Posted
on Jan 6, 2016
Nỗi
sợ “Trân Châu Cảng trên không gian mạng” xuất hiện lần đầu tiên vào những năm
1990, và trong hai thập kỷ qua các nhà hoạch định chính sách đã lo sợ rằng tin
tặc có thể làm nổ những đường ống dẫn dầu, làm ô nhiễm nguồn nước, mở những cửa
xả lũ và làm cho máy bay đâm vào nhau bằng cách xâm nhập vào hệ thống kiểm soát
không lưu. Năm 2012, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ lúc đó, ông Leon Panetta, đã cảnh
báo rằng tin tặc có thể “ngắt lưới điện trên những khu vực rộng lớn của quốc
gia”.
Chưa có
kịch bản thảm khốc nào như thế xảy ra cả, nhưng chắc chắn là không thể loại bỏ
được những kịch bản như thế. Năm ngoái tin tặc đã đủ sức phá hủy một lò cao ở một
nhà máy luyện thép của Đức. Vì vậy, câu hỏi về an ninh là rõ ràng: Có thể ngăn
chặn những hành động phá hoại như vậy hay không?
Đôi khi
người ta nói rằng trên không gian mạng ngăn chặn không phải là chiến lược hiệu
quả vì khó tìm được nguồn gốc của cuộc tấn công và vì có quá nhiều tác nhân, cả
khu vực nhà nước lẫn ngoài nhà nước, dính líu vào. Chúng ta thường không biết
chắc có thể để tài sản của ai phải chịu rủi ro và trong bao lâu.
Tìm nguồn
gốc là vấn đề nghiêm trọng. Làm sao trả đũa nếu không có địa chỉ phản hồi? Địa
chỉ khu vực có vũ khí hạt nhân không phải là hoàn hảo, nhưng chỉ có 9 nước có
vũ khí hạt nhân; thiết bị xác định các đồng vị hạt nhân của họ tương đối rõ;
còn các tổ chức phi nhà nước thì khó thâm nhập vào được.
Nhưng
trên không gian mạng thì không như thế, ở đây vũ khí có thể chỉ là vài dòng mã,
có thể được những tác nhân trong hoặc ngoài nhà nước phát minh ra hoặc mua trên
cái gọi là những trang web đen. Một kẻ tấn công có trình độ có thể dấu điểm xuất
phát đằng sau những lá cờ giả mạo của một số máy chủ nằm ở xa.
Các
chuyên gia có thể xử lý nhiều “bước nhảy” giữa các máy chủ, nhưng việc này thường
mất rất nhiều thời gian. Ví dụ, cuộc tấn công năm 2014, 76 triệu địa chỉ khách
hàng của JPMorgan Chase đã bị đánh cắp và nhiều cho rằng Nga là thủ phạm. Nhưng
năm 2015 Bộ Tư pháp Mỹ đã tìm được thủ phạm, đấy là một băng đảng tội phạm phức
tạp do hai người Israel và một Mỹ, đang sống ở Moscow và Tel Aviv cầm đầu.
Nhưng,
tìm nguồn gốc còn là vấn đề về mức độ phức tạp. Mặc dù những lá cờ giả mạo có
thể là nguy cơ và khó tìm ra một cách nhanh chóng địa chỉ một cách chính xác,
có thể sử dụng trong quá trình xử án, nhưng vẫn có đủ bằng chứng để có thể ngăn
chặn.
Ví dụ,
cuộc tấn công hãng phim Sony (SONY Pictures) năm 2014, ban đầu Mỹ cố gắng không
tiết lộ đầy đủ thông tin về những phương tiện mà họ gán cuộc tấn công cho Bắc
Triều Tiên, và kết quả là làm cho nhiều người hoài nghi. Vài tuần sau, thông
tin rò rỉ cho báo chí chứng tỏ Mỹ có thể tiếp cận mạng của Bắc Triều Tiên. Thái
độ hoài nghi giảm đi, nhưng giá phải trả là nguồn tin tình báo nhậy cảm đã bị
tiết lộ.
Phát hiện
nguồn gốc một cách chính xác và nhanh chóng thường là khó và tốn kém, nhưng
không phải là bất khả thi. Không chỉ các chính phủ tìm cách cải thiện khả năng
và nhiều công ty tư nhân cũng đang bước vào cuộc chơi, và sự tham gia của họ
làm giảm chi phí cho các chính phủ khi buộc phải tiết lộ những nguồn tình báo
nhạy cảm. Nhiều tình huống là vấn đề mức độ phức tạp và khi công nghệ cải thiện
được độ chính xác trong việc xác định nguồn gốc thì sức răn đe có thể tăng.
