5.12.2013
Lời
Người Dịch: Nhật báo Le Monde / Sélection Hebdomadaire (
bài tuyển trong tuần) ngày 25-5-2013 đăng trong mục Débats (Tranh luận)
ba tham luận của Salman Rushdie, Liao Yiwu, Philip Roth kèm lời giới thiệu của
Nicolas Truong, Comment être dissident aujourd’hui? phác
họa về hoạt động bất đồng chính kiến trong bối cảnh chính trị toàn cầu hôm
nay. Cả ba ngòi bút nói trên đều cảnh giác về sự lơ là đáng ngại của
phương Tây đối với cuộc đấu tranh chung cho các quyền làm người sau khi Chiến
Tranh Lạnh kết thúc và mặt trận kinh tế toàn cầu trở thành mối quan tâm hàng
đầu của các quốc gia và chính khách. Nếu trước đây phương Tây từng ngưỡng mộ và
ủng hộ cuộc chiến đấu can đảm của Soljenitsyn, Sakharov, Havel, Mandela, Aung
San Suu Kyi… hào quang của các nhà bất đồng chính kiến hôm nay đã nhạt mờ trước
xu thế dân chủ hóa những phong trào quần chúng phản kháng lan rộng nhờ các mạng
xã hội, đặc biệt là microbloggers, và không cần các gương mặt tiếng tăm
phất cờ đi trước theo lối tranh đấu trước đây. Tuy nhiên đáng lo ngại hơn là
thị trường và cuộc chạy đua tìm lợi nhuận khiến thiên hạ nhắm mắt bỏ qua thực
tế tiêu cực của các chế độ phi nhân và nạn độc tài đảng trị, như Nicolas
Trương có nêu lên nhận xét “les valeurs d’échange supplantent
les valeurs morales dans le nouvel ordre économique” (các giá trị trao đổi
đã thay thế các giá trị đạo đức trong trật tự kinh tế mới). Điển hình là sự bắt
tay làm ăn của các nước Âu-Mỹ với Trung Quốc – như lời tố cáo của Liệu Diệc Vũ
– quay mặt làm ngơ trước chính sách đàn áp tự do ngôn luận và các quyền công
dân của chế độ toàn trị Bắc Kinh.
Nhưng bất đồng chính kiến không chỉ thuần túy phản
kháng chính trị mà còn là một thái độ trí thức kèm theo tự do tư tưởng và tâm
linh. Như Vaclav Havel đã từ khước nền văn minh thị trường chỉ nhằm “sản
xuất liên tục hàng hóa và khuyến khích sự tiêu thụ”. Và lời kết của Nicolas
Truong mở ra những hướng suy tưởng khác cho các độc giả đã quan tâm đến mục
tranh luận này: Comme on le voit, la dissidence, ce n’est pas qu’une
politique des droits de l’homme. C’est aussi une insurrection et une éthique
des droits de l’âme. (Như ta nhận thấy, sự bất đồng chính kiến không chỉ quan
tâm đến chính sách nhân quyền. Đó cũng là một sự nổi dậy đòi hỏi cũng như đạo
lý cho các quyền của tâm linh).
—Chân
Phương
----------------------------------------
Hỡi dân Pháp, các người đã làm gì với các giá trị của mình?
(Kinh doanh với Trung Quốc bất cần các quyền của con người)*
(Kinh doanh với Trung Quốc bất cần các quyền của con người)*
Viết về sự bất đồng chính kiến ở Trung Quốc cho công
chúng nước Pháp là một việc làm phiền phức! Dân Pháp các người đã từng nhiệt
liệt bênh vực tư tưởng Mao Trạch Đông (1893-1976) thời phong trào Mai 68, và đã
ngưỡng mộ từ xa ngọn triều hồng kỳ uốn lượn nơi quảng trường Thiên An Môn.
Khoảng cách khiến các người không nhận thấy rằng màu đỏ rất ngoạn mục ấy thật
ra là một cuộc tắm máu. Các tai họa do Mao khích động – Mao, một trong những kẻ
độc tài vĩ đại của thế kỷ 20 – đã để lại những thương tích quá sâu trong xã hội
chúng tôi và không ai có thể biết được Trung Quốc có thể hồi phục hay không.
