỡng viện Quốc hội) sẽ cho phép đạt được
thỏa thuận dễ dàng về cắt giảm thuế vốn được bù đắp chủ yếu bằng việc vay mượn
công cao hơn, mà không phải bằng cách dẹp bỏ sự chống lại việc loại bỏ các khoản
miễn trừ và lỗ hổng thuế của các nhóm vận động lợi ích đặc biệt. Những cải cách
thuế này thậm chí sẽ tạo ra những thâm hụt ngân sách lớn hơn, điều sẽ giúp kích
thích tăng trưởng và lạm phát.
Sự thúc đẩy thứ ba đối với tăng trưởng kinh tế sẽ đến
từ quá trình phi điều tiết hóa. Trong khi các cuộc chiến về luật năng lượng và
môi trường có thể chi phối tin tức báo chí, tác động kinh tế lớn nhất sẽ đến từ
sự đảo chiều việc thắt chặt điều tiết ngân hàng. Do các ngân hàng được khuyến
khích hạ thấp chuẩn vay, đặc biệt là với các hộ gia đình có thu nhập trung
bình, một sự gia tăng trong xây dựng nhà ở và tiêu dùng nhờ vay nợ sẽ thúc đẩy
động lực tăng trưởng. Phi điều tiết quá mức có thể gây nên một cuộc khủng hoảng
tài chính 2007 khác, nhưng đây cũng lại là một nguy cơ vào năm 2018 hoặc xa hơn
nữa.
Thứ tư, Trump có thể có tác động tốt đối với sự ổn định
địa chính trị, ít nhất là trong ngắn hạn. Sự ưu tiên của Trump dành cho chính
trị thực dụng (realpolitik) theo hướng theo đuổi lợi ích ngắn hạn so với
chủ nghĩa can thiệp tự do của Obama sẽ giúp ổn định quan hệ với Nga và Trung Quốc
khi thế giới được phân chia thành những khu vực ảnh hưởng. Trump có thể cho Nga
nhiều tự do hành động hơn ở Ukraine và Syria để đổi lại sự kiềm chế ở Trung Âu
và vùng Baltic. Sự thống trị không thể tránh khỏi của Trung Quốc ở châu Á có thể
sẽ được chấp nhận, nếu nước này tránh các cuộc chiến toàn diện với Nhật Bản,
Đài Loan, và các quốc gia khác, những nước được đảm bảo về mặt an ninh bởi các
hiệp ước với Mỹ, về mặt lý thuyết. Trung Đông chắc chắn vẫn là chảo lửa của
tình trạng bất ổn địa chính trị; nhưng, ngay cả ở đây, việc Trump muốn có các
lãnh đạo chuyên quyền tại các nước thay vì “thúc đẩy dân chủ” có thể khôi phục
một phần sự ổn định (với cái giá là nhân quyền).
Cuối cùng, việc Trump thắng cử có thể buộc người Mỹ
thừa nhận những khiếm khuyết trong nền dân chủ của chính họ, ngay cả khi họ từ
bỏ việc “thúc đẩy dân chủ” toàn cầu. Việc Trump đã thua
hơn hai triệu phiếu phổ thông có thể cấp lại động lực cho việc cải
cách chế định Cử tri Đoàn – những nỗ lực đã mang lại các đạo luật cần thiết ở
các bang đại diện cho 61% số phiếu bầu cần thiết (để thay đổi chế định này). Và
sự phản đối Trump mạnh mẽ ở các bang chủ chốt như California và New York có thể
khích lệ cử tri của họ bầu ra các cơ quan lập pháp tiểu bang để chống lại chủ
nghĩa bảo thủ liên bang bằng các đạo luật tiến bộ cấp tiểu bang về các vấn đề từ
chất lượng không khí và chăm sóc sức khỏe đến việc phá thai, đối xử với người nhập
cư, và kiểm soát súng đạn.
Giờ đến lượt tin xấu. Lần đầu tiên kể từ năm 1930,
nước Mỹ mới có một tổng thống coi thương mại là một trò chơi có tổng bằng 0. Luận
điệu bảo hộ chủ nghĩa trong chiến dịch của Trump có thể không mang ý nghĩa đúng
như những gì được nói, nhưng nếu Trump không thực thi bất kỳ sự kiềm chế thương
mại nào như đã hứa thì Đảng Cộng hòa sẽ phải chịu sự phản ứng từ những người giờ
là cử tri cốt lõi của họ, những cử tri trong ở các khu vực và các ngành công
nghiệp đang suy giảm.
