Tú Anh
- RFI
Thứ tư 13 Tháng Hai 2013
Theo cơ quan không gian Hoa Kỳ, vào ngày thứ sáu
15/02/2013, một thiên thạch nặng 135 ngàn tấn sẽ bay “gần” trái đất nhưng không
va chạm. Nasa cho biết là đã thực hiện nhiều tiến bộ quan trọng trong việc phát
hiện và đo lường quỹ đạo các vật thể trong không gian có khả năng gây thiệt hại
lớn nếu chạm vào trái đất.
Ảnh Nasa chụp Thiên thạch 2012 DA14 dự kiến bay sát trái đất vào ngày
15/2/2013. REUTERS/NASA/JPL-Caltech
RFI phỏng vấn nhà thiên văn Nguyễn Quang Riệu về khả năng
thiên thạch va chạm với trái đất. Bài phỏng vấn Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Quang
Riệu do Tú Anh thực hiện trước khi thiên thạch 2012 DA 14 bay ngang « điểm hẹn
» sát địa cầu.
Nghe
(06:36) : Giáo sư Nguyễn Quang Riệu 13/02/2013
RFI : Kính chào
giáo sư Nguyễn Quang Riệu, thưa giáo sư cơ quan Nasa Hoa Kỳ thông báo một thiên
thạch sẽ đi gần trái đất vào ngày 15/02: thế nào là "gần" và như thế
nào là "xa"?
Nguyễn Quang Riệu: Thiên thạch là những mảnh vụn để lại sau khi trái đất và các hành tinh
trong hệ mặt trời bắt đầu được hình thành cách đây đã được hơn 4 tỷ năm. Những
thiên thạch trong quá trình quay xung quanh mặt trời, khi tiến đến gần một hành
tinh nào đó thì bị trường hấp dẫn cuả hành tinh làm thay đổi hướng, giống như
bị những cú huých đẩy vào quỹ đạo cắt ngang quỹ đạo cuả trái đất, cho nên có
khả năng đâm vào trái đất.
Hàng năm có những thiên thạch di chuyển không xa trái
đất, trong số đó có những thiên thạch cỡ nhỏ, khi đột nhập vào khí quyển trái
đất thì bốc cháy và để lại trên bầu trời những vệt sáng mà người ta thường gọi
là sao băng. Các nhà thiên văn liệt kê các thiên thạch được coi là di chuyển
đến gần trái đất khi khoảng cách cuả thiên thạch nhỏ hơn 70 lần khoảng cách của
mặt trăng. Ngày 15 tháng 2, thiên thạch có tên là 2012 DA 14 sẽ lướt qua trái
đất ở khoảng cách nằm ở hẳn bên trong quỹ đạo cuả mặt trăng và chỉ cách trái
đất khoảng 30 nghìn km.
Thiên thạch này được coi là di chuyển rất gần trái đất,
nhưng những tính toán mới nhất cho thấy thiên thạch sẽ không va chạm vào trái
đất. Tuy nhiên, một số vệ tinh nhân tạo đã được phóng lên quỹ đạo ở độ cao 36
nghìn km, tức là cao hơn thiên thạch, cho nên ngày 15 tháng 2, thiên thạch có
khả năng gây trở ngại cho vệ tinh.
RFI : Vào ngày 15 tháng 2 này, từ trái đất mắt thường có
thể trông thấy thiên thạch bay ngang hay không?
Nguyễn Quang Riệu : Thiên thạch là những tảng đá khổng lồ không tự phát ra ánh sáng và ít
phản chiếu ánh sáng cuả mặt trời. Do đó, thiên thạch rất tối tăm và chỉ được
phát hiện khi ở khoảng cách gần trái đất. Thiên thạch 2012 DA 14, tuy lớn 45 m
và tiến tới gần trái đất ngày 15 tháng 2, nhưng cũng không đủ sáng để nhìn thấy
bằng mắt thường mà chỉ xuất hiện trong kính thiên văn và ống nhòm dưới dạng một
đốm sáng.
Ăngten radar lớn cũng đươc dùng để quan sát và theo dõi
thiên thạch. Thiên thạch này di chuyển trên bầu trời với tốc độ 30 nghìn km/giờ
và sẽ ở vị trí gần trái đất nhất vào lúc 19h26, giờ quốc tế GMT. Dân chúng trên
trái đất sẽ không hề cảm thấy gì khác thường trên bầu trời ngày hôm đó, mức
nước triều cường sẽ không cao hơn, núi lửa cũng sẽ không bùng nổ.
RFI : Xin giáo sư cho biết trong điều kiện nào thì mới
gọi là "đáng lo" hay "nguy hiểm"?
