Đoàn
Xuân Lộc
Gửi cho BBC từ Anh quốc
18 tháng 12 2014
Sau
khi cho sáp nhập Crimea, ông Vladimir Putin nhận được nhiều sự ủng hộ của người
dân Nga. Mới cách đây chỉ khoảng hai tháng, theo một cuộc thăm dò của Trung tâm
Levada ở Moscow, có đến 88% người Nga được hỏi tín nhiệm ông.
Nhưng nay mọi chuyện đã khác. Crimea không còn là điều
để người dân Nga vui mừng. Mối bận tâm của họ lúc này là làm sao đối phó với những
khốn đốn vì giá cả tăng vọt, đồng rúp mất giá.
Đối diện với những khó khăn ấy – như Lev Gudkov, người
đứng đầu Trung tâm Levada nhận định, được tạp chí Time trích dẫn hôm 16/12/2004
– họ không còn mặn mà với những hành động của ông tại Crimea và Ukraine và sẽ
quay lưng lại với ông.
Có thể chính ông Putin cũng nhận ra rằng ông đang phải
trả giá cho những hành động kiêu căng, toan tính sai lầm của mình ở Crimea và
Ukraine. Chiếm được Crimea, nhưng ông và nước Nga lại mất nhiều thứ khác.
Kinh
tế trượt dốc
Là một nền kinh tế phụ thuộc chủ yếu vào việc xuất
khẩu dầu khí (chiếm đến 68% tổng kim ngạch xuất khẩu của Nga năm 2013), giá dầu
quốc tế sụt giảm kỷ lục trong những tháng qua đã tác động xấu lên nền kinh tế
Nga.
Nhưng có thể nói việc ông bất chấp luật pháp quốc tế
sáp nhập Crimea và gây bất ổn tại miền Đông Ukraine là yếu tố quan trọng đưa đẩy
nền kinh tế Nga đến tình trạng điêu đứng ngày hôm nay.
Nghĩ rằng mình có nhiều dầu khí, các nước châu Âu lại
cần đến nguồn năng lượng từ Nga và vì vậy không dám có các biện pháp cứng rắn với
Moscow, ông Putin đã phớt lờ những kêu gọi, chỉ trích, đe dọa từ các nước châu
Âu và Mỹ. Ông đã cho quân vào Crimea và thôn tính vùng tự trị này của Ukraine.
Không chỉ truyền thông và người dân Nga mà một vài tờ
báo ở Việt Nam như Tiền Phong cũng khen ngợi hành động đó của ông, cho rằng ông
đã thắng các nước phương Tây ‘trong trận chiến Crimea, rộng hơn là Ukraine’.
Bài viết có tựa đề ‘Trận pháp Putin’ của Tiền Phong
còn cho rằng trừng phạt kinh tế nếu làm Nga “vỡ đầu” thì nó cũng làm phương Tây
“mẻ trán”.
Nhưng ông và những người ủng hộ ông đã toan tính
sai. Các nước châu Âu – đặc biệt Đức, một nước thường được coi là đồng minh của
Nga trong Liên hiệp châu Âu (EU) – đã quyết định tiến hành hàng loạt các biện
pháp trừng phạt đối với Nga.
Và đến giờ, chưa rõ các nước EU có ‘mẻ trán’ hay
không, lệnh trừng phạt mà các nước phương Tây tiến hành đối với những người
thân cận của ông Putin và nhiều lĩnh vực kinh tế khác của Nga – như tài chính,
ngân hàng, năng lượng – đã và đang làm họ và nền kinh tế Nga nói chung ‘vỡ đầu’.
Hơn nữa, sự trừng phạt đó của các nước phương Tây cũng
trói buộc ông Putin và giới lãnh đạo Nga, khiến họ khó tìm được một giải pháp,
liều thuốc linh nghiệm nào để chữa lành vết thương càng ngày càng nghiêm trọng
của kinh tế Nga.
