Wed, 10/14/2015 - 04:25 — tuankhanh
Nhà báo Svetlana
Alexievich. (AP Photo/Sergei Grits)
Trong bối cảnh Nga đang căng thẳng với Mỹ, cùng nhiều
nước Châu Âu, không ít người tin rằng việc trao giải Nobel Văn Chương 2015 cho
bà Svetlana Alexievich là có động cơ chính trị. Nhưng bên cạnh đó, rất nhiều
người được biết về bà Svetlana Alexievich, đã hiểu rằng cuối cùng là Nobel cũng
đã chọn đúng được một con người đã âm thầm cống hiến cho các số phận và biên
niên sử về đổ nát và cai trị trên thế giới này.
Và có lẽ để tránh gây ra những tranh cãi không cần
thiết, tên của bà Svetlana Alexievich chỉ bất ngờ được xướng lên vào giờ chót,
vượt qua các tên tuổi được đề cử năm nay là Haruki Murakami (Nhật), Ngugi Wa
Thiong'o (Kenya), Jon Fosse (Na Uy), Joyce Carol Oates (Mỹ). Trong số những cái
tên đề cử của Nobel Văn chương 2015, tỉ lệ cá cược phần thắng dành cho bà
Svetlana Alexievich là rất ít ỏi. Thậm chí, bà Alexievich chỉ nhận được tin
mình đoạt giải Nobel trước bản tin chính thức loan ra, cách đó 15 phút.
Đoạt giải Nobel Văn chương, nhưng nhiều tờ báo vẫn
quen gọi bà Svetlana Alexievich là nhà báo, bởi việc bà đã bỏ ra nhiều năm để
đi, tìm hiểu và ghi chép về những số phận con người trãi qua chiến tranh và sự
cai trị chế độ Sô Viết cũ. Khi có người hỏi rằng bà có phải chỉ đang làm công
việc chép lại lịch sử như một nhà báo hay không, bà Svetlana Alexievich dã lập
tức trả lời rằng "tôi ghi lại lịch sử, nhưng bằng cảm xúc với những con
người đã sống sót qua lịch sử".
Số phận của bà Alexievich chứng kiến nhiều nghịch cảnh.
Bà người Belarus, nhưng sinh ra tại Ukraine vào năm 1948. (mẹ bà là người
Ukraine.) Khi cha của bà đã hoàn thành nghĩa vụ quân sự của mình, gia đình chuyển
về lại Belarus, nơi Alexievich học báo chí tại Đại học Minks. Nhưng nhờ vậy mà
bà lại có cơ hội nhìn và cảm nhận được toàn bộ về chiến tranh, xung đột, thảm kịch
ở Liên Xô cũ, cũng như các nước chịu ách thống trị của cộng sản Nga. Giới
nghiên cứu và sinh viên vẫn luôn coi các tác phẩm của bà Alexievich là nguồn cảm
hứng quanh các đề tài Chiến tranh thế giới II, Chiến tranh Liên Xô-Afghanistan
và các thảm họa Chernobyl.
Công việc của bà Alexievich được giới thiệu ở giải
Nobel như một điều mới mẻ. Chưa bao giờ Nobel Văn chương lại nhìn thấy công việc
của một nhà văn nào như bà. Bà không sáng tác, bà vẽ lại thế giới, làm đầy những
phần bị mất hoặc sẽ lãng quên cùng nỗi đau và tội ác.
Trong thông cáo của mình, Viện Hàn lâm Thụy Điển đã
nói về nhà văn 67 tuổi này "Giải thưởng xin dành cho cho các tác phẩm đầy
âm điệu của bà, một tượng đài ẩn nhẫn và quả cảm trong thời đại chúng ta".
Thư ký thường trực mới của Viện Hàn lâm Thụy Điển,
Sara Danius nói rằng 40 năm nghiên cứu con người của Liên Xô, mà nhà báo
Belarus Svetlana Alexievich làm nên là "một cái gì đó vĩnh cửu, một cái
nhìn thoáng qua để thấu đạt cõi đời."
