BBC
Cập nhật: 03:05 GMT - thứ sáu, 21 tháng 2, 2014
Chỉ trong vòng một tháng rưỡi vừa qua, có bảy diễn biến
mới xuất hiện làm gia tăng căng thẳng về cả ngắn và dài hạn ở khu vực.
Năm diễn biến ngắn hạn bao gồm: Phản ứng của
Philippines với lệnh cấm bắt cá của Bắc Kinh, sự bị động của ASEAN, hành động
khiêu khích của hải quân Trung Quốc trên vùng bãi ngầm James Shoal (cách
Malaysia 80km), khả năng thiết lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển
Đông, và sự phản đối mạnh mẽ hơn của Hoa Kỳ đối với các hành vi của Bắc Kinh.
Vào tháng Một vừa qua, chính quyền Philippines đứng ra
phản đối tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông. Lực lượng vũ trang
của nước này còn để ngỏ khả năng hỗ trợ an ninh cho các ngư dân đi đánh bắt cá
ở vùng biển tranh chấp.
Sang tháng Hai, Tổng thống Benigno Aquino kêu gọi cộng
đồng quốc tế ủng hộ để chống lại những đòi hỏi chủ quyền vô lý của Bắc Kinh.
Diễn biến thứ hai xuất hiện ở hội nghị bộ trưởng ngoại giao ASEAN tại Bagan, Myanmar trong hai ngày 16-17 tháng Một. Trong khi Philippines kêu gọi
ASEAN đoàn kết để phản ứng với ADIZ và lệnh cấm bắt cá, thì phần đông các nước
còn lại chỉ “bày tỏ quan ngại sâu sắc” và mong các nước giải quyết vấn đề “bằng
biện pháp hòa bình,” chứ không đưa ra các bình luận chính thức hay hành động cụ
thể nào.
Chỉ vài hôm sau đó, một đội tàu của Hải quân Trung Quốc
(PLAN), gồm tàu đổ bộ Trường Bạch Sơn (Changbaisan), và hai tàu khu trục (Vũ
Hán và Hải Khẩu), nhổ neo từ căn cứ Hải Nam và đi tuần tra khắp Biển Đông. Đội
tàu này sau đó cập bến bãi James Shoal, cách bờ biển Malaysia có 80km và Hải
Nam khoảng 1.800km, và thề bảo vệ chủ quyền và lợi ích của Trung Quốc, báo chí
nước này cho biết.
Ngày hôm sau, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc Tần Cương tuyên bố chủ quyền
“không thể tranh cãi” với James Shoal.
Đây là lần thứ hai trong vòng hai năm Hải quân Trung Quốc
xuất hiện ở bãi này để thể hiện chủ quyền. Cả hai lần chính quyền Malaysia đều
cho rằng không hề biết sự hiện diện của quân Trung Quốc.
Điều này khiến người ta nghi ngờ: hoặc là Kuala Lumpur đã
thiếu thành thực, hoặc khả năng cảnh báo của hải quân Malaysia quá kém, hoặc do
chính quyền nước này yêu cầu lực lượng hải quân không đến khu vực trên để tránh
va chạm.
Diễn biến thứ tư là việc một bản dự thảo ADIZ trên Biển Đông đã được gửi
lên chính quyền Trung Quốc vào tháng 5/2013, tờ Asahi Shimbun đưa tin. Tuy ngay sau đó Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã lên tiếng phủ nhận, cần phải
lưu ý rằng Bộ Quốc phòng nước này đã từng tuyên bố vào năm ngoái rằng sẽ thành lập các khu vực ADIZ
khác khi đã có sự “chuẩn bị sẵn sàng.”
Diễn biến thứ năm là ở thái độ ngày càng quyết liệt của Mỹ với ADIZ và
tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông. Ông Evan Medeiros, giám đốc châu Á của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, cảnh
báo vào ngày 1/2 rằng sự khiêu khích của Trung Quốc sẽ có thể làm gia tăng sự
hiện diện quân sự của Mỹ ở khu vực.
Vào ngày 5/2, trong buổi điều trần trước Ủy ban Đối ngoại
thượng viện Mỹ khu vực châu Á-Thái Bình Dương, trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Daniel Russel nói Trung Quốc nên thu
lại các tuyên bố về ADIZ.
Ông này cũng phản đối “đường chín đoạn” và cho biết Mỹ sẽ
ủng hộ việc Philippines đưa Trung Quốc ra tòa án quốc tế.
“Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ quyền của các bên liên quan
trong việc giải quyết tranh chấp bằng các cơ chế hòa bình.”
