Người dịch: Đan
Thanh
Đài Bắc – Những dòng tít lớn chứa cụm từ
“tàu cá Trung Quốc” và thủy thủ đoàn đang xuất hiện với tần suất dày đặc hơn
bao giờ hết. Ở những vùng biển Trung Quốc có tranh chấp chủ quyền, tàu cá và
ngư dân Trung Quốc đã đâm vào nhiều tàu tuần tra nước ngoài, đâm chết một viên
chức tuần duyên và thách thức các pháo hạm hải quân.
Theo lời Bắc Kinh, những con người táo bạo
đó đơn giản là đã đi kiếm sống ở những nơi họ có quyền kiếm sống. Tuy nhiên,
các nước láng giềng của Trung Quốc thì coi hành động của ngư dân Trung Quốc là
một hình thức gây chiến ở mức độ thấp.
Một thời gian dài sau nội chiến ở Trung
Quốc vào cuối những năm 1940, tàu cá xuất phát từ bờ biển Trung Quốc được gán
cho những nhiệm vụ chính trị kỳ cục. Sau khi rút chạy sang Đài Loan vào năm
1949, các lực lượng Quốc dân đảng (KMT) vây ráp tàu cá Trung Quốc và tống họ
vào những tàu tấn công đổ bộ khổng lồ, chỉ để nhét vào đầu họ những khẩu hiệu
chống cộng, tặng quà cho họ, rồi thả.
Vào giữa thập niên 1990, khi Quân Giải
phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) chuẩn bị xâm lược Đài Loan trong trường hợp hòn
đảo này tuyên bố độc lập, Trung Quốc bắt đầu củng cố một “hệ thống quốc gia
lưỡng dụng tích hợp”, bảo đảm rằng các nguồn lực dân sự, ở bất kỳ hình thức
nào, đều có thể được huy động mau chóng để trợ lực cho các chiến dịch quân sự
trong thời chiến.
Những đội tàu cá khổng lồ đóng một vai trò
nổi bật trong hệ thống này, như là đã từng có nhiệm vụ quấy rối lực lượng bảo
vệ bờ biển Đài Loan vào những ngày đầu của cuộc xung đột và sau đó thực hiện
việc đưa các lực lượng chiếm đóng của PLA lên hòn đảo Đài Loan. Chuyện các xảo
thuật đó được diễn tập trên quy mô lớn trở nên rõ ràng từ năm 2002 khi báo chí
quốc doanh Trung Quốc đưa tin mấy nghìn tàu cá nhỏ đóng ở Phúc Kiến và Chiết
Giang đã tiến hành tập trận xuyên eo biển.
Nhưng trong vài năm gần đây, tàu cá Trung
Quốc đã nhằm cả vào các mục tiêu khác ngoài Đài Loan. Vào tháng 9 năm 2010, một
tàu cá Trung Quốc hoạt động tại vùng tranh chấp trên biển Hoa Đông đã va chạm
với tàu của Lực lượng Tuần duyên Nhật Bản, dẫn đến một xung đột lớn về ngoại
giao giữa Bắc Kinh và Tokyo.
Tháng 12 năm 2011, một viên trung sĩ trong
lực lượng tuần duyên Hàn Quốc bị một ngư dân Trung Quốc đâm chết trong một cuộc
vây ráp tàu cá trên Hoàng Hải – nơi mà theo Bắc Kinh, cả Trung Quốc và Hàn Quốc
đều chưa thống nhất về việc phân định ranh giới vùng đặc quyền kinh tế của Hàn
Quốc.
Đầu tháng 4 vừa qua, 8 tàu cá Trung Quốc bị
hải quân Philippines phát hiện trong lúc đang thả neo ngoài khơi vùng tranh
chấp là bãi cạn Scarborough trên Biển Đông, nơi mà Trung Quốc gọi là Hoàng Nham
đảo, dẫn đến một cuộc tranh cãi cấp cao kéo dài cho đến giờ về chủ quyền giữa
Bắc Kinh và Manila, và về mức độ thì chưa từng có tiền lệ. “Họ lôi tất cả tàu cá vào đây, và tất
cả những gì chúng tôi có thể làm là sử dụng biện pháp ngoại giao” –
AFP trích lời phát ngôn viên quân sự khu vực của Philippines, tướng Loel Egos,
nói vậy.