Nhà bình luận văn học Sarah Begley viết trên tờ Time
rằng bà Alexievich là một bậc thầy về lịch sử truyền miệng. Khi phỏng vấn những
người lính, phụ nữ và người dân về những cuộc đời của họ, bà Alexievich đã viết
lại một cách tài tình, khiến cho câu chuyện của họ sống động trong một hình thức
văn chương quyến rũ nhất.
"Tôi đã tìm kiếm
một thể loại mà sẽ là thích hợp nhất để chuyển tải được cái nhìn của tôi về thế
giới, để truyền đạt được cách tai tôi nghe, mắt tôi thấy về cuộc sống
này", bà Alexievich viết trên website của mình như vậy, "Tôi đã cố gắng tìm kiếm và cuối cùng
chọn một thể loại là để con người cất lên tiếng nói của chính họ."
Alexievich trở thành người phụ nữ thứ 14 giành được
giải Nobel về văn học, nhà báo đầu tiên và những nhà văn đầu tiên của dòng văn
chương phi hư cấu, trong nửa thế kỷ qua. Lúc này bà Alexievich đang viết diễn từ
của mình, để đọc tại lễ trao giải Nobel vào 10 tháng 12 tới đây trong sự lo ngại
của chính quyền Belarus và Nga, bởi bà là người luôn viết và nói về những thứ
mà cả hai chính quyền này đều muốn dân chúng phải lãng quên.
Bà Alexievich cũng là một trong những trí thức đấu
tranh ôn hoà, chán ghét độc tài và cộng sản. Khi báo chí Nga bình luận, tỏ vẻ
muốn "giành" giải Nobel của bà cho dòng văn học Nga, bà Alexievich đã
tuyên bố với báo giới rằng "Tôi mang trong mình một phần đời của Belarus,
một phần của văn hoá Nga và còn lại thuộc về thế giới. Tôi yêu điều tốt đẹp, sự
nhân ái của đời sống Nga, gồm cả văn chương, ballet, âm nhạc... Nhưng tôi không
thể yêu nổi phần của Satlin, Beria, Putin và Shoigu" (chú thích:
Sergei Shoigu là Bộ trưởng Quốc phòng Nga hiện nay). Vì không chấp nhận được xu hướng
độc tài ở Belarus, bà Alexievich rời đi và định cư ở Tây Âu từ nhiều năm nay,
viết sách bằng tiếng Nga. Alexievich đã dành nhiều năm sống bên ngoài
Belarus, sau khi chỉ trích rằng Tổng thống Alexander Lukashenko cũng đang học
đòi phong cách độc tài không khác gì Putin.
Cuộc đời của bà Svetlana Alexievich
cũng cô đơn như những nhân vật trong tác phẩm của bà. Trong khi cả thế giới lên
tin tức về một người mang văn hoá Nga, văn hoá Belarus vừa đoạt giải Nobel Văn
chương, nhưng tất cả giới quan chức của Belarus và Nga đều im lặng như tờ,
không khác gì Trung Quốc nghe tin Đức Đạt Lai Lạt Ma được trao giải Nobel Hoà
Bình. Khi được hỏi về điều này, bà Svetlana Alexievich nói "chính quyền Belarus lâu nay đã coi như tôi không tồn tại, họ đã
không cho phát hành sách của tôi, và tôi cũng không được quyền nói trước công
chúng ở bất cứ đâu".
Trước bà Svetlana Alexievich, nữ văn sĩ người Đức
Herta Muller, cũng là người ẩn nhẫn và kiên định với văn chương và thái độ tố
cáo tội ác của cộng sản, cũng đã nhận giải Nobel vào năm 2009.
Kể từ tháng 1, nàm 2006, khi Hội đồng nghi viện của
Uỷ Hội Châu Âu (gồm 46 quốc gia) thông qua nghị quyết 1481 tại Strasbourg
(Pháp), khẳng định chủ nghĩa cộng sản chính là tội ác chống lại con người, dường
như, văn chương phản ánh nỗi đau con người dưới các loại chế độ cộng sản luôn
được trân trọng vinh danh. Đây là chi tiết mà nhiều báo tiếng Việt trong nước vẫn
không muốn nhắc đến.
No comments:
Post a Comment