Phan
Châu Thành
Tác giả gửi tới Dân Luận
Thứ Bảy, 22/03/2014
Háo
hức đi hội lớp
Bài trước, “Vợ chồng tôi đi hội lớp”, đăng trên Dân
Luận và Dân Làm Báo, tôi đã kể chuyện vui vợ chồng tôi đã đi các hội lớp như
thế nào. Đó là một góc nhìn trân trọng, yêu quí, muốn bao dung (cân nhắc đến
tâm sinh lý con người vào tuổi “khủng hoảng” ngoài 50) của tôi đối với các sinh
hoạt hội lớp, hội trường của chúng ta hôm nay. Nó trả lời câu hỏi tại sao chúng
ta hầu như ai cũng thích, cũng háo hức đi hội lớp của mình. Tôi cũng vậy. Đó là
một con tàu thời gian tuyệt vời để chúng ta bước lên, yêu thương và trân trọng
chính mình, đi về quá khứ trong khoảng thời gian ngắn ngủi, rồi trở về hiện
tại, để sống tốt đẹp hơn.
Văn hóa tất cả các nước hôm nay cũng đều có sinh
hoạt đẹp này, gọi là những Re-unions (Lễ Tụ họp) nhân dịp 10 năm, 20 năm, 30
năm, 40… năm ngày ra trường hay tụ trường. Ở các nước, người tổ chức thường là
Nhà trường và tại Trường, vì nhà trường có chính sách và ngân quĩ (và có thể
huy động riêng thêm) cho các hoạt động đó vì chúng rất quan trọng đối với chính
Nhà trường. Quan trọng, vì đó là cách quảng cáo, cách xây dựng uy tín và thương
hiệu, xây dựng truyền thống và văn hóa, xây dựng cộng đồng và cả ngân quĩ, xây
dựng quan hệ xã hội của nhà trường, gắn kết giữa nhà trường cùng giáo viên với
cựu học sinh thành cộng đồng rộng văn hóa riêng lớn, để giúp (tên tuổi, uy tín)
nhà trường không ngừng phát triển.
Nhà trường
XHCN của ta không có chính sách đó, không quảng cáo, không đầu tư xây dựng uy
tín, tên tuổi cũng như truyền thống, quan hệ xã hội cũng như năng lực giảng dậy
và cơn sở vật chất. Vì, tất cả chỉ phụ thuộc vào duy nhất vào nhiệm vụ
giáo dục vẻ vang mà đảng giao phó cho Nhà trường theo từng năm học, từng “thời kỳ
cách mạng” (kèm theo những ngân sách eo hẹp chết đói nổi tiếng của ngành “vẻ
vang” này mà đảng “chia cho”…). Vì thế, các hội lớp của chúng ta là hoàn toàn
tự phát, hoàn toàn do cựu học sinh, sinh viên đứng ra tổ chức cho lớp mình mà
thôi, không có vai trò gì của nhà trường, còn các thầy cô, nhà trường chỉ là
“khách quí” trong các hội lớp đó. Nhưng các “khách quí” khác sẽ thấy vô cùng
lạc lõng trong các hội lớp huyên náo hôm nay…
Tôi cũng chỉ bắt đầu háo hức với những hội lớp từ kỷ
niệm 30 năm ngày ra trường trở đi. Có lẽ vì những hội lớp 10 năm, 20 năm, 25
năm… chúng ta chưa thực định hình sự nghiệp nên chúng ta chưa có gì thể hiện
hay chưa muốn “báo công”? Từ những hội lớp 30 năm, 35 năm… trở đi, chúng ta đã
thấy rõ “mình là ai?” và “ai là ai?”, và chúng ta có cái nhìn bao dung hơn ở
tuổi “khủng hoảng” U60, U70…
Những
“đại nhân” lên tiếng
Đến hội lớp 30 năm, chúng tôi thực sự vẫn là người
bạn cũ và bình đẳng, yêu thương nhau, trân trọng kỷ niệm học trò và thân ái
hướng về mái trường xưa. Chúng tôi bình đẳng trong mọi việc như cùng góp phần
lập những tủ sách lập nghiệp cho thế hệ sau, mua bộ máy tính cho thư viện
trường hay góp tặng chục phần học bổng cho các cháu khó khăn và có chí học
hành…
Nhưng từ hội lớp 35 năm rồi 40 năm (tựu trường) thì