Mặc dù mới nhìn thì tưởng đó là một trò cũ
rích, nhưng việc huy động tài sản của thường dân là một lựa chọn khả thi cho
Bắc Kinh để thi hành yêu sách chủ quyền trên những vùng biển mà họ cho là chứa
trữ lượng dầu hỏa và khí tự nhiên lớn. Philippines cũng đã có những công ty
năng lượng quốc tế thăm dò dầu khí ngoài khơi, và một khi các công ty này bắt
đầu khai thác, từ quan điểm của Bắc Kinh thì đó thuần túy là hành động ăn cắp
tài nguyên của Trung Quốc.
Trung Quốc có hai lựa chọn, hoặc bỏ yêu
sách hoặc gây chiến. Lựa chọn thứ hai có khả năng làm tổn hại sự thần kỳ kinh
tế của họ; hoặc họ phải tìm giải pháp thay thế là tìm cách nào đó đe dọa, đuổi
ExxonMobil, BP, Chevron, Petronas và những công ty tương tự, khỏi khu vực trong
thời gian này.
Bằng cách tạo ra và duy trì căng thẳng trên
Biển Đông với sự góp phần của tàu cá và tàu hải giám bán quân sự, thay vì huy
động vật lực của hải quân PLA, Bắc Kinh làm cho Washington cảm thấy Mỹ không có
phận sự can thiệp trực tiếp, đồng thời họ còn khiến cho giới báo chí bớt để ý
tới các vụ việc ở đây – điều này, đến lượt nó, rất có ích trong việc đe dọa các
nhà đầu tư triển vọng.
Chiến lược của Bắc Kinh phần nào thành
công, khó có thể nghi ngờ điều đó: căng thẳng giữa Trung Quốc và Philippines ở
khu vực giàu khí đốt trên Biển Đông là bãi Cỏ Rong (Reed Bank) bùng nổ năm
ngoái, đã làm đình trệ gần như hoàn toàn công việc của Forum Energy – một công
ty thuộc Tập đoàn Dầu khí Philex của Philippines, và vào cuối tháng 4 vừa rồi,
trong tình hình căng thẳng hiện tại, chính phủ Philippines lại xác nhận rằng
những yêu sách của Trung Quốc có thể ảnh hưởng tới hoạt động của Forum Energy.
Bên cạnh những hoạt động gần đây liên quan
đến con số tàu cá ngày càng lớn hơn của Trung Quốc, trong bối cảnh hiện nay,
còn là chuyện người ta cho rằng Manila sẽ thưởng hợp đồng khai thác cho 15 lô
dầu khí khác, trong tháng 7. Trong số 15 lô này, có 2 lô nằm trong khu vực
tranh chấp với Trung Quốc.
Nhưng các tàu cá không chỉ có ích trong vai
trò bù nhìn giữ ruộng; mà trên mặt trận chính trị đối nội, chúng cũng rất có
ích cho giới lãnh đạo Trung Quốc.
Sau vụ ném bom – được coi là vô tình – của
Mỹ và các lực lượng NATO vào Đại sứ quán Trung Quốc ở Nam tư năm 1999, báo chí
quốc doanh của Trung Quốc gần đây đã chuyển sang khắc họa Trung Hoa như một
nhân vật yếu thế bị bao vây, từ đó, kích động tinh thần dân tộc chủ nghĩa và
thúc đẩy lòng trung thành với lãnh đạo. Và khi màn hình tivi của xứ sở này giờ
đây tràn ngập những đoạn phim cho thấy hình ảnh hải quân Philippines giương
những khẩu súng do Mỹ tài trợ, bao vây các ngư dân Trung Quốc ăn mặc nghèo nàn,
phía sau lưng là tàu chiến của hải quân Philippines, thì hiệu ứng chắc chắn
càng thêm mạnh mẽ.
