Nguyễn
Trần Sâm
18-6-2014
Lời tác giả: Bài này đã được đăng trên blog Quê Choa
của nhà văn Nguyễn Quang Lập. Nhưng vì khi đó có quá nhiều bài về giàn khoan
Tàu Cộng nên có vẻ nó ít được chú ý. Mặt khác, vì từ khi đó đến nay vẫn thấy
nhiều người tiếp tục bàn bạc và góp ý về giáo dục, một việc mà theo tôi là vô vọng
trong bối cảnh hiện nay, nên xin nhờ blog Lề Trái đăng lại để tôi được nhắn gửi
vài lời tâm sự. NTS
*
Trong mấy chục năm qua, không biết bao nhiêu tiền của
thấm đẫm mồ hôi nước mắt của các tầng lớp lao động đã đổ ra để tiến hành những
cuộc cải cách rầm rộ trong giáo dục. Không biết bao nhiêu giấy mực đã tốn để
bàn về việc nâng cao chất lượng giáo dục. Hàng chục quan chức cao cấp, hàng
trăm nhà quản lý giáo dục và các giáo sư, tiến sỹ, nhà báo, nhà văn,… đã viết
những bài rất hay ho về lĩnh vực cốt tử này. Có những người còn đề cập đến những
vấn đề cao siêu như “triết lý giáo dục”, cao siêu đến mức hình như đa số những
người nói đến cụm từ đó cũng chưa rõ nó là cái gì, nó có vai trò gì trong sự
nghiệp giáo dục của chúng ta, và cần bao nhiêu thập niên với bao nhiêu ngàn tỉ
để tìm ra nó.
Với hiểu biết của một người lao động bình thường, kẻ
viết bài này xin mạo bàn về một “nền giáo dục tử tế”, một khái niệm không có
trong khoa học nào. Và tôi xin nói rõ cái tôi gọi là “nền giáo dục tử tế” đó là
gì.
Xin thưa, đó là nền giáo dục đáp ứng được những yêu
cầu hết sức bình thường. Nói ngắn gọn là nó đào tạo được những con người tử tế,
tức là có những phẩm chất cơ bản sau: có lòng tự trọng và biết tôn trọng người
khác (riêng với cha mẹ, thầy cô và những người cao tuổi còn phải biết lễ phép,
nhưng không tuân theo những đòi hỏi phi lý và phi pháp), có năng lực lao động để
đem lại lợi ích vật chất hoặc tinh thần cho chính mình và xã hội (có kiến thức
và kỹ năng tốt hoặc đạt yêu cầu về nghề nghiệp), có ý thức tôn trọng pháp luật
(nhưng không tuân theo vô điều kiện những luật lệ phản động, lạc hậu). Trong lịch
sử các dân tộc phương Đông như Việt Nam, Trung Hoa,… người ta đã diễn đạt những
yêu cầu đó bằng những khái niệm “nhân, nghĩa, lễ, trí, tín”. Chỉ thế là đủ. Chỉ
có điều ở thời đại ngày nay, đừng lồng vào những khái niệm đó những nội dung
như trung thành tuyệt đối với một cá nhân hay nhóm người nào.
Người tử tế không thể xoen xoét nói những điều nhân
nghĩa nhưng trong hành động thì chỉ làm và sẵn sàng làm mọi việc vì quyền lợi bản
thân, kể cả chà đạp lên quyền lợi người khác, kể cả lợi dụng quyền lực để đàn
áp dân lành. Người tử tế không thể là kẻ bợ đỡ, liếm gót những kẻ có quyền lực,
đem tiền đi mua bằng cấp, chức tước, dùng chức tước bòn rút tiền bạc và thành
quả lao động của người khác. Người tử tế không thể bắt hàng triệu người phải
theo mình, phục vụ mình, tôn thờ mình như thánh. Người tử tế không tự nhận mình
là người thông thái nhất, là đỉnh cao trí tuệ.
Muốn đào tạo được thế hệ trẻ thành những con người tử
tế, trong gia đình và nhà trường, đại đa số người lớn (cha mẹ và thầy cô) phải
là những con người tử tế. Đội ngũ quan chức trong ngành giáo dục phải là những
con người tử tế. Những người định ra đường lối giáo dục phải là những con người
tử tế. Cả xã hội phải là xã hội tử tế. Con cái không thể thành người yêu lao động,
nếu cha mẹ trí trá, luôn tìm cách tránh trớ để đỡ phải làm việc thật sự tích cực.
