Trọng Nghĩa - RFI
Được đăng ngày Thứ tư, 04 Tháng 3 2015 06:10
Ảnh chụp Đá Ga Ven vào ba thời điểm khác nhau cho thấy
quy mô và tiến độ công việc bồi đắp và xây dựng của Trung Quốc - CNES 2014/Distribution Airbus DS/IHS
Vào lúc châu Á, trong đó có Việt Nam, đang chuẩn bị ăn Tết
Ất Mùi, chuyên san quốc phòng Jane’s Defence Weekly ngày 15/02/2015 đã tung ra
"một quả bom": Một loạt ảnh vệ tinh - mà bức mới nhất chụp vào hạ tuần
tháng Giêng 2015 - cho thấy quy mô to lớn và tốc độ nhanh chóng của công việc bồi
đắp các bãi ngầm hay rạn san hô mà Trung Quốc đang kiểm soát tại quần đảo Trường
Sa (Biển Đông).
Yếu tố mới nhất được chuyên san Jane’s Defence nêu
bật để minh họa cho cơn sốt xây dựng của Trung Quốc tại Biển Đông, là công
trình bồi đắp và xây dựng trên đá Tư Nghĩa (Hughes Reef), bị chiếm từ năm 1988,
biến bãi ngầm chỉ rộng 380m2 này thành một đảo lớn rộng 75.000m2 !
Hoạt động của Trung Quốc lập tức thu hút sự chú ý của các
nước, đặc biệt là Hoa Kỳ - từng chính thức kêu gọi tất cả các bên tranh chấp Biển
Đông đình chỉ mọi hoạt động bồi đắp, xây dựng mới trong vùng, làm cho tình hình
thêm căng thẳng - và Philippines, quốc gia Đông Nam Á đã nhiều lần công khai tố
cáo hành động "cải tạo địa hình" của Trung Quốc tại Trường Sa.
Nghiên cứu các bức ảnh vệ tinh mới chụp vào tháng Giêng
2015, và so sánh với các bức chụp trước đó, các chuyên gia phân tích cho rằng
Trung Quốc đang rốt ráo thay đổi hiện trạng Biển Đông, xây dựng cơ sở nhằm làm
bàn đạp khống chế toàn bộ Biển Đông, đặt các nước khác trước một "sự đã rồi"
mới.
Hành động lấn lướt trên hiện trường này đã đi ngược lại tất
cả những tuyên bố hòa dịu mà giới lãnh đạo Trung Quốc không ngừng đưa ra, đặc
biệt là từ cuối năm 2014 đến nay, trong đó có thông điệp được nhắc đi nhắc lại
là cần phải thực thi nghiêm túc Bản Tuyên bố Ứng xử về Biển Đông DOC ký kết năm
2002 giữa Trung Quốc và Hiệp hội Đông Nam Á ASEAN.
Bày binh bố trận trên
Biển Đông
Đối với giới phân tích, Trung Quốc quả đang đẩy nhanh việc
bày binh bố trận ở vùng Biển Đông, với mục tiêu là dùng sức mạnh áp đặt các yêu
sách lãnh thổ cực lớn của Bắc Kinh tại vùng này, phớt lờ tuyên bố chủ quyền của
các láng giềng từ Việt Nam, Philippines, cho đến Malaysia, Brunei, hay Đài
Loan.
Theo hãng tin Anh Reuters ngày 20/02, "Trung Quốc
đang dồn uy lực đáng kể xuống Biển Đông". Báo Mỹ Wall Street Journal ngày
18/02 cũng ghi nhận : "Trung Quốc mở rộng công việc xây cất tại vùng Biển
Đông đang tranh chấp… Việc bồi đắp đảo nhân tạo cho thấy Bắc Kinh không từ bỏ
tham vọng lãnh thổ".
Phi đạo và cơ sở có thể
dùng vào mục tiêu quân sự
Căn cứ vào ảnh vệ tinh chụp được, trận đồ mà Trung Quốc
đang bố trí tại Biển Đông được thấy rất rõ, liên kết quần đảo Hoàng Sa mà Trung
Quốc đã chiếm trọn và bồi đắp từ lâu, với một hệ thống 7 bãi đá, rạn san hô tại
quần đảo Trường Sa mà Trung Quốc đã lấy từ tay Việt Nam và Philippines, và đang
cấp tốc cải tạo : Đá Tư Nghĩa (Hughes Reef), Đá Gạc Ma (Johnson South Reef), Đá
Ga Ven (Gaven Reef), Đá Chữ Thập (Fiery Cross Reef), Đá Châu Viên (Cuarteron
Reef), Đá Én Đất (Eldad Reef) và Đá Vành khăn (Mischief Reef).