Hơn nữa,
các nhà phân tích không nên tự giới hạn vào những công cụ trừng phạt và tránh
xâm nhập cổ điển khi họ đánh giá về ngăn chặn trên không gian mạng. Cũng cần
chú ý tới răn đe bằng những mối liên kết đan xem về kinh tế và luật lệ.
Liên kết
đan xen về kinh tế có thể làm thay đổi tính toán về chi phí-lợi ích của quốc
gia lớn như Trung Quốc; tác động ngược của cuộc tấn công, ví dụ, vào mạng điện
của Mỹ có thể làm cho nền kinh tế Trung Quốc bị thiệt hại. Liên kết đan xen về
kinh tế có lẽ ít có tác dụng đối với những nước như Bắc Triều Tiên, ít gắn bó với
nền kinh tế thế giới. Không rõ là liên kết đan xen về kinh tế có ảnh hưởng như
thế nào đối với những tác nhân nằm bên ngoài nhà nước. Một số, như những loại
ký sinh trùng, sẽ bị đau khổ nếu chúng giết vật chủ, nhưng một số khác có thể
không bị ảnh hưởng.
Về mặt
luật lệ, các nước lớn đã đồng ý rằng chiến tranh không gian mạng sẽ bị điều tiết
bởi luật pháp về xung đột vũ trang, tức là có sự phân biệt giữa mục tiêu quân sự
và dân sự và tương xứng về hậu quả. Tháng 7 năm ngoái, nhóm chuyên gia của các
chính phủ thuộc Liên Hiệp Quốc đề nghị không tiến hành tấn công trên không gian
mạng vào các mục tiêu dân sự và tháng trước, luật này đã được thông qua tại hội
nghị thượng đỉnh G-20.
Đã có ý
kiến cho rằng một trong những lý do làm cho vũ khí trên không gian mạng không
được sử dụng nhiều trong chiến tranh chính vì người ta chưa biết chắc tác động
đối với các mục tiêu dân sự và chưa dự đoán được hậu quả. Những luật lệ như thế
có thể đã ngăn chặn, không cho Mỹ sử dụng vũ khí trên không gian mạng nhằm chống
lại hệ thống phòng không của Iraq và Libya. Và việc Nga sử dụng các công cụ
trong cuộc chiến tranh ở Gruzia và Ukraine cũng tương đối hạn chế.
Mối
quan hệ giữa các biến số trong việc ngăn chặn chiến tranh trên không gian mạng
luôn luôn thay đổi, bị tác động bởi công nghệ và quá trình học tập, với những
cách tân diễn ra tốc độ nhanh hơn là cách tân trong lĩnh vực vũ khí hạt nhân.
Ví dụ, việc tìm kiếm chính xác hơn nguồn gốc có thể làm gia tăng vai trò của trừng
phạt; và những biện pháp phòng thủ tốt thông qua mã hóa có thể làm cho hiệu quả
ngăn chặn gia tăng bằng cách không để tác nhân bên ngoài xâm nhập vào mạng. Kết
quả là, cùng với thời gian, lợi thế mà bên tấn công hiện có trước bên phòng thủ
có thể thay đổi.
Học tập
về không gian ảo cũng rất quan trọng. Khi các nước và các tổ chức hiểu rõ hơn về
tầm quan trọng của mạng Internet đối với lợi ích kinh tế của họ thì những tính
toán chi phí-lợi ích của các phương tiện chiến tranh trên không gian mạng có thể
thay đổi, cũng như việc học tập đã làm thay đổi nhận thức về giá phải trả của
chiến tranh hạt nhân.
Khác với
thời đại nguyên tử, khi nói đến việc ngăn chặn trong thời đại không gian mạng,
không thể có giải pháp chung cho tất cả mọi người và mọi trường hợp. Hay chúng
ta là tù binh của bức tranh quá đơn giản đã thuộc về quá khứ? Nói cho cùng, khi
sự trừng phạt bằng vũ khí hạt nhân tỏ ra quá khủng khiếp, Mỹ đã áp dụng phản ứng
linh hoạt thông thường nhằm ngăn chặn cuộc xâm lược của Liên Xô vào Tây Âu. Và
trong khi Mỹ không bao giờ đồng ý với luật lệ chính thức “không phải là người đầu
tiên sử dụng vũ khí hạt nhân”, cuối cùng luật cấm này đã được áp dụng, ít ra là
trong số những nước lớn. Ngăn chặn trong thời đại mạng có thể không phải là cái
mà người ta vẫn nghĩ, nhưng có lẽ nó cũng không bao giờ được sử dụng.
______
Joseph
S. Nye, Jr., cựu trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng và Chủ tịch Hội đồng Tình báo Quốc
gia Mỹ, giáo sư Đại học Harvard. Ông cũng là tác giả cuốn “Thế kỷ Mỹ đã chấm dứt?”
(Is American Century Over?)
No comments:
Post a Comment