Nguyễn Quang Riệu: Các nhà thiên văn đã có một chương trình có thể coi là để canh gác bầu
trời nhằm phát hiện và theo dõi thường xuyên những thiên thể có khả năng đâm
vào trái đất trong vòng 100 năm tới. Họ dựa trên những đặc điểm và quỹ đạo cuả
thiên thạch và sắp xếp hàng trăm thiên thạch cùng với xác suất va chạm với trái
đất có mức nguy hiểm khác nhau.
Trong hệ thống tính xác suất, mức nguy hiểm được xếp từ
mức 1 đến mức 10. Mức 1 là không có va chạm với trái đất, đến mức 5 thì các nhà
thiên văn phải cảnh giác và chú ý theo dõi vì thiên thạch có khả năng va chạm.
Từ mức 8 đến mức 10 thì không thể tránh được sự va chạm. Ở những mức nguy hiểm
này, sự va chạm sẽ gây ra những vụ sóng thần, thậm chí có thể làm thay đổi khí
hậu toàn cầu và đe dọa đời sống cuả nhân loại.
Tuy nhiên, những vụ thiên thạch gây ra những thảm họa lớn
như thế cũng chỉ xẩy ra khoảng 100 nghìn năm một lần, theo ước tính cuả các nhà
thiên văn, cho nên hiện nay những thiên thạch này cũng không phải là một mối lo
âu cho dân cư trên trái đất. Thiên thạch ngày 15 tháng 2 là loại nhỏ và giả sử
có đâm vào trái đất đi nữa thì cũng chỉ san phẳng một khu đất đai rộng bằng một
thành phố.
RFI : Thưa giáo sư,
trong quá khứ trái đất đã nhiều lần bị thiên thạch đâm vào và gây nhiều thiệt
hại. Xin giáo sư đơn cử một vài vụ va chạm gây nguy hiểm cho sinh động vật
trong lịch sử trái đất?
Nguyễn Quang Riệu : 70% bề mặt trái đất là đại dương, nên các thiên thạch có nhiều khả năng
rơi xuống biển hơn là rơi xuống đất liền. Cho nên dưới đáy biển hẳn là phải có
vết tích cuả những vụ va chạm với thiên thạch vẫn chưa được phát hiện. Trên mặt
đất cách đây 50 nghìn năm, một thiên thạch lớn 30 m đã rơi xuống vùng Arizona ở
Hoa Kỳ. Thiên thạch này có sức tàn phá bằng 500 quả bom nguyên tử thả xuống
Hiroshima và để lại một cái hố rộng khoảng 1 kilomet rưỡi, sâu ngót 200 m mà
ngày nay du khách vẫn đến xem.
Xa hơn nữa, cách đây 65 triệu năm, một thiên thạch lớn
tới khoảng 15 kilomet đã tàn phá vùng Yucatan ở Mexico và tạo ra một cái hố
rộng gần 180 km và sâu gần 1 km. Cái hố khổng lồ này được phát hiện từ trên
không bằng một trạm radar đo địa hình đặt trên chuyến bay cuả một con tàu con
thoi cuả NASA.
Các nhà khoa học cho rằng sức tàn phá của thiên thạch lớn
như thế là nguyên nhân cuả sự tiêu diệt loài khủng long và sự diệt vong cuả
nhiều động vật khác. Chỉ còn tồn tại những loại sinh vật sinh sống ở dưới mặt
đất hay dưới biển. Khí quyển hồi đó cũng đã bị ô nhiễm nặng nề bởi rất nhiều
bụi che phủ cả mặt trời và làm tê liệt sự phát triển cuả thực vật trong môt
thời gian khá dài.
RFI : Giới khoa học
thiên văn dự báo ra sao về tương lai ? Liệu nhân loại có thể bị đe dọa bằng một
thiên thạch lớn như loài khủng long cách nay 65 triệu năm ?
Nguyễn Quang Riệu : Một số thiên thạch tiến đều đặn đến gần trái đất. Đến năm 2020 thiên
thạch ngày 15 tháng 2 sẽ lại quay trở lại trái đất và cũng được tiên đoán là
không va chạm với trái đất. Cuộc ghé thăm trái đất tháng hai nảy sẽ là dịp để
các nhà thiên văn lượm được những số liệu quý giá và tính toán chính xác quỹ
đạo cuả thiên thạch. Họ cũng có dịp quan sát thành phần cuả vật chất cuả thiên
thạch nhằm tìm ra được biện pháp hữu hiệu để làm chệch hướng hoặc phá hủy những
thiên thạch có khả năng va chạm với trái đất khi cần thiết. Trong tương lai,
chúng ta có thể tin tưởng vào chiến dịch canh gác bầu trời dựa trên những xác
suất va chạm giữa thiên thạch và trái đất.
No comments:
Post a Comment