Chris Patten - Project
Syndicate
Biên dịch:
Phan Thu Hiền | Hiệu đính: Lê Hồng Hiệp
Posted
on 08/11/2016 by The Observer
Nhìn ra
ngoài cửa sổ dọc khắp bến cảng thành phố đặc biệt Nagasaki, Nhật Bản, có hai
suy nghĩ liên quan đáng kể tới vị tổng thống Mỹ sắp tới xuất hiện trong đầu
tôi.
Nagasaki
đã phải chịu đựng điều tồi tệ nhất của nhân loại. Vào tháng 8 năm 1945, một quả
bom nguyên tử đã tàn phá thành phố, gây ra thiệt hại vật chất to lớn và nỗi đau
về con người không kể xiết. Thế nhưng, từ sau đó, thành phố này đại diện
cho sự tốt đẹp nhất của thành tựu loài người, đi lên từ tro tàn nhờ vào tinh thần
và khả năng kinh doanh của những người dân Nhật Bản, những người đã giao thương
những thứ họ gây dựng được – ví dụ, tại xưởng tàu Mitsubishi – với các nước còn
lại trên thế giới.
Thế
nhưng Nagasaki – và Nhật Bản nói chung – không phải luôn luôn mở cửa với thế giới,
vượt qua đại dương để kết nối với các nước khác, từ những láng giềng gần như
Trung Quốc tới những đồng minh xa xôi như Mỹ. Trong nhiều thế kỷ, tâm trí người
Nhật Bản, và những đường biên giới nước này, hoàn toàn khép kín.
Trên một
sườn đồi ở Nagasaki có một thứ gợi nhớ rõ ràng về sự khép kín cực đoan này. Một
tượng đài tưởng niệm sự tử vì đạo của 26 người Công giáo La Mã, những người đã
bị đóng đinh vào giá chữ thập vào cuối thế kỉ 16 trong một nỗ lực (của triều
đình) nhằm dập tắt sự phát triển của Thiên Chúa giáo tại Nhật Bản. Đạo diễn
phim người Mỹ Martin Scorsese hiện đang hoàn thành một tác phẩm phỏng theo những
sự kiện đó, dựa trên cuốn tiểu thuyết của Shusaku Endo mang tên Sự im lặng (Silience).
Nhật Bản
đón chào sự hiện đại hóa những thế kỷ tiếp sau đó, với phong trào Minh Trị Duy
Tân kéo dài hàng thập niên bắt đầu từ cuối những năm 1860. Thế nhưng, thay vì
làm mất đi những sự kết nối với bản sắc văn hoá và truyền thống của mình, Nhật
Bản đã hoà nhập cả hai, đi lên nhưng không làm mất đi tầm nhìn về quá khứ. Sự
cân bằng này được thể hiện trong kiến trúc Nhật Bản, những kiến trúc tuy hiện đại
nhưng vẫn mang dấu ấn truyền thống.
Vậy tất
cả những điều này liên quan gì tới cuộc bầu cử tổng thống Mỹ? Có một điều, Mỹ,
cũng như một số nơi ở Châu Âu, hiện đang có nguy cơ bước vào thời đại khép kín
trong suy nghĩ lẫn những đường biên giới. Dù một Hilary Clinton ôn hoà có khả
năng đánh bại một người có tư tưởng cô lập bất chấp là Donald Trump, phản ứng dữ
dội chống lại sự mở cửa vốn đã làm gia tăng quyền lực của Trump sẽ không tự
tiêu tan.
Tất
nhiên, một Tổng thống Clinton, cùng với những nhà làm chính sách khác, sẽ đủ sức
để nhấn mạnh vai trò chủ chốt của sự đa dạng trong thành công của Mỹ. Mang lại
một nơi sinh sống tốt lành cho mọi người từ khắp nơi trên thế giới, nơi mà tất
cả mọi người tuân theo những quy định và pháp luật chung, là một sức mạnh quan
trọng của Mỹ trong phần lớn lịch sử. Ý tưởng này được phản ánh trong những lời
trên quốc ấn của đất nước: E Pluribus Unum (“from many, one” –
“hợp chúng vi nhất”).
