Friday,
March 14, 2014
Kỳ thi SAT mà kết quả được nhiều trường đại học Mỹ
sử dụng làm một trong những tiêu chí xét tuyển vừa được chỉnh sửa tận gốc rễ.
Chỉnh sửa như thế nào thì quan trọng với học sinh Mỹ nhưng con đường đi đến
những thay đổi như thế lại cho các nhà giáo dục Việt Nam những bài học kinh
nghiệm rất thực tế.
Vài tháng trước khi lên làm chủ tịch College Board,
nơi tổ chức kỳ thi SAT, David Coleman tìm gặp bằng được Les Perelman, một giáo
sư dạy môn viết tại M.I.T. Lý do là bởi Perelman xưa nay chuyên phê phán SAT
kịch liệt.
Perelman từng dùng các con số và sự kiện thực tế để
chứng minh những bất cập của bài thi SAT như độ dài bài luận quyết định số điểm
cao hay thấp. Có lần Perelman phụ đạo cho 16 em lần đầu thi SAT điểm viết luận
thấp. Ông bèn bày cho các em những chiêu thức “đánh lừa” người chấm: cứ cho chi
tiết cho nhiều vào nhưng đừng quan tâm đến tính chính xác, nói cuộc chiến 1812
bắt đầu vào năm 1945 cũng chẳng ai để ý, cứ thêm vô những từ ít dùng nhưng nghe
kêu rổn rảng, nhớ trước vài câu trích nguyên văn từ các nhân vật nổi tiếng để
đưa vào bài luận, bất kể nó không liên quan gì đến đề thi. Thi lại, 15 em đạt
điểm top 10%!
Hai bên gặp nhau và Perelman khuyên Coleman, có khi
nào ra đời học sinh gặp tình huống ông sếp bảo, “thất bại có phải là mẹ thành
công hay không, hãy về bàn của anh và viết cho tôi một đoạn văn, 25 phút sau
đem lại nộp cho tôi”. Không có, thế nhưng đề thi SAT lại yêu cầu như thế. Thế
là các tay luyện thi lão luyện bày cho học sinh học thuộc những bài văn mẫu,
dùng vào bất kỳ trường hợp nào cũng đúng, có chút câu chuyện riêng tư, những
trải nghiệm cá nhân, nhắc một chút những nhân vật lịch sử, và điều chỉnh một
chút cho phù hợp với đề thi cụ thể hôm đó – ô là la, chắc chắn sẽ được điểm
cao. Thế là kỳ thi hóa ra đã thất bại trong việc khuyến khích học sinh học viết
thật sự mà chỉ để đối phó.
Nên nhớ College Board là tổ chức phi lợi nhuận nhưng
hàng năm tạo ra doanh thu hàng trăm triệu đô-la nhờ tổ chức kỳ thi SAT cho ba
triệu học sinh Mỹ hàng năm. Thay đổi cách College Board ra đề là chuyện khó
khăn như xoay chuyển lộ trình một con tàu khổng lồ đang lướt sóng băng băng.
Thế nhưng Coleman làm được. Sau khi đảm nhiệm chức
vụ chủ tịch College Board vào tháng 10-2012, ông bắt đầu tìm cách chỉnh sửa kỳ
thi. Ngoài Perelman, ông đi lắng nghe than phiền của thí sinh, của phụ huynh,
của giáo viên... nghe hết. Thí sinh thì bảo thi gì mà toàn các câu đánh đố,
không thấy trong chương trình học phổ thông. Thi gì mà trả lời sai bị trừ điểm
làm việc thi như một cuộc đấu trí, chọn chiến lược phù hợp. Giáo viên thì nói
dù SAT không dựa vào chương trình học, kết quả kỳ thi vẫn được xem là thước đo
đánh giá trình độ giảng dạy của thầy cô – thế là họ bức xúc. Gia đình thì than
nhà giàu có điều kiện thuê gia sư kèm cặp, nhà nghèo, nội lệ phí thi cũng đã là
gánh nặng, biết làm sao. Những tổ chức ăn theo cứ liên tục tung ra sách luyện
thi SAT làm học sinh càng thêm rối trí.
Bắt tay vào việc chỉnh sửa SAT, Coleman và đội ngũ
chuyên gia của ông xác định được ngay từ đầu một nguyên tắc: kỳ thi phải phản
ánh được những kỹ năng quan trọng nhất mà những thầy cô giáo truyền đạt cho học
sinh. Ví dụ khi học sinh học bài diễn văn “Tôi có một giấc mơ” của Martin
Luther King Jr. thầy cô giáo ắt sẽ không chỉ hỏi diễn văn này được đọc lên vào
năm nào, đọc ở đâu. Một thầy giáo giỏi sẽ khởi đầu cuộc đối thoại với học sinh
để hai bên cùng phân tích bài diễn văn, xác định được những yếu tố, cả thực tế
lẫn lập luận, đã làm bài nói chuyện mang tính thuyết phục cao. Cái đó sẽ cùng
đi với học sinh suốt đời chứ không phải thông tin về ngày tháng.
Cái khó là làm sao viết bài thi để khơi gợi điều đó
ở thí sinh thay vì kiểm tra trí nhớ hay suy luận giản đơn.
Thật khó liệt kê những thay đổi mà Coleman sẽ đưa
vào. Những nét chính như báo chí tường thuật có thể chỉ là những thay đổi kỹ
thuật như không hỏi từ khó, từ lắt léo nữa; điểm tối đa không còn là 2.600 mà
chuyển về 1.600 (cho hai phần toán, đọc-viết), còn phần viết luận trở thành tùy
chọn, được tính điểm riêng (trong đó thí sinh được yêu cầu phân tích cách một
tác giả triển khai ý tưởng để đưa ra một luận cứ thuyết phục như thế nào). Sẽ
không còn bị trừ điểm nếu trả lời sai; chỉ cho dùng máy tính ở một số phần mà
thôi... Có lẽ điều quan trọng hơn là triết lý đằng sau cách ra đề thi.
Một bước đột phá nữa là College Board sẽ hợp tác với
Khan Academy (một loại trường dạy đại trà trực tuyến miễn phí) để phối hợp tổ
chức các lớp luyện thi SAT mà bất kỳ học sinh nào cũng có thể tham gia, dù
nghèo hay giàu có.
Phải đến mùa xuân năm 2016 bài thi SAT kiểu mới mới
được tung ra. Dư luận phải chờ đến đó mới biết nỗ lực cải tiến của Coleman có
thật sự hiệu quả. Nhưng con đường ông trải qua cũng đáng làm cho ông tự hào là
một nhà giáo thật sự khi biết lắng nghe những dư luận phê phán, những cá nhân
chống đối để tìm cách hoàn thiện sản phẩm bị phê phán đó.
No comments:
Post a Comment