những điều tốt đẹp đó đã biến mất. Tuổi học trò và mái trường xưa (và cả các
thầy cô) không xuất hiện trong các hội lớp nữa, mà làm nghĩa cử gì đó cho thế
hệ sau cũng… ”quên đi”! Thay vào đó là chỉ có nhậu nhẹt bét nhè với sự “toàn
trị” của các “đại nhân” đùng đùng xuất hiện nhan nhản từ trong chính đám bạn
học chúng tôi. Có rất nhiều loại “đại nhân” trong chúng tôi xuất hiện và “đập
bàn lên tiếng” phán xét và chỉ bảo bạn bè xưa, thống lĩnh toàn bộ các buổi hội
lớp hội trường, vì hôm nay họ đã “thành công, thành đạt, thành danh”, là những
sĩ quan cao cấp (đại tá, thiếu tướng…), những tiến sĩ, những giám đốc sở hay
chủ tịch, PCT tỉnh, thành phố, những bí thư, phó bí thư đảng huyện hay tỉnh, và
là những “đại gia” giàu có mới nổi như cồn…
Xin điểm qua vài bạn “đại nhân” của chúng tôi…
Thằng bạn nay là thiếu tướng đi lính năm 74 trong
đợt tổng động viên mà trường tôi vợi đi non nửa, làm ba lớp 9 (lớp 11 bây giờ)
đông đúc sau đó phải ghép lại thành 2 lớp 9 lơ thơ, Vì thế chúng tôi họp lớp
tức là họp niên khóa, suốt ngày cãi nhau “mày là lớp A hay B hay C?” vì 1 trong
ba lớp đó đã bị chiến tranh xóa sổ nhưng chúng tôi thì không chịu xóa sổ lớp
nào… Chúng tôi đều rất bất ngờ khi “nó” lên đến tướng…, có ai ngờ, trừ những
thằng bạn đồng ngũ với nó! Tôi lặng lẽ “kiểm tra thông tin” với các bạn thân
nhất (trong đó có thằng bạn cùng đi lính gần 10 năm, cùng đơn vị của “nó” nay
phục viên về đi học lại làm bác sĩ rất giỏi…) thì được biết nó lên tướng bằng
con đường sĩ quan hậu cần, rồi quân lực, rồi quân báo… chưa đánh giặc bao giờ,
chỉ giỏi đánh quân ta…). Hèn chi nó mua được lon tướng. “Nếu quân đội ta toàn
tướng tố chất người như nó thì nước ta chẳng có ai giữ đâu…” – thằng bạn bác sĩ
của tôi kết gọn.
Thằng bạn tiến sĩ của lớp tôi mới “vui”! Nó học dốt
toàn diện nhưng “mồm mép đỡ chân tay”, năm 75 không đỗ đại học gia đình “chạy”
cho vào trường cao đẳng nghề tại địa phương. Vì “mồm mép” giỏi nên nó được “giữ
lại” làm giảng viên cao đẳng với bằng cao đẳng học 3 năm. Thời làm giảng viên
cao đẳng chủ yếu nó đi buôn. Rồi gần đây trường nó “tự nhiên” được nâng cấp lên
đại học nên nó thành “cao đẳng dạy đại học”, nên nó vội mua bằng thạc sĩ từ một
trường đại học ở Thái Nguyên. Chúng tôi đã cười: Nó dạy đại học thì các kỹ sư
ra trường chỉ biết “múa mép”! Thế mà bẵng đi chục năm nay nó đã “làm được” cả
bằng tiến sĩ (không biết về cái gì? Nó không bao giờ nói, hỏi nó cũng lờ đi:
“Ờ, về “chuyên môn” ý mà, các cậu biết làm gì!”). Và với “bằng tiến sĩ” và tiền
“đánh quả” nay nó đã là hiệu phó đại học của tỉnh rồi, đang quyết lên hiệu
trưởng và giám đốc sở nay mai. Nghĩ đến chuyện nó sẽ làm giám đốc sở giáo dục
(rất “khả thi”), bọn tôi ngao ngán và thấy “kinh” cho ngành giáo dục nước nhà
quá…
Loại đại nhân thứ ba (đông nhất, chúng tôi đếm được
hàng gần chục “thằng/đứa”) trong lớp chúng tôi là các quan lớn hàng tỉnh, loại
từ giám đốc, phó giám đốc sở đến chủ tịch, phó chủ tịch tỉnh, thành phố. Loại
này phần lớn học chuyên tu tại chức mà lên sếp, rất giàu và rất kín tiếng.
