Craig Timberg và Jia Lynn Yang
Người dịch: Huỳnh Phan
Posted by Basam on March 14th,
2014
Google đã bắt đầu mã hóa thường
xuyên việc tìm kiếm trên mạng (web search) thực hiện ở Trung Quốc, đặt ra một
thách thức mạnh bạo mới đối với hệ thống hùng hậu của nước này về kiểm duyệt
Internet và theo dõi người dùng cá nhân đang xem trực tuyến những gì.
Công ty cho biết, bước chuyển
này là một phần của việc mở rộng trên toàn cầu về công nghệ bảo mật được thiết
kế nhằm ngăn chặn việc giám sát của các cơ quan tình báo chính phủ, cảnh sát và
các tin tặc mà với các công cụ có sẵn đầy rẫy họ có thể xem email, các tìm kiếm
và các cuộc chuyện trò video khi nội dung đó không được bảo vệ an toàn.
Tường lửa Trung Quốc, như người
ta thường gọi hệ thống kiểm duyệt của họ, từ lâu đã chặn việc truy tìm các
thông tin mà họ cho là nhạy cảm về mặt chính trị. Việc Google ngày càng dùng
thêm mã hóa có nghĩa là những nhân viên theo dõi chính phủ không thể phát hiện
khi người dùng tìm kiếm các từ nhạy cảm, chẳng hạn như ” Đức Đạt Lai Lạt Ma”
hay ” Thiên An Môn”, vì mã hóa làm cho chúng hiện ra dưới dạng chuỗi các con số
và chữ cái không đọc được.
Trung Quốc – và các quốc gia
khác, chẳng hạn như Ả Rập Saudi và Việt Nam, kiểm duyệt Internet ở cấp quốc gia
– vẫn sẽ có thể chọn cách ngăn chặn hoàn toàn các dịch vụ tìm kiếm của Google.
Nhưng các chính phủ này sẽ gặp phải khó khăn hơn trong việc lọc nội dung với
các từ tìm kiếm cụ thể. Họ cũng sẽ bị rắc rối hơn trong việc xác định những
người đang tìm kiếm thông tin về các chủ đề nhạy cảm là ai, các chuyên gia nói.
Bước phát triển này là hậu quả
mới nhất (và có lẽ bất ngờ nhất) của việc Edward Snowden năm ngoái tung ra các
tài liệu của Cơ quan an ninh quốc gia Mỹ, chi tiết hoá mức độ giám sát Internet
của chính phủ. Google và các công ty công nghệ khác đã đáp ứng bằng những khoản
đầu tư to lớn mới trong việc mã hóa trên phạm vi toàn thế giới.
Các quan chức Trung Quốc đã
không trả lời câu hỏi về quyết định của Google thường xuyên mã hóa tìm kiếm ở
đó, nhưng bước chuyển đó có nguy cơ nhồi thêm căng thẳng từ lâu giữa công ty
công nghệ cao này của Mỹ và quốc gia đông dân nhất thế giới.
“Dù nguyên
do là gì, điều này sẽ giúp các cư dân mạng Trung Quốc truy cập được thông tin
mà họ chưa bao giờ thấy trước đây”, Percy Alpha, người đồng sáng lập của GreatFire.org, một nhóm nhà hoạt
động giám sát tường lửa Trung Quốc nói.
“Đó sẽ là điều gây nhức óc cho các cơ quan kiểm duyệt Trung Quốc. Chúng tôi hy
vọng các công ty khác sẽ theo gương Google đưa việc mã hóa thành mặc định”.
Alpha, giống như các thành viên
khác của nhóm này sử dụng một tên giả để tránh né chính quyền Trung Quốc, lưu ý
rằng Google đã bắt đầu mã hóa trình tìm kiếm ở nước này hơn hai tháng sau khi
GreatFire.org công khai thách thức công ty này làm điều đó trong một bài xã
luận được tờ Guardian của Anh đăng hồi tháng 11.