Các nhà sử học cố tìm cho ra con số người chết do
nhiều thử nghiệm nhìn xa thấy rộng của Mao trực tiếp gây ra và họ không hoàn
toàn thỏa thuận với nhau: hơn bốn mươi triệu mạng? Năm mươi triệu? Tám mươi
triệu? Có những cái chết do nạn đói liên quan đến chính sách Đại Nhảy Vọt từ
1959 đến 1962, chết vì các thảm sát trong Cách mạng Văn hóa, vô số người vô tội
bị xử bắn, và tất cả những ai thà tự sát còn hơn chịu tra tấn hay bị làm nhục,
những kẻ bỏ mạng trong khi lội trốn ra Hương Cảng hoặc nơi các rừng nhiệt đới
tìm đường sang Việt Nam hay Miến Điện, và còn biết bao trường hợp khác…
Vậy mà cho đến hôm nay, nhân vật Mao Trạch Đông vẫn
còn được ưu ái trong ký ức của nhiều người đương thời. Hình tượng Mao
được bày bán khắp các chợ Trung Quốc như mấy ổ bánh mì petit pain, dưới
dạng áo thun, tượng nhỏ, huy hiệu đeo cổ, và cuốn Mao tuyển màu đỏ nay lại
thành một món thời trang.
Ai có gan làm như thế đối với Stalin hoặc Hitle? Ai
dám mặc chiếc áo thun in hình hai tay này? Có ai nghĩ đến việc sao in lại các
diễn văn của Franco hay Mussolini như một kiểu ngợi ca? Tại sao Mao lại thoát
khỏi sự khinh tởm của cả thế giới? Bởi nền độc tài Trung Quốc xét cho cùng chưa
bao giờ đổi thay bản chất từ ngày vị chủ tịch của nó qua đời năm 1976. Chế độ
này đồng ý với các phương pháp máu me của Mao, tiếp tục tàn bạo, sát nhân, đạp
lên các giá trị phổ quát như quyền tự do và sự an lạc cá nhân cũng như nhu cầu
phát biểu bằng ngôn luận.
Nhưng người Pháp hãy tự an ủi: họ không phải là
những kẻ duy nhất đã bị tên sát nhân siêu phàm ấy đánh lừa! Ngày 21 tháng 4 vừa
rồi, giải Nobel Văn Học 2012 Mạc Ngôn đã tuyên bố lập lờ nước đôi khi đọc diễn
văn trong một cuộc hội nghị do chính quyền Trung Quốc tổ chức: “Bóp méo,
biếm họa, biến thành ác quỉ một nhân vật lịch sử vĩ đại như Mao Trạch Đông là
một việc làm thiếu thông minh. Thật ra những ai ngày nay còn ước mong nói viết
một cách tích cực về Mao sẽ gặp không ít phiền lụy.”
Chỉ có điều chân dung Mao vẫn còn trên mọi tờ giấy
bạc Trung Quốc, và Mạc Ngôn có thể phát biểu tích cực về một trong những kẻ tội
phạm lớn nhất của thế kỷ mà không bị bắt vào tù, trái lại còn được cấp công xa,
nhà ở hạng đế vương, chức vụ thứ trưởng kèm với lương bổng tương xứng. Còn ngôi
làng sinh quán của ông ta thì được biến thành công viên du lịch từ đó ông thu
nhập thêm món tiền lời hậu hĩ. Tất cả các thứ đó do bàn tay nào trợ giúp?
Nhà cầm quyền Trung Quốc hiện nay chứ còn ai!
Bốn mươi năm trước, không ai tranh cãi trước tiếng
nói của một nhà văn như Soljenitsyn (1918-2008), và lời ông tố cáo chế độ lao
tù goulag xô viết đã làm các độc giả của ông kinh khiếp. Những ai trốn thoát
khỏi địa ngục cộng sản được tiếp đón như anh hùng, và báo chí truyền đi các ý
nghĩ của họ với chân dung in kèm. Tôi thì chẳng được cái may của Soljenitsyn.