“Tất
cả ngư dân Trung Quốc trong vụ việc đều là người tỉnh Hải Nam, và hiện họ đều
an toàn, ổn định về tinh thần cảm xúc” – Tân Hoa xã, cơ quan thông
tấn chính thức của Trung Quốc, đã bảo đảm như vậy với công chúng, sau khi những
con tàu thực thi pháp luật của họ bảo vệ các ngư dân chạy khỏi lực lượng vũ
trang Philippines dày đặc súng ống.
Trả lời phỏng vấn báo Asia Times Online,
các nhà phân tích cho rằng, các ngư dân Trung Quốc có những mục đích khác chứ
không phải đánh bắt cá.
“Để
thực thi yêu sách của mình, chính phủ Trung Quốc phải có hành động, như là phái
các tàu cá đó đến vùng biển tranh chấp, cũng như huy động họ vào việc canh gác”
–Arthur Ding, nhà nghiên cứu tại Ban Chính trị Trung Quốc, Đại học Quốc gia
Chengchi của Đài Loan, nói.
“Các
ngư dân có thể không được trang bị vũ khí quân sự, nhưng chắc chắn là họ sẽ
nhận được bồi thường từ chính quyền Trung Quốc [cho tổn thất về
tàu, cho trường hợp họ bị thương, bị nước ngoài bắt giữ, v.v.]”.
John F Copper, giáo sư nghiên cứu quốc tế
tại Đại học Rhodes ở Memphis, Tennessee, hoàn toàn tin chắc rằng các ngư dân
được chính phủ Trung Quốc giao những nhiệm vụ cụ thể, hoặc ít nhất cũng được
chính phủ khuyến khích hoạt động.
“Ít
có khả năng họ đánh bắt cá ở vùng biển đang tranh chấp hoặc ở nơi mà nếu chỉ
hoạt động độc lập, họ có thể khiêu khích Nhật Bản, Hàn Quốc, hay Philippines”
– ông Copper nói. Ông cho biết thêm, Trung Quốc muốn thể hiện quyền lực kinh tế
và quân sự (không chính thức) của họ, đặc biệt là trước Nhật Bản, trong khi vấn
đề dầu hỏa và đường giao thương trên biển cũng có vai trò không kém.
“Việc
củng cố yêu sách chủ quyền cũng phù hợp với sự gia tăng tinh thần dân tộc chủ
nghĩa của người Trung Hoa, điều mà PLA đã và đang tận dụng, phát huy rất thành
công”.
Lai I-chung, một nhà nghiên cứu ở Viện Tư
tưởng Đài Loan, nhất trí rằng, rõ ràng các ngư dân có những kết nối quân sự
hoặc bán quân sự. Ông đưa ra vài dấu hiệu.
“Tàu
cá Trung Quốc nào cũng phải báo cáo với chính quyền là sẽ đi đâu, trước khi nhổ
neo ra biển” – ông Lai nói. Theo ông, điều đó giải thích vì sao các
tàu thuộc hải quân PLA hoặc những tàu nhà nước khác lại có thể xuất hiện ngay
tại hiện trường mau chóng một cách đáng ngờ, trong một số vụ việc.
Ông Lai nói rằng, vào năm 2010, trong vụ va
chạm trên biển Hoa Đông với tàu tuần duyên Nhật Bản, tàu cá Trung Quốc có vẻ
như đã mang theo những thiết bị có mục đích quân sự. Ông chỉ ra rằng, Trung
Quốc từ lâu đã có tiền sử huy động tàu cá và ngụy trang tàu nhà nước thành tàu
cá để thực thi những nhiệm vụ nhỏ trong chiến tranh.
“Về
cơ bản, không người dân thường Trung Quốc nào dám cho tàu vào vùng biển đang
tranh chấp nóng bỏng, họ thừa biết rằng họ sẽ mất tất cả những gì họ kiếm được,
trừ phi họ chắc chắn rằng chính phủ của họ nhất định sẽ đến cứu viện”
– ông Lai kết luận.
Tác giả: Jens Kastner là một
nhà báo ở Đài Bắc.
Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2012
No comments:
Post a Comment