Tại Hoàng Sa - chiếm trọn từ tay Việt Nam năm 1974 - Bắc
Kinh đã cải tạo bồi đắp đảo chính Phú Lâm (Woody Island), và từ lâu rồi, đã cho
xây trên đó một phi đạo dài 2,7 km. Còn tại vùng Trường Sa, theo ảnh vệ tinh vừa
chụp được, thì Bắc Kinh đang xây trên Đá Chữ Thập một đường băng dài 3 km, và
có thể sắp hoàn thành một phi đạo có độ dài tương tự trên Đá Gạc Ma, chiếm vào
năm 1988.
So sánh với các phi đạo của Trung Quốc, thì rõ ràng các
đường băng hiện hữu - 1,2 km trên đảo Ba Bình (Itu Aba) ở Trường Sa do Đài Loan
kiểm soát, khoảng 0,7 km của Việt Nam trên đảo Trường Sa Lớn, hay 1,3 km của
Philippines trên đảo Thị Tứ (Thitu Island) - chẳng thấm vào đâu.
Bên cạnh các phi đạo, ảnh vệ tinh chụp các đảo nhân tạo
trên đường hình thành của Trung Quốc đều cho thấy các công trình rộng lớn có thể
dùng làm nhà kho, trại lính, bệ đặt radar, hệ thống phòng không, bãi đáp trực
thăng…, tóm lại đủ loại cơ sở có thể được dùng vào mục tiêu quân sự.
Đối với Việt Nam, sự kiện Trung Quốc bày binh bố trận với
bảy hòn đảo nhân tạo tại Trường Sa dĩ nhiên đặt ra rất nhiều mối đe dọa, đòi hỏi
chính quyền Việt Nam phải tìm ra đối sách. Để hiểu rõ thêm về các nguy cơ đang
rình rập Việt Nam tại Biển Đông, RFI đã đặt một số câu hỏi cho Giáo sư Carlyle
Thayer, thuộc Học viện Quốc phòng Úc.
Trung Quốc vẽ lại ranh
giới địa lý vùng Đông Nam Á
Trước hết, như nhiều chuyên gia phân tích khác, Giáo sư
Thayer công nhận mình hết sức bất ngờ trước tốc độ và cường độ của các công
trình do Trung Quốc tiến hành, như chuyên san quốc phòng Jane's Defence đã tiết
lộ. Trả lời RFI qua thư điện tử, ông xác định :
Thayer : Các hành động của Trung Quốc đã khiến tôi rất ngạc nhiên. Cho đến cuối năm
ngoái (2014), hầu hết các báo cáo về hoạt động của Trung Quốc chỉ nêu bật các
hoạt động xây dựng với quy mô tương đối nhỏ.
Nhưng từ năm 2014 trở đi, quy mô và
tốc độ của các hoạt động cải tạo đất của Trung Quốc đã trở nên rất ngoạn mục.
Đối với Giáo sư Thayer, việc Trung Quốc xây dựng đảo nhân
tạo ở Trường Sa sẽ xác lập sự hiện diện của Trung Quốc ngay tại trung tâm điểm
của khu vực Đông Nam Á, và mặc nhiên "vẽ lại ranh giới địa lý" của
khu vực :
Thayer : Các hoạt động bồi đắp đảo, đá của Trung Quốc để tạo ra các hòn đảo
nhân tạo rất bạo về quan niệm chiến lược. Chúng củng cố các nỗ lực của Trung Quốc
nhằm đòi chủ quyền trên toàn bộ các đảo, đá và các thực thể khác ở Biển Đông và
"vùng biển tiếp giáp" được gộp trong yêu sách đường chín đoạn của
Trung Quốc.
Việc tạo ra các hòn đảo nhân tạo sẽ
thiết lập sự hiện diện của Trung Quốc ở ngay vùng trung tâm của Biển Đông, qua
đó vẽ lại ranh giới địa lý của khu vực Đông Nam Á.
Năm 1995, khi thông qua Hiệp ước Khu
vực Đông Nam Á không có Vũ khí hạt nhân (SEANWFZ), ASEAN đã xác định phạm vi địa
lý của Đông Nam Á là "khu vực bao gồm các vùng lãnh thổ của tất cả các Quốc
gia ở Đông Nam Á cụ thể là Brunei Darussalam, Cam Bốt, Indonesia , Lào,
Malaysia, Miến Điện, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam, và
các vùng thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của các Quốc gia này...