Bài viết này tung ra để đáp ứng
lại bài phát biểu của Chủ tịch điều hành Google, Eric Schmidt, trong đó ông
nói: “Chúng tôi có thể kết thúc việc kiểm
duyệt của chính phủ trong vòng một thập niên” qua việc mở rộng mã hóa. GreatFire.org cho biết Google không cần phải
đợi tới10 năm mà có thể mã hóa tất cả các trình tìm kiếm ở Trung Quốc nhanh hơn
nhiều.
Google phủ nhận rằng kích động
của nhóm này đã ảnh hưởng tới quyết định triển khai công nghệ mã hóa ở Trung
Quốc, qua việc nói rằng họ đã bắt đầu hồi tháng 2 vì những lý do không có liên
quan. Công ty này cũng cho biết thêm rằng tất cả tìm kiếm thực hiện ở hầu hết
các trình duyệt hiện đại sẽ được mã hóa trong những tháng sắp tới. Ngày hoàn
thành cho việc triển khai trên toàn thế giới vẫn chưa rõ.
“Các tiết lộ hè năm ngoái đã vạch rõ nhu cầu tăng
cường hệ thống mạng của chúng tôi. Trong số nhiều cải tiến chúng tôi đã thực
hiện trong những tháng gần đây là việc đưa mã hóa trình tìm kiếm Google thành
mặc định trên toàn thế giới”, người phát ngôn Niki Christoff cho biết trong một tuyên bố gửi qua
email. “Điều này được xúc tiến dựa trên
công trình của chúng tôi trong vài năm qua trong việc tăng số lượng các dịch vụ
được mã hóa một cách mặc định và khuyến khích ngành công nghiệp này áp dụng
tiêu chuẩn bảo mật mạnh mẽ hơn”.
Phần lớn Google đã rút ra khỏi
Trung Quốc đại lục năm 2010, chuyển nhiều hoạt động kinh doanh tới vùng Hồng
Kông bán tự trị sau khi từ chối tuân theo lệnh kiểm duyệt trình tìm kiếm hoặc
chuyển chúng tới các trang web ưa thích hơn – điều mà đối thủ cạnh tranh
còn ở lại vẫn làm.
Kể từ đó, tỉ lệ của Google trên
thị trường tìm kiếm ở Trung Quốc đã giảm xuống thấp tới mức 5%, theo công ty
nghiên cứu thị trường Tư vấn Marbridge đóng ở Bắc Kinh. Đại đa số người sử dụng
Internet ở đó sử dụng công cụ tìm kiếm Baidu của Trung Quốc, ngay cả trên các
điện thoại dùng hệ điều hành Android của Google.
Điều này có nghĩa rằng tác động
của việc sử dụng mã hóa gia tăng của Google có thể chỉ giới hạn trong tầm với
của nó vì những người sử dụng Google ở Trung Quốc – điển hình là những người am
hiểu công nghệ và giới trẻ – thường đã biết cách qua vượt qua Tường lửa.
“Những người có hiểu biết kỹ thuật cao không thực
sự cần một công cụ khác để né tránh kiểm duyệt,” Jason Q. Ng, tác giả của “Bị chặn trên Weibo:
Điều gì bị ngăn trở trên Twitter phiên bản TQ (và vì sao?)” [“Blocked on Weibo:
What Gets Suppressed on China’s Version of Twitter (and Why)] cho biết.
Google đã bắt đầu cho một số
người dùng có thể chọn trình tìm kiếm được mã hóa năm 2010 và thực hiện việc
bảo vệ tự động cho nhiều người sử dụng tại Hoa Kỳ năm 2012. Công ty bắt đầu mã
hóa dòng thông tin truyền giữa các trung tâm dữ liệu của nó sau khi tờ The
Washington Post và tờ The Guardian, dựa trên các tài liệu do Snowden cung cấp,
năm ngoái đã tường thuật về phạm vi rộng lớn của Internet bị Cơ quan An ninh
Quốc gia và các đồng minh của nó lén đọc. Microsoft và Yahoo ngay sau đó đã
theo bước với các sáng kiến tương tự.