Chẳng hạn, dù đã tìm mọi cách – trong đó có việc
Ngân hàng Trung ương Nga tăng mạnh lãi suất – để nhằm bảo vệ đồng rúp, ngăn chặn
lạm phát, đồng tiên Nga cứ tiếp tục mất giá, làm phạt cứ leo thang.
Như tựa đề của bài viết ‘Putin Can’t Bully or Bomb a
Recession’ trên tờ Daily Beast hôm 16/12, ông Putin có thể dùng sức mạnh quân sự
ngạo mạn thách thức phương Tây, đe dọa, lấn chiếm các nước láng giêng, ông
không thể dùng ‘bom’ chấm dứt sự khốn đốn kinh tế – thậm chí nguy cơ suy thoái,
khủng hoảng kinh tế – mà nước Nga đang phải đối diện.
Không chỉ nền kinh tế Nga mà ngay cả bản thân ông
Putin cũng đang phải đương đầu với không ít khó khăn.
Minh họa cho bài viết có tựa đề ‘Russia: A wounded
economy’ trên The Economist hôm 22/11/2014, là một con gấu nâu đang lủi thủi, nặng
nề lê bước trên tuyết và càng đi, nó càng để lại sau đó nhiều dấu chân thấm
máu.
Hình ảnh đó mô tả khá rõ không chỉ sự khốn đốn của
kinh tế Nga hiện tại mà còn cả sự đơn độc, thất bại và nhiều vết thương khác mà
ông Putin đang phải chịu đựng.
Mất
nhiều thứ khác
Trong những năm qua, ông Putin nhận được sự ủng hộ của
người giới tài phiệt và người dân Nga chỉ vì kinh tế Nga phát triển, họ kiếm được
nhiều tiền, đời sống của họ được cải thiện.
Nhưng với việc đồng rúp mất giá kỷ lục (thấp nhất kể
từ năm 1998 – khi Nga khủng hoảng tài chính), giờ mọi chuyện trở nên khốn đốn với
giới kinh doanh và người dân Nga.
Một bài viết của Ivana Kottasova đăng trên CNN Money
hôm 16/12/2014 cho rằng trong năm 2014, giới thân hữu tài phiệt của ông Putin
đã mất hơn 50 tỷ USD.
Khi kinh doanh thua lỗ, cuộc sống bấp bênh, người
Nga sẽ không còn tín nhiệm ông Putin và quay lưng lại với ông.
Trong bài ‘Putin watches Russian economy collapse
along with his stature’ trên tạp chí Time hôm 16/12/2014, Simon Shuster cho rằng
không chỉ kinh tế Nga đang suy sụp mà hình tượng của ông Putin cũng đang dần dần
sụp đổ.
Tương tự một bài viết Timothy Heritage của Reuters
hôm 17/12/2014 cũng cho rằng cuộc khủng hoảng đồng rúp hiện tại có thể làm lung
lay quyền lực của ông Putin.
Trên phương diện quốc tế, ông Putin bị cô lập, coi
thường. Không lâu sau khi can thiệp vào Crimea, Nga đã bị loại khỏi nhóm 8 nước
công nghiệp hàng đầu. Vào những cuộc gặp quan trọng – như tại Thượng đỉnh G20,
Brisbane, Úc mới đây – ông Putin bị các lãnh đạo phương Tây né tránh hay công
khai chỉ trích.
Là một người độc đoán và tham quyền, nhưng luôn tỏ vẻ
dân chủ và luôn tìm mọi cách để đánh bóng tên tuổi, củng cố vị thế, tính chính
danh của mình, chắc chắn ông Putin cảm thấy khó chịu, mất mặt khi bị coi thường,
khinh rẻ như vậy.
Sự chao đảo về kinh tế hiện tại của Nga cũng có thể
đe dọa sự tồn tại của Liên minh kinh tế Âu-Á (Eurasian Economic Union, EEU) non
trẻ mà Nga mới ký kết với Belarus và Kazakhstan vào tháng Năm năm nay.
Là người coi sự sụp đổ của Đế chế Nga và chuyện Liên
Xô tan rã là hai thảm họa của thế kỷ 20, ông Putin luôn có tham vọng thiết lập
một khối các quốc gia Á-Âu chịu sự kiểm soát của Moscow giống như Liên Xô trước
đây.