'lãnh thổ' là lãnh thổ trên bộ, nội thủy, lãnh hải, vùng nước quần đảo, đáy biển
và phần đất dưới đáy biển đó và vùng trời bên trên các phần nêu trên"
(người trích nhấn mạnh).
Từ đó đến nay, Trung Quốc đã mở rộng
quyền kiểm soát của họ trên khu vực Biển Đông, sử dụng tàu chấp pháp để sáp nhập
bãi Scarborough Shoal, phong tỏa - hiểu theo nghĩa quân sự - Bãi Cỏ Mây (Second
Thomas Shoal), và đưa đội tàu đánh cá của họ xa xuống phía nam, đến tận các
vùng đặc quyền kinh tế của Malaysia và Indonesia ngoài Việt Nam và Philippines.
Theo Giáo sư Thayer, Việt Nam cũng đã xây dựng cơ sở hạ tầng
trên các rạn san hô mà mình kiểm soát. Tuy nhiên, điều Việt Nam đã làm không vi
phạm Bản Tuyên bố Ứng xử về Biển Đông DOC, trái với những gì Trung Quốc đang
làm. Mặt khác, về quy mô, những gì Việt Nam đã làm chẳng thấm vào đâu so với
các công trình của Trung Quốc :
Thayer : Việt Nam đã bắt đầu xây dựng trên đảo Trường Sa Lớn và các thực
thể khác mà họ kiểm soát, từ trước khi Bản Tuyên bố năm 2002 về Ứng xử của các
bên ở Biển Đông (DOC) được thông qua. Phi đạo trên Trường Sa Lớn dài 700 mét.
Việt Nam cũng đã xây dựng một số công trình phòng thủ nhỏ trên một vài thực thể
địa lý dưới quyền kiểm soát của mình.
Bản Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông DOC không cấm các hoạt động như vậy. Điều 5 của DOC ghi nhận : "Các bên liên quan cam kết tự kiềm chế không tiến hành các hoạt động làm phức tạp hoặc gia tăng các tranh chấp và ảnh hưởng tới hòa bình và ổn định, kể cả không tiến hành các hoạt động đưa người đến sinh sống trên các đảo, bãi đá ngầm, bãi cát ngầm, dải đá ngầm và những cấu trúc khác hiện chưa có người sinh sống và xử lý các bất đồng một cách xây dựng". (Người trích nhấn mạnh).
Bản Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông DOC không cấm các hoạt động như vậy. Điều 5 của DOC ghi nhận : "Các bên liên quan cam kết tự kiềm chế không tiến hành các hoạt động làm phức tạp hoặc gia tăng các tranh chấp và ảnh hưởng tới hòa bình và ổn định, kể cả không tiến hành các hoạt động đưa người đến sinh sống trên các đảo, bãi đá ngầm, bãi cát ngầm, dải đá ngầm và những cấu trúc khác hiện chưa có người sinh sống và xử lý các bất đồng một cách xây dựng". (Người trích nhấn mạnh).
Các nhà phân tích cho rằng diện tích
một trong những hòn đảo nhân tạo của Trung Quốc sẽ vượt quá hòn đảo lớn nhất,
Itu Aba hay Ba Bình/Thái Bình, đang do Đài Loan chiếm đóng. Đảo của Trung Quốc
sẽ có một chức năng kép vừa dân sự, vừa quân sự. Bến tàu trên các hòn đảo này sẽ
hỗ trợ các hộ tống-khu trục hạm của Hải quân Trung Quốc. Những hòn đảo này cũng
sẽ là nơi đặt các thiết bị giám sát bao gồm trạm radar, và các phương tiện tình
báo điện tử.
Quy mô của các hoạt động bồi đắp,
xây dựng của Trung Quốc to lớn đến mức mà các thực thể Việt Nam đang chiếm đóng
chẳng thấm vào đâu. Hành động của Trung Quốc là một vi phạm Bản Tuyên bố về Ứng
xử của các bên ở Biển Đông (DOC) về mặt từ ngữ nếu chưa muốn nói là tinh thần.