Nhưng
bà Clinton cũng sẽ phải giải quyết một số những bất bình thực sự vốn đã thúc đẩy
phản ứng dữ dội chống lại sự mở cửa kinh tế. Một kế hoạch phát triển cơ sở hạ tầng,
qua việc tạo ra một số lượng lớn công việc sản xuất và phân phối đồng đều hơn sự
thịnh vượng, sẽ là một khởi đầu tốt – một điều sẽ dễ dàng thực hiện hơn nếu Đảng
Dân chủ của bà giành được Thượng viện. Với một cách tiếp cận như vậy, Mỹ có thể
khôi phục được lại vị thế ‘một vùng đất hứa’, một điều cực kì quan trọng đối với
quyền lực mềm của Mĩ trong quá khứ.
Trong
khi bà nỗ lực vượt qua những sự bất hoà trong nước, Clinton cũng sẽ có rất nhiều
việc phải làm trong đối ngoại. Đây là bài học thứ hai từ lịch sử của Nagasaki:
mối đe doạ lớn từ vũ khí hạt nhân.
Ngày
nay Bắc Triều Tiên là hiện thân sâu sắc nhất của mối đe doạ này. Chế độ khó lường
của quốc gia này, dưới quyền lãnh đạo của Kim Jong-un, không chỉ sở hữu vũ khí
hạt nhân, mà còn đang nỗ lực phát triển năng lực tên lửa tầm xa mang đầu đạn hạt
nhân. Những cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân và tên lửa tầm xa gần đây –
bao gồm cuộc thử nghiệm hạt nhân mạnh nhất từ trước tới giờ vào tháng trước –
cho thấy Vương Quốc biệt lập đang tiến gần tới mục tiêu của mình như thế nào.
Ngay cả
khi bà Clinton có một cách tiếp cận thận trọng về việc sử dụng vũ lực trong
tranh chấp quốc tế, như Tổng thống Barack Obama đã làm trong hơn tám năm qua,
bà sẽ không thể không làm gì nếu Bắc Triều Tiên có khả năng thực hiện một cuộc
tấn công tên lửa tầm xa. Mỹ sẽ phải bảo vệ các đồng minh châu Á (chưa nói
tới những công dân của họ, nếu Bắc Triều Tiên có thể tấn công lục địa Mỹ).
Nhưng
hành động đơn phương sẽ chắc chắn không phải là lựa chọn tốt nhất. Sẽ tốt hơn
nhiều nếu thuyết phục Trung Quốc can thiệp để ép chế độ họ Kim tuân thủ nguyên
tắc. Điều đó sẽ đòi hỏi một số chính sách ngoại giao khéo léo.
Các
quan chức Trung Quốc vẫn khăng khăng rằng họ không thể kiểm soát được Bắc Triều
Tiên. Điều đó có thể đúng, trong mức độ nào đó. Tuy nhiên, rõ ràng là không ai
có nhiều ảnh hưởng tới Bình Nhưỡng như Đảng Cộng sản Trung Quốc. Và có thể rằng,
đằng sau cánh cửa đóng kín, các quan chức Trung Quốc đang tìm cách điều khiển một
số những nhân vật bí mật xung quanh Kim, người ngày càng lo sợ về khả năng một
cuộc đảo chính.
Nhưng
Trung Quốc có thể sẽ không đồng ý can thiệp trực tiếp thêm nữa vào Bắc Triều
Tiên mà không thu được lợi ích đáp lại. Có lẽ Mỹ, cùng với các đồng minh của
mình ở châu Á, có thể thay đổi chút ít cách tiếp cận đối với việc theo đuổi bất
hợp pháp các yêu sách chủ quyền lãnh thổ của Trung Quốc tại Biển Đông và Biển
Hoa Đông. Chắc chắn rằng điều này sẽ không nhận được sự ủng hộ từ các nước láng
giềng của Trung Quốc. Nhưng điều này cũng có thể cần thiết để dập tắt mối đe doạ
hạt nhân từ Bắc Triều Tiên. Tháo ngòi nổ tham vọng hạt nhân của Bắc Triều Tiên
sẽ đáng giá một ít hi sinh.
Khi
nhìn ra thế giới từ Nagasaki, sự cần thiết duy trì sự đa nguyên và mở cửa,
trong khi thúc đẩy chiến lược xoay trục của Mỹ sang châu Á, trở nên thực sự rõ
ràng. Đó là một quan điểm mà tổng thống Mỹ tiếp theo cần theo đuổi.
---------------------
Chris
Patten, thống đốc cuối cùng của Anh ở Hồng Kông và là một cựu uỷ viên
đối ngoại của Liên minh Châu Âu, là hiệu trưởng Đại học Oxford.
Copyright:
Project Syndicate 2016 – Two
Lesson for the Next US President
No comments:
Post a Comment