Ở các nơi khác trên thế giới,
và đặc biệt ở những người sử dụng các trình duyệt cũ tìm kiếm mã hóa đã đến
chậm hơn. Firefox, Safari và trình duyệt Chrome của chính Google cho phép mã
hóa tự động, nhưng Internet Explorer thế hệ cũ của Microsoft – vẫn còn phổ biến
ở Trung Quốc và nhiều nơi trên thế giới – thì chưa. Internet Explorer 6, ra mắt
vào năm 2001 và không phù trợ tìm kiếm mã hóa của Google, sử dụng cho 16 % của
lưu lượng truy cập Internet của Trung Quốc, theo NetMarketShare.com , tổ chức
chuyên theo dõi việc sử dụng.
Bước chuyển đưa việc mã hóa
thành thường lệ có thể châm ngòi phản ứng dữ dội từ chính quyền Trung Quốc vốn
liên tục cải tiến Tường lửa để ngăn chặn dòng thông tin có nội dung không mong
muốn và cũng để duy trì khả năng giám sát người sử dụng Internet ở Trung Quốc.
“Tường lửa là một mục tiêu luôn
di động”, Richard Clayton, nhà nghiên cứu bảo mật máy tính cho các trường Đại
học Cambridge, Anh, chuyên nghiên cứu việc lọc Internet của Trung Quốc cho
biết. “Họ đang liên tục cải tiến”.
Kiểm duyệt đặt ra một chướng
ngại cho các doanh nghiệp Trung Quốc đang cố gắng để mở rộng ra quốc tế vì họ
không có được tiếp cận đáng tin cậy tới các trang web với người xem toàn cầu,
như là Facebook. Khó có thể xác định chính phủ sẽ chặn điều gì vào một ngày nào
đó.
“Ở Trung Quốc, rất nhiều thứ
giống như thế,” Jiang Tao, người sáng lập CSDN, một cộng đồng phát triển phần mềm
Trung Quốc cho biết. “Bạn không biết điều gì bạn có thể làm, cái gì bạn không
thể làm. Không ai nói cho bạn biết cả”.
Việc Google ngày càng dùng thêm
mã hóa có thể đẩy Trung Quốc tới chỗ ngăn chặn hoàn toàn trình tìm kiếm của
Google hoặc thậm chí tất cả các dịch vụ do công ty này cung cấp. Mặc dù Google
có thị phần ở Trung Quốc nhỏ hơn rất nhiều so với ở những nơi khác trên thế
giới, nó vẫn được các công ty quốc tế và một số người khác sử dụng rộng rãi, có
nghĩa là có thể có những hậu quả kinh tế đối với việc ngăn chặn hoàn toàn.
Một chọn lựa khác sẽ là cái mà
các chuyên gia gọi là “tấn công giữa đường” sẽ cho phép kiểm duyệt Trung Quốc
chặn dòng thông tin được mã hóa và giải mã nó trước khi nó đi tới các máy chủ
của Google. Đối với nhiều người sử dụng, một cuộc tấn công như vậy rất dễ thấy
vì trình duyệt của họ sẽ cảnh báo rằng các thông tin liên lạc đã bị đọc trước
khi đến người nhận của nó. Người sử dụng sẽ tuỳ nghi tiếp tục với truy vấn này,
ngay cả khi biết đã bị tấn công giữa đường, tuy nhiên việc bảo mật nhờ mã hóa
của Google không còn nữa.
Những người ủng hộ quyền riêng
tư, từ lâu đã chỉ trích Google, nói rằng việc họ mở rộng sử dụng mã hóa sẽ
không có tác dụng ngăn chặn việc chính công ti này theo dõi các cuộc viếng trên
mạng, email và các truy vấn tìm kiếm của người sử dụng. Thông tin như vậy sẽ
giúp công ti định hướng quảng cáo, nguồn doanh thu chính của họ.
“Việc chuyển tới mã hóa càng
nhiều càng tốt là điều tốt, nhưng thực sự tôi nghĩ rằng Google chỉ phô trương
thôi,” Jeff Chester, giám đốc điều hành của Trung tâm vì Dân chủ kĩ thuật số,
một nhóm vận động có trụ sở tại Washington cho biết.
William Wan và Li Qi đóng góp
cho bài viết này từ Bắc Kinh.
No comments:
Post a Comment