Áp đặt chủ quyền bằng
đe dọa quân sự và né tránh luật quốc tế
Theo Giáo sư Thayer, các hoạt động cải tạo đất đai của
Trung Quốc tại Biển Đông sẽ cho phép Bắc Kinh áp đặt quyền kiểm soát quân sự
trong khu vực, giám sát dễ dàng mọi hoạt động của hải quân và không quân nước
khác :
Thayer : Mục tiêu chiến lược tối hậu của Trung Quốc là áp đặt chủ quyền và qua đó là
quyền kiểm soát quân sự trên Biển Đông để bảo vệ các tuyến đường giao thông
trên biển và làm tăng nguy cơ đối với các lực lượng hải quân nước ngoài, đặc biệt
là Hải quân Hoa Kỳ, khi phải hoạt động trong một vùng biển nửa kín.
Đảo nhân tạo của Trung Quốc sẽ được
liên kết với các thực thể địa lý khác mà Bắc Kinh đang trấn giữ, để cung cấp
cho họ những cảnh báo sớm về hoạt động của các lực lượng hải quân và không quân
ngoại quốc.
Ở mức tối thiểu, các hòn đảo nhân tạo
sẽ trở thành cơ sở tiền phương phục vụ các lợi ích thương mại của Trung Quốc,
chẳng hạn như đánh bắt thủy sản và khai thác dầu khí, cũng như cho các cơ quan
thực thi luật hàng hải khác nhau của Trung Quốc. Các cơ quan này sẽ tiến được gần
hơn đến các điểm nóng tiềm tàng, đồng thời có vị trí tốt để hù dọa và thúc ép cảnh
sát biển của các nước khác trong khu vực.
Những hòn đảo nhân tạo sẽ cung cấp một
hàng rào chống lại bất kỳ kết quả bất lợi nào của Tòa án Trọng tài Quốc tế hiện
đang xem xét đơn kiện của Philippines chống lại Trung Quốc. Đảo nhân tạo không
nằm trong phạm vi thủ tục pháp lý đang tiến hành.
Mục tiêu quan trọng nhất của Trung
Quốc là áp đặt trên thực tế quyền kiểm soát Biển Đông bằng cách né tránh những
hạn chế của luật pháp quốc tế. Tám trong số mười quốc gia Đông Nam Á sẽ bị buộc
phải đối phó với thực tế mới là phải chia sẻ một đường biên giới biển với Trung
Quốc hoặc là chấp nhận việc Trung Quốc phát huy quyền kiểm soát toàn vùng biển
Đông Nam Á.
Đe dọa quân sự rất lớn
cho Việt Nam tại Biển Đông
Đối với Việt Nam, hệ thống đảo nhân tạo của Trung Quốc đặt
ra rất nhiều mối đe đe dọa, trong đó có nguy cơ Bắc Kinh dễ dàng tấn công đánh
chiếm các hòn đảo do Việt Nam trấn giữ mà khiến lực lượng Việt Nam trở tay
không kịp :
Thayer : Trước hết, các hành động của Trung Quốc đặt ra một mối đe dọa
gián tiếp đối với Việt Nam bằng cách cô lập Việt Nam thông qua việc hù dọa và
làm nản chí các thành viên ASEAN khác, để các nước này không có bất kỳ hành động
chính trị và ngoại giao nào chống lại Trung Quốc.
Thứ hai, đảo nhân tạo của Trung Quốc
mở rộng tầm với của Bắc Kinh - cả về thương mại lẫn quân sự - xuống tận phía
Nam của Biển Đông. Trung Quốc sẽ có thể chủ động hành sự, hay phản ứng trước
các sự cố nẩy sinh tại chỗ một cách nhanh chóng hơn nhiều so với trước đây. Việt
Nam sẽ còn ít thời gian chuẩn bị hơn để đáp trả.
Chẳng hạn như Trung Quốc có thể khởi
động một chiến dịch phong tỏa các đảo đá mà Việt Nam đang kiểm soát tại Biển
Đông, hoặc là bất ngờ đánh chiếm những tiền đồn nhỏ của Việt Nam mà Việt Nam
không kịp báo động. Lực lượng Trung Quốc có thể duy trì các hành động trong khoảng
thời gian dài hơn nhờ vật tư, nhiên liệu lưu trữ sẵn trên các hòn đảo nhân tạo,
cũng như thông qua các cơ sở bảo trì, sửa chữa cũng như y tế đã xây dựng.