Xung khắc trong dài hạn
Việc Mỹ đang xem xét lại cán cân quyền lực tại Châu
Á-Thái Bình Dương và quá trình hiện đại hóa không ngừng của Hải quân Trung Quốc
là hai xu hướng dài hạn rất đáng lưu tâm.
Trong hai tháng vừa qua, một số quan chức cấp cao của Mỹ
đã đưa ra những nhận xét khá bi quan về sự thay đổi trong cán cân quyền lực ở
phía Tây Đại Tây Dương.
“Không còn nghi ngờ gì nữa, sự thống trị tuyệt đối của
người Mỹ đang giảm dần,” Đô đốc Samuel Locklear, Tổng chỉ huy tư lệnh quân đội
Mỹ ở Thái Bình Dương, cho biết trên tờ Defense News. ”Đó không phải là điều gì
đáng lo ngại, mà là thực tế cần phải nhìn nhận.”
Trong khi đó, Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ Frank Kendall cho
rằng sự vượt trội về công nghệ của quân đội Hoa Kỳ đang bị thách thức nghiêm
trọng từ quá trình hiện đại hóa của Trung Quốc, và bởi sự cắt giảm ngân sách
quốc phòng Hoa Kỳ.
Theo biên bản điều trần của Văn phòng Tình Báo Hải quân
Hoa Kỳ (ONI), thì Trung Quốc đang có tham vọng tăng nhanh chóng các số lượng
các đội tàu trên biển, tàu ngầm, và vũ khí.
Quốc gia này cũng vừa bắt đầu chế tạo tàu sân bay thứ
hai, dự kiến sẽ đưa vào sử dụng vào năm 2018. Nhiều chuyên gia còn cho rằng
Trung Quốc sẽ vận hành đội tàu sân bay có khả năng chiến đấu ở các vùng biển xa
vào năm 2020.
Những kế hoạch hiện đại hóa của Trung Quốc được hỗ trợ
bởi ngân sách quốc phòng đạt tới 160 tỷ đô la trong năm 2015. Theo thứ trưởng
Quốc phòng Mỹ Kendall, ngân sách cho quân đội của Trung Quốc tăng khoảng 10%
mỗi năm.
Với các lực lượng bán quân sự địa phương, Trung Quốc cũng
đầu tư khá nặng tay. Vào ngày 10/1, một chiếc tàu 5.000 tấn đã được giao cho
Hạm đội Phòng vệ bờ biển phía Nam, đặt tại thành phố Tam Sa, thuộc quần đảo
Hoàng Sa. Truyền thông Trung Quốc cũng cho biết một chiếc tàu tuần tra nặng 10
nghìn tấn, loại lớn nhất thế giới, cũng đang được lắp ráp.
‘Rủi ro xung đột an ninh’
Những xu hướng an ninh ngắn và dài hạn sẽ càng làm gia
tăng căng thẳng về tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông.
Philippines sẽ tiếp tục đấu khẩu với Trung Quốc, trong
khi Bắc Kinh sẽ có thể cho tàu chiến đóng quân tại bãi ngầm Second Thomas
Shoal, khu vực tranh chấp với Manila. Sự khác biệt trong cách tiếp cận vấn đề
giữa Philippines và Malaysia sẽ khiến cho bốn nước tranh chấp với Trung Quốc ở
khu vực khó đạt được thỏa thuận chung.
ASEAN cũng đã không đạt được đồng thuận trong việc tuyên
bố lệnh cấm bắt cá của Trung Quốc, cũng như khả năng thiết lập ADIZ, là rủi ro
an ninh cho toàn Đông Nam Á, chứ không riêng gì các nước tranh chấp.
Về phía Trung Quốc, họ sẽ tiếp tục đẩy nhanh hiện đại hóa
cả hải quân lẫn lực lượng bán quân sự tuần tra bờ biển.
Hải quân Trung Quốc sẽ tập trận ở trong vùng chín đoạn,
vốn sẽ xâm phạm vào các khu đặc quyền kinh tế của các quốc gia tranh chấp.
Trong khi đội tàu bán quân sự sẽ tăng cường tuần tra hoặc đóng quân trên Biển
Đông với thời gian dài hơn.
Chính sách chủ động hơn của Mỹ ở khu vực sẽ dễ dẫn tới
những phản ứng về mặt chính trị, ngoại giao, và thậm chí là quân sự, của Trung
Quốc tại các vùng biển tranh chấp. Điều này cũng dễ hiểu: quá trình hiện đại
hóa hải quân và mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc sẽ tất yếu dẫn tới sự suy giảm
quyền lực của hải quân Mỹ tại phía Tây Thái Bình Dương.
Bài lược dịch từ bản gốc tiếng Anh phân tích của
Giáo sư Carl Thayer đã đăng trên trang The Diplomat.
No comments:
Post a Comment