Học trò không thể kính thầy và ham học, nếu thầy cô thường xuyên làm những việc
như soạn giáo án bằng cách cóp thứ có sẵn trên mạng, viết những bản thành tích
điêu, cho điểm khống để lấy thành tích,… thậm chí tìm cách bòn rút tiền bạc của
cha mẹ học trò. Nhưng chính thầy cô cũng không thể làm gương cho học trò về
cách sống tốt, nếu thường xuyên bị cấp trên bắt phải làm những việc giả dối và
ngu xuẩn hàng ngày, hoặc những việc không xấu nhưng bất khả thi. (Hãy về các
trường học, hãy tìm cách tâm sự được với các thầy cô với tư cách bình đẳng chứ
không phải với tư cách quan trên, quý vị sẽ thấy người giáo viên thời nay bị
chính ngành giáo dục bắt phải làm những việc vô nghĩa và điêu toa như thế nào.)
Không thể có nền giáo dục tử tế, nếu những người có
quyền định ra sách lược giáo dục là những người không hiểu về giáo dục và chưa
từng thực sự làm người học trò phải vật lộn với từng môn học, là những người
nói “xây dựng xã hội học tập” nhưng bản thân mình không bao giờ cầm đến quyển
sách. Không thể có nền giáo dục tử tế, nếu bộ máy quản lý giáo dục gồm toàn
“cánh hẩu”, không có những người dám đấu tranh quyết liệt vì cái đúng, và không
có những quan chức hàng đầu dám chấp nhận và khuyến khích những ý kiến trái chiều.
Không thể có nền giáo dục tử tế, nếu “dự án” này, “đề án” nọ chỉ là những trò
chia chác. (Dù quý vị có đưa ra những bản thanh toán, hóa đơn chứng từ kín kẽ đến
đâu, dù người dân có hoàn toàn bất lực trong việc đưa ra chứng cứ về sự gian lận,
thì ai cũng vẫn hiểu quá rõ rằng tất cả chỉ là những trò ảo thuật ma mãnh.)
Không thể có nền giáo dục tử tế, nếu vẫn còn những trò “thi đua” nhảm nhí,
trong đó những kẻ mà ai cũng biết là dốt nát năm nào cũng được công nhận là
“giáo viên giỏi”, “chiến sỹ thi đua”, trong khi những người có năng lực thực sự
lại không bao giờ “đủ tiêu chuẩn” để được thừa nhận. Không thể có nền giáo dục
tử tế, nếu đội ngũ thạc sỹ, tiến sỹ, phó giáo sư, giáo sư được đào tạo và trao
bằng cấp không phải do năng lực, mà chỉ để đủ chỉ tiêu số lượng. Không thể có nền
giáo dục tử tế, nếu trường học, đặc biệt là các cơ sở đào tạo từ đại học trở
lên được mở ra tràn lan và tùy tiện…
Không thể có nền giáo dục tử tế, nếu đến một quý ông
thứ trưởng giáo dục mà đi viết một “bài báo” như “link” dưới đây. Không thể có
nền giáo dục tử tế, khi một quan chức hàng đầu của ngành này nói mà không ai hiểu
ông ta nói gì (kiểu như: “Phương pháp đọc sách của tôi gồm ba bước: tập luyện,
tu luyện và tinh luyện” – Ô trời ôi!).
Không thể có nền giáo dục tử tế khi tất cả những thứ
gọi là cuộc vận động học theo cái này cái nọ gây lãng phí ngân sách hàng ngàn tỷ
đồng, trong khi người ta thừa hiểu rằng nó chỉ có tác dụng ngược: nhân rộng sự
giả dối, điêu toa, làm con người đổ đốn thêm. Không thể có nền giáo dục tử tế
khi môn học được coi là quan trọng nhất để xây dựng “con người mới” lại là một
thứ “học thuyết” cổ hủ, hão huyền. Không thể có nền giáo dục tử tế khi việc
đánh giá con người không dựa trên hệ thống giá trị phổ quát mà nhân loại đã xây
dựng nên, mà dựa vào những giá trị phù phiếm và thói bợ đỡ, xu thời.
Chừng nào những con người bất hảo còn chi phối ngành
giáo dục và những trò nhiễu nhương kể trên còn được dán những cái nhãn mỹ miều,
thì bất kỳ cuộc đổi mới hay cải cách nào cũng đều vô tác dụng. Thậm chí những
cuộc cải cách đó chỉ làm giáo dục càng xuống cấp thêm. Và tất cả những góp ý,
hiến kế của những người tâm huyết đều vô ích!
NGUYỄN TRẦN SÂM
P.S.
Xin tham khảo bài viết của/về quan chức cao cấp trong ngành giáo dục:
No comments:
Post a Comment