Một cách đối phó : Áp
dụng chiến lược ‘áp đặt cái giá phải trả’
Theo Giáo sư Thayer, để đối phó với Trung Quốc, Việt Nam
vừa phải vận động ASEAN và quốc tế, vừa phải quyết tâm liên kết với Hoa Kỳ và
các cường quốc trên biển khác để buộc Bắc Kinh phải trả giá nếu manh động :
Thayer: Thẳng thắn mà nói, cả Việt Nam lẫn cộng đồng quốc tế đều khó có
thể làm gì để ngăn không cho Trung Quốc tiếp tục công việc bồi đắp và xây dựng
trên các hòn đảo nhân tạo.
Tuy nhiên Việt Nam có thể cố gắng
tác động đến ý định của Trung Quốc thông qua các hoạt động ngoại giao mạnh mẽ ở
cấp độ song phương và đa phương. Giới lãnh đạo Việt Nam cần thẳng thắn nêu bật
vấn đề này với đối tác Trung Quốc. Việt Nam cần huy động sự trợ giúp từ khối
ASEAN và từ cộng đồng hàng hải quốc tế. Điều tốt nhất mà các nỗ lực này có thể
đạt được là thuyết phục được Trung Quốc hành động với sự tự kiềm chế và minh bạch
hơn về ý định của mình.
Việt Nam có thể làm việc chặt chẽ
hơn với Hoa Kỳ và các cường quốc hàng hải khác để áp dụng một loạt "chiến
lược áp đặt cái giá phải trả" (Cost-imposition strategy) trên Trung Quốc.
Những chiến lược áp đặt giá phải trả khả dĩ thực hiện được đã được Trung tâm vì
An ninh Mới của Mỹ (Center for a New American Security) tại Washington DC phát
triển.
Nói chung, chiến lược này nhằm chứng
minh cho Trung Quốc thấy rằng các hành động của họ sẽ tạo ra phản ứng ngược lại
từ phía các quốc gia khác, khiến cho Trung Quốc khó mà tiếp tục con đường hiện
tại, phải cân nhắc hơn thiệt về các hành động của họ.
Một câu hỏi được đặt ra là sau khi chuyên san quốc phòng
Jane's Defence công bố thông tin về tầm mức nghiêm trọng của các hoạt động bồi
đắp đảo nhân tạo do Trung Quốc tiến hành tại Biển Đông, Việt Nam hầu như không
có phản ứng. Theo Giáo sư Thayer, đó có thể là vì Việt Nam đang bắt cá hai tay
:
Thayer : Việt Nam đang cố gắng bắt cá hai tay, vừa muốn có quan hệ tốt với Trung Quốc,
vừa muốn bảo vệ chủ quyền của mình ở Biển Đông. Hai mong muốn này không tương
thích với nhau.
Quan hệ tốt với Trung Quốc có nghĩa
là thỏa hiệp với Bắc Kinh bằng cách tạo ra một tạm ước (modus vivendi) nhằm duy
trì nguyên trạng. Trung Quốc sẽ đòi Việt Nam phải từ bỏ chủ quyền của mình đối
với quần đảo Hoàng Sa.
Việt Nam chỉ có thể bảo vệ các tuyên
bố chủ quyền của mình ở Biển Đông thông qua việc xây dựng sức mạnh quân sự của
mình để ngăn chặn Trung Quốc, và phát triển quan hệ quốc phòng với các đối tác
chiến lược đáng tin cậy. Việt Nam đã quyết định theo đuổi việc xây dựng sức mạnh
quốc phòng của mình, nhưng lại chưa dứt khoát trong việc phát triển quan hệ quốc
phòng với Hoa Kỳ.
Hệ quả của mong muốn bắt cá hai tay
này là Việt Nam lúc này thì chạy theo quan hệ tốt với Trung Quốc, rồi lúc khác
thì lại theo đuổi việc bảo vệ các tuyên bố chủ quyền của mình.
Hiện nay Việt Nam đang theo đuổi việc
duy trì quan hệ tốt với Trung Quốc, do đó đã giảm nhẹ mức độ nghiêm trọng của
các hoạt động cải tạo đảo đá của Trung Quốc tại Biển Đông.
Trọng Nghĩa (RFI, 02/03/2015)
-----------------------
Tiến
Trình Xây Đảo Nhân Tạo Của Trung Quốc Tại Trường Sa Tính Đến 1 Tháng 3, 2015
(Nguyễn Mạnh Trí) 1-3-2015
Đá Chữ Thập: pháo đài canh giữ biển
Đông? - Bauxite
VN 28-2-2015
Cách Trung Quốc khai thác kẽ hở trong
luật quốc tế để hùng bá ở Đông Á - Bauxite VN
27-2-2015
No comments:
Post a Comment