Nhưng vào hội lớp rồi thì cũng nổ như trời chỉ là cái vung. Bọn này ít nhất
thường có ba ngôi nhà rất to và công khai: một ở thị trấn trung du đã mới lên
thị xã có ngôi trường xưa của chúng tôi, một ở thành phố tỉnh lỵ mà chúng nó
đang làm quan và một ở thủ đô (để các con đi học và khi về hưu chúng thành
người “hà lội”). Tôi tính sơ sơ, một tỉnh lẻ như tỉnh tôi cũng có cả hàng dăm
trăm, có khi hàng ngàn quan CS “chỉ có” ba ngôi nhà “tàm tạm” như thế, hèn chi
đất đai mọi nơi đều “giải tỏa” hết, và đắt đỏ, đất “hà lội” thì có lẽ thuộc
hạng đắt nhất thế giới (ở trung tâm là trên 1 tỷ đồng 1 m2 hay trên 50 ngàn
đô/m2 - ở trung tâm Tokyo và Singapore giá này là khoảng 20 ngàn đô/m2 )!
Loại “đại nhân” thứ tư tôi thấy “bốc mùi” nhất là
các “đại gia”. Bọn này có hai loại, là tổng giám đốc các doanh nghiệp nhà nước
hoặc doanh nghiệp tư nhân, nhưng đặc điểm chung vẫn là cùng nghề ăn cắp tiền
của nhà nước, một lũ tay trong với một đám tay ngoài “rửa bô” cho nhau… Chúng
tự phong mình là những “mạnh thường quân” của các hội lớp hội trường nhưng đến
khi cần góp tiền lập quĩ hội thì chúng nó…”bận đi làm việc mất rồi”, dù lúc nào
chúng cũng chỉ nói về tiền và …gái gú. Tôi là một doanh nhân trong đời thực này
nên tôi kỵ bọn “doanh nhân đểu” đó nhất, và chúng nó cũng “ớn” tôi nhất, là vì
chúng làm gì “vì dân và xây dựng đất nước” thì tôi cũng có thể chỉ ra đó chỉ là
những trò ăn cắp bẩn thỉu. Mồm miệng chúng như có hình chữ $ nằm ngang nên rất
“thối” (chữ $ nằm dọc thì đàng hoàng và đáng quí)…
Và còn một loại quái nhân nữa tôi không biết xếp vào
loại “đại nhân” gì, như thằng bạn học này: vợ nó là phó bí thư và chủ tịch Tp
rất rất to mà cơ cấu phải/sẽ là ủy viên TW đảng. Trong một bữa hội lớp gần đây
nó nghe mấy thằng “đại nhân” khác lớn tiếng mãi rồi “đạo mạo” nói lớn: “Trong
các bạn có ai là chủ tịch thành phố chưa nhỉ? Hình như chưa! Nhưng tớ đây, tối
về là tớ có quyền “nằm trên” chủ tịch thành phố này đấy nhé! Hết!” Thật là thô
bỉ hết sức! Mà nó là “Nhà giáo nhân dân” đó! Hồi 75 nó không được vào đại học
nên đành vào sư phạm 10+3 nay là cao đẳng sư phạm, rồi nó đi dạy các trường
trung cấp chuyên nghiệp môn chính trị, và lấy vợ làm tuyên giáo đảng. Thế nào
mà vợ nó lên to nên nó ăn theo danh hiệu “nhà giáo ưu tú” và chức trưởng khoa
gì đó. Còn danh hiệu “nhân dân” là mới đây khi vợ nó lên CT Tp thì giám đốc sở
giáo dục đích thân mang đến cho nó, chả cần “phấn đấu” gì… Tôi cứ thấy tởm tởm,
“nhà giáo nhân dân” như thế thì nhân dân này ngày càng vô học, vô đức là đúng
rồi…
Thôi, không kể về các “đại nhân” trong các hội lớp
của tôi nữa! Đáng sợ lắm! Đi hội lớp “cho vui và để yêu cuộc đời, yêu mình hơn”
như mục tiêu đề ra, mà về nhà phải chui ngay vào phòng tắm kỳ cọ và ngoáy tai,
cứ như sợ lây bệnh hủi của các “bạn đại nhân” như thế! Và buồn…
Tôi không nói tất cả các bạn tôi như thế, nhưng cái
bọn “đại nhân” đã và đang “thành đạt, thành công, thành danh” trên nó dành hết
quyền “định hướng” cho các hội lớp rồi, nên chúng tôi lạc lõng và thất vọng,
tuyệt vọng..