Vị thế lãnh đạo toàn cầu của Mỹ vì thế cũng buộc phải
thay đổi theo hướng rời xa tự do thương mại, toàn cầu hóa, và các thị trường mở.
Không ai có thể dự đoán được đầy đủ những tác động của sự thay đổi cơ chế lớn
nhất trong nền quản lý thương mại toàn cầu này kể từ những năm 1980; nhưng chắc
chắn chúng sẽ bất lợi cho các nền kinh tế mới nổi và các tập đoàn đa quốc gia vốn
xây dựng các chiến lược kinh doanh và mô hình phát triển dựa trên tự do thương
mại và dòng vốn mở.
Mối đe dọa thứ hai, tức thì hơn, đến từ việc thực hiện
cắt giảm thuế đáng kể và đẩy mạnh chi tiêu công trong một nền kinh tế đã tiến
sát đến toàn dụng lao động, điều đẩy nhanh lạm phát, lãi suất cao hơn, hay thậm
chí là một vài sự kết hợp của cả hai điều trên. Với khả năng xảy ra thêm chủ
nghĩa bảo hộ thương mại và các biện pháp trục xuất công nhân nhập cư, sự gia
tăng lạm phát và lãi suất dài hạn có thể sẽ khá đáng kể. Tác động lên các thị
trường tài chính sẽ gây rối loạn, dù Fed tích cực thắt chặt chính sách tiền tệ
để ngăn chặn trước giá cả leo thang, hoặc để nền kinh tế “phát triển nóng”
trong một hoặc hai năm, cho phép lạm phát tăng tốc.
Với nền kinh tế Mỹ tăng trưởng nhanh hơn dự kiến và
lãi suất dài hạn tăng cao, sự mạnh lên quá mức của đồng USD là nguy cơ thứ ba.
Mặc dù đồng USD vốn đã được định giá cao, nó vẫn có thể ngày càng tự tăng giá,
như trong các giai đoạn đầu những năm 1980 và cuối những năm 1990, do nợ bằng đồng
USD tại các thị trường mới nổi của các chính phủ và các tập đoàn sẽ tăng do họ
bị cám dỗ bởi lãi suất gần bằng 0.
Thứ tư, đồng USD tăng giá kết hợp với chủ nghĩa bảo
hộ báo hiệu một rắc rối lớn cho các nước đang phát triển, có thể trừ một số nền
kinh tế tương đối khép kín như Brazil, Nga, và Ấn Độ, với các chiến lược phát
triển ít phụ thuộc hơn vào tự do thương mại và tài chính nước ngoài.
Cuối cùng, hệ quả nguy hiểm nhất của chiến thắng của
Trump có lẽ là tác động lây truyền của nó sang châu Âu. Giống như cuộc trưng cầu
dân ý ở Anh đã chứng tỏ dự đoán kỳ lạ về chiến thắng của Trump, Trump giống như
một chỉ dấu hàng đầu của sự nổi lên đột ngột của chủ nghĩa dân túy ở châu Âu,
thứ có thể kích hoạt một cuộc khủng hoảng châu Âu nữa và đe dọa phá vỡ Liên
minh châu Âu. Những chiến thắng phản chính thống tiếp theo, theo các cuộc thăm
dò dư luận, sẽ xảy ra trong cuộc trưng cầu dân ý về hiến pháp tại Ý và cuộc bầu
cử tổng thống ở Áo. Những người theo chủ nghĩa toàn cầu chỉ có thể hy vọng các
cuộc điều tra dư luận lại sai một lần nữa – nhưng theo hướng ngược lại.
*
Anatole Kaletsky là Nhà Kinh tế Trưởng và Đồng Chủ tịch
của Gavekal Dragonomics. Từng bình luận cho tờ Times of London, International New York Times và Financial
Times, ông là tác giả cuốn Capitalism
4.0: The Birth of a New Economy.
Copyright: Project Syndicate 2016 – Ten
Consequences of Trump
No comments:
Post a Comment