Nhưng cũng giống ông, tôi không coi tôi là kẻ bất đồng chính kiến mà đúng hơn là
kẻ phản nghịch (rebel), và tôi cũng điên tiết như ông trước sự thờ ơ của các
nước phương Tây khi họ không nhìn ra mối hiểm họa từ các vùng đất bao la đang
nằm dưới gót giày bạo chúa kia. Trong cuộc chiến tranh lạnh, không ai phản bác
các ý niệm Thiện (dân chủ) và Ác (độc tài). Ngày nay, đường viền các giá trị đã
nhạt nhòa và mọi thứ chìm vào sự mù mờ phi thực chất.
Đấy kìa: Li Bifeng(?), người bạn thân của tôi, thi
sĩ kiêm nhà văn đã từng chia bốn năm tù với tôi sau vụ tàn sát Thiên An Môn vào
đầu thập niên 1990, nay lại ngồi tù ở Tứ Xuyên – quê quán của bọn này. Anh chịu
án 12 năm cấm cố vào mùa thu 2012. Dĩ nhiên họ qui cho anh những tội phạm kinh
tế, nhưng ai cũng biết cái tội duy nhất của anh là vẫn chung thủy với đại cuộc
dân chủ và đã từng là bạn thân với tôi.
Anh còn chịu án tù nặng hơn người bạn chí thiết khác
của tôi là Lưu Hiểu Ba – kẻ được chế độ nương tay phần nào vì hình phạt 11 năm
tù đã mang đến cho Lưu giải Nobel Hòa Bình năm 2010. Nhưng hôm nay còn ai nhớ
đến tên ông ở Pháp, có nhà trí thức nào nhảy ra cứu giúp ông, có vị Trung hoa
học nào muốn can dự để đòi tự do cho ông?
Ai cũng sợ mất chiếu khán nhập vào Trung Quốc, ai
cũng sợ mất số tiền tài trợ cho đại học của mình khi đã góp công thiết lập một
Viện Khổng học ở đấy, ai cũng sợ mất khả năng du hành đó đây tại Trung Quốc vào
dịp các hội thảo – chỉ là cái cớ cho những yến tiệc linh đình nơi mấy khách sạn
hạng sang.
Tôi dùng ngòi bút mình và phép thuật của văn chương
giúp cho những thống khổ của Trung Quốc khỏi bị vùi chôn vào câm lặng,
khiến cho nỗi bất công mà người Trung Quốc chúng tôi đã phải hứng chịu được
biết đến ít nhiều: tại sao phải cảm thán các nạn nhân của chủ nghĩa quốc xã,
của chính sách Stalin hay chủ nghĩa phát xít mà lại tiếp tục ca tụng sự phát
triển kinh tế ở Trung Quốc? Chẳng lẽ lớp bì của chúng tôi không mềm mại bằng
lớp da của quí vị?
Liệu Diệc Vũ
----------------
CHÚ
THÍCH
Bị bắt năm 1990, Liệu Diệc Vũ ngồi tù bốn năm
vì đã tố giác vụ đàn áp ở Thiên An Môn. Trốn khỏi Trung Quốc năm 2011, ông đang
sống lưu vong tại Bá linh. Tác phẩm sau cùng của ông xuất bản ở Pháp có tên là
“Dans l’Empire des Ténèbres” (Trong lòng đế chế tăm tối), do nhà Bourin
xuất bản.
*Francais, qu’avez-vous fait de vos valeurs?
Commercer en Chine au mépris des droits là tên của bài viết trên báo Le
Monde, mục Débats (25-5-2013). Marie Holzman dịch từ Trung văn sang
tiếng Pháp. Chân Phương dịch từ Pháp văn sang Việt ngữ.
bài
đã đăng của Liêu Diệc Vũ :
Bỏ Trung Quốc Mà Đi - 13.10.2011
No comments:
Post a Comment