EEU – một dự án mà ông theo đuổi từ nhiều năm nay –
được coi là bước đầu để ông thực hiện tham vọng ấy. Trước đây Ukraine được coi
là nền tảng để Nga thiết lập EEU. Sau khi Nga thôn tính Crimea và gây bất ổn ở
miền Đông Ukraine, việc Kiev quay trở lại quỹ đạo của Nga giờ càng xa vời.
Thực ra ngay từ khi thành lập, giới nghiên cứu đều
cho rằng EEU sẽ rất khó – nếu không muốn nói là không thể thành công – vì EEC
được xây trên nền tảng không bền vững.
Ngoài việc tìm cách thiết lập, mở rộng EEU, từ năm
2013 Nga còn muốn xúc tiến các hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa Liên minh
thuế quan (CU) và Ấn Độ, Mông Cổ, New Zealand, Israel và Việt Nam.
Nhưng theo Stanislav Secrieru, các cuộc thương thảo
FTA giữa CU và các nước này chẳng có tiến bộ gì nhiều. New Zealand đã ngừng đàm
phán với CU sau khi Nga thôn tính Crimea.
Được biết hôm 15/12/2014, Việt Nam đã kết thúc đàm
phán FTA với Liên minh thuế quan (CU) và dự kiến sẽ tiến hành ký kết FTA với
EEC (Eurasian Economic Commission) do Nga đứng đầu vào đầu năm tới.
Nhưng trong bối cảnh CU and EEC còn non yếu, có nguy
cơ thất bại và Nga phải đối diện với khủng hoảng kinh tế, không biết hiệp định
này có được áp dụng và mang lợi gì cho Việt Nam hay không?
Riêng đối với ông Putin, trước sự khốn đốn của kinh
tế Nga và trong tình cảnh ông bị Mỹ và các nước phương Tây khác cô lập, trừng
phạt, có thể nói từ khi lên nắm quyền vào năm 2000, chưa bao giờ ông phải đối
diện nhiều nhiều khó khăn như ngày hôm nay.
Tại
ông mọi đàng?
Trong bài diễn văn trước Quốc hội Nga hôm 04/12/2014
và trong cuộc gặp báo chí quốc tế hôm nay (18/12/2014), ông Putin cho rằng Mỹ
và các nước phương Tây luôn tìm cách kìm kẹp, muốn tiêu diệt Nga, và việc Nga
can thiệp vào Ukraine chỉ là cái cớ để họ làm điều đó.
Nhưng như bài ‘Putin’s people’ trên The Economist
hôm 13/12/2014, cách nói đó của ông Putin không còn thuyết phục người dân Nga
và họ cũng cảm thấy chán khi nghe mãi những điều đó.
Khi loan báo có thêm những biện pháp trừng phạt mới
đối với Nga hôm 16/12/2014, chính quyền Tổng thống Barack Obama đã nhấn mạnh rằng
sự rối loạn kinh tế hiện tại của Nga hoàn toàn do ông Putin gây nên.
Và có thể, hơn ai hết, ông cũng hiểu rằng chính ông
– hay chính những hành động của ông đã đẩy nước Nga vào tình cảnh cô lập, bế tắc
và khốn đốn hôm nay.
Bài ‘A Wounded Economy’ trên trang The Economist viết
ông Putin cùng phải hiểu rằng ông phải trả giá cho những hành động của mình.
Xâm chiếm một quốc gia khác, thế giới sẽ có hành động chống lại ông.
Bài viết ấy cũng cho rằng nếu ông biết dành thời
gian củng cố nền kinh tế Nga, thay vì chỉ đi lo làm giàu cho người thân, bạn bè
của mình, ông Puttin không yếu thế như vậy ngày hôm nay.
Bài tổng hợp gửi về Diễn đàn BBC thể hiện cách nhìn
của tiến sỹ Đoàn Xuân Lộc từ Anh.
No comments:
Post a Comment