Đó
là cái văn hóa gì?
Cuối cùng thì các hội lớp cũng là nơi chỉ rõ cho
tôi, “chúng tôi là ai?”, “tôi là ai?” Nhìn rộng ra, những con người được coi là
thành đạt trong xã hội này họ là ai, chúng ta cũng lại càng thấy rõ, qua hình
ảnh của các bạn học cùng thời của mình.
Điều đáng sợ hơn nữa là các “đại nhân” (lớp chúng
tôi hay của cả xã hội này cũng thế) đang được xã hội cộng sản này “sản xuất
hàng loạt”. Có nghĩa là chúng ta, ai cũng thấy, xã hội đang bị lạm phát các vị
tướng, các vị tiến sĩ giáo sư như bạn tôi, lạm phát các nghệ sĩ và nhà giáo “ưu
tú” và “nhân dân”… trong khi biển Đông và biên giới không tướng nào quyết giữ,
khoa học là hạng bét khu vực, còn giáo dục và văn hóa thì đã rơi tự do, xuống
mọi cấp trầm kha…
Và các “đại nhân” lại luôn có xu hướng “mở rộng
thành công” của mình, bằng cách ai là tướng hay giám đốc rồi thì cố mua thêm
bằng tiến sĩ, hay thạc sĩ, ai là tiến sĩ hay gì đó “ưu tú” rồi thì cố “chạy”
thêm chức giám đốc… cho “thành đạt toàn diện”.
Nhưng có lần ở hội lớp tôi thử nêu đề tài như
bauxite hay Biển Đông hay dân oan xem các bạn có ai quan tâm không thì họ nói
100% y như báo đảng. Tôi nói có ý khác đi là bị kết luận ngay: ông này bị phản
động mua chuộc rồi!
Vậy nên, câu hỏi tiếp theo là: Văn hóa hội lớp như
thế là văn hóa gì? Văn hóa hoài cổ hay tương thân, đoàn kết và hướng tơi tương
lai, hay văn hóa khoe khoang hợm hĩnh và văn hóa hưởng thụ những “thành công
rực rỡ” của mình? Hay là văn hóa “tự định hướng”?
Rất tiếc là, thời đại nào, con người nào thì văn hóa
đó. Thời đại cộng sản với những con người cộng sản “thành đạt” thành các “đại
nhân” như “các bạn” tôi hôm nay thì nét văn hóa vốn tốt đẹp là các hội lớp hội
trường bị họ biến thành các cuộc truy hoan để huyênh hoang sự nghiệp của nhũng
kẻ “thành danh” đó. Vấn đề là đa số bạn bè tôi vẫn “vô tư” o bế, vo ve xung
quanh các bạn cũ “đại nhân” đó của mình để cầu thân quen hơn nữa… Và những kẻ
im lặng ngồi nhìn, ngồi nghe và dần dần không muốn tham dự hội lớp như tôi thì
vẫn chỉ biết… im lặng bước ra.
Tôi
không còn muốn đi hội lớp
Vâng, tôi thực sự không còn háo hức muốn đi hội lớp
nữa, dù mỗi khi nghĩ đến bạn xưa, trường cũ, tuổi thơ… lòng tôi vẫn cứ nao nao!
Không biết các con tôi sau này chúng sẽ có những hội
trường hội lớp như thế nào nhỉ? Liệu chúng có còn bị các bạn “đại nhân” thành
đạt định hướng như chúng tôi nữa không?
Ôi, những hội lớp của tuổi 50, 60 đáng yêu mà không
thể yêu được nữa… Ôi chế độ cộng sản!
Có cái gì trong văn hóa con người mà thể chế cộng
sản này không có khả năng làm hỏng làm xấu đi (dù là gián tiếp) không nhỉ? Gần
60 tuổi rồi tôi vẫn cứ băn khoăn đi tìm để bảo vệ những cái góc riêng đó mà
cộng sản không thể làm hỏng được, mà chưa thấy, không thấy? Tôi đã tưởng đó là
hội lớp, nhưng không…
Các bạn có thể sẽ cho tôi là “ghét cộng cực đoan”
hay cho tôi là kẻ “ghen ăn tức ở” với những “người bạn thành đạt” đó, nhưng các
bạn hãy chỉ cho tôi một góc xã hội này như thế, nơi mà hàng chục, hàng trăm hay
hàng nghìn con người có thể được tự do liên kết làm điều tốt đẹp cho mình và
cho người khác?
No comments:
Post a Comment