2015: Năm phát triển bền vững (Jeffrey D.Sachs, FEE)

2015: Năm phát triển bền vững

Jeffrey D.Sachs, FEE

Lê Duy Nam, Phía Trước chuyển ngữ

December 29, 2014 at 11:41 pm

http://phiatruoc.info/2015-nam-phat-trien-ben-vung/

Năm 2015 sẽ là cơ hội lớn nhất của tất cả chúng ta để đưa thế giới tiến tới sự phát triển bền vững. Ba cuộc đàm phán cấp cao diễn ra từ tháng 7 tới tháng 12 có thể sẽ định hình lại tiến trình phát triển toàn cầu, và đưa tới một cú hích quan trọng cho những thay đổi sống còn trong nền kinh tế thế giới. Với lời kêu gọi hành động trong bản báo cáo có tên “The Road to Dignity” của Tổng thư ký Liên hợp quốc Ban Ki-moon, năm phát triển bền vững đã chính thức bắt đầu.

Trong tháng 7 năm 2015, các nhà lãnh đạo thế giới sẽ gặp gỡ tại Addis Ababa, Ethiopia, nhằm soạn thảo bản cải cách hệ thống tài chính toàn cầu. Vào tháng 9 năm 2015, họ sẽ gặp lại nhau để phê chuẩn Mục tiêu phát triển bền vững nhằm định hướng các chính sách quốc gia và quốc tế cho tới năm 2030. Và trong tháng 12 năm 2015, các nhà lãnh đạo sẽ tập trung tại Paris nhằm tiến tới một hiệp định toàn cầu đối phó với mối nguy hiểm đang lên từ biến đổi khí hậu.

Mục đích chính của những cuộc gặp gỡ cấp cao này là nhằm đưa thế giới vào một lộ trình phát triển bền vững hay nói một cách khác, một sự tăng trưởng hòa nhập và bền vững. Sự tăng trưởng này dẫn đến việc cải thiện mức sống bình quân; có lợi cho toàn bộ giai cấp xã hội chứ không chỉ riêng người giàu và thay vì tàn phá, nó góp phần bảo vệ môi trường tự nhiên.

Nền kinh tế thế giới rất có khả năng trong công cuộc tăng trưởng kinh tế nhưng lại thất bại trong việc đảm bảo công bằng trong lợi nhuận cũng như bảo vệ môi trường bền vững. Lý do khá đơn giản: Những công ty lớn nhất trên thế giới không ngừng theo đuổi lợi ích riêng và thường không đếm xỉa tới tính công bằng về kinh tế hay môi trường.

Tối ưu hóa lợi nhuận không đảm bảo một sự phân bố hợp lý về thu nhập hay một nền kinh tế toàn cầu an toàn. Ngược lại, nền kinh tế toàn cầu đang vứt bỏ lại vô số con người ở phía sau, bao gồm cả những người sống tại các quốc gia giàu có nhất, trong khi Trái Đất hiện đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi ô nhiễm, biến đổi khí hậu, cạn kiệt nguồn tài nguyên nước và sự tuyệt chủng của nhiều giống loài.

Mục đích ra đời của Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) là nhằm đối phó với sự thay đổi chóng mặt và có khả năng gây tác động mạnh mẽ tới đời sống con người. Nửa thế kỷ trước, tổng thống Mỹ John F.Kennedy đã từng phát biểu: “Bằng cách định nghĩa mục tiêu của chúng ta một cách rõ ràng hơn, bằng việc khiến cho nó trở nên dễ quản lý hơn, chúng ta có thể giúp tất cả mọi người trông thấy nó, đặt hi vọng vào nó và không ngừng hành động cho tới khi đạt được mục tiêu.” Đây chính là tư tưởng của thông điệp của Tổng thư ký Liên hợp quốc dành cho các thành viên: Hãy định nghĩa SDGs một cách rõ ràng, và từ đó tạo cảm hứng cho các công dân, doanh nghiệp, chính phủ, các nhà khoa học và xã hội dân sự trên toàn thế giới nhằm xoay vần biến đổi thời cuộc để tiến tới một xã hội ngày càng tốt đẹp hơn.

Những mục tiêu chính của SDGs hầu hết đều đã được đồng thuận. Một ủy ban của Đại Hội Đồng Liên Hợp Quốc đã xác định 17 vấn đề trọng tâm, trong đó ưu tiên xóa bỏ nghèo đói, phổ cập giáo dục và y tế và giải quyết biến đổi khí hậu. Đại Hội Đồng đã cùng nhau thống nhất ủng hộ những mục ưu tiên này. Bước chuyển vần quan trọng cuối cùng là biến những mục tiêu này thành những hành động khả thi. Khi SDGs được đề xuất lần đầu tiên vào năm 2012, các thành viên của Liên hợp quốc đã kiến nghị rằng những mục tiêu này cần phải “hướng đến hành động”, “dễ trao đổi”, và “giới hạn về số lượng”, khi nhiều chính phủ cho rằng chỉ cần ưu tiên khoảng 10 đến 12 mục tiêu bao trùm 17 khu vực ưu tiên này là vừa đủ.

Để đạt được SDGs, chúng ta cần phải thay đổi triệt để hệ thống tài chính toàn cầu - đây cũng chính là mục tiêu của Hội nghị Tài chính vì Phát triển diễn ra vào tháng 7 năm 2015. Các nguồn tài nguyên cần được vận chuyển ra khỏi những khu vực tranh chấp vũ trang, những lỗ hổng thuế (tax loophole) của người giàu và sự hoang phí tiền của cho những dự án mới về dầu lửa, khí đốt hay than đá; chuyển hướng chúng tới những mục tiêu quan trọng hơn như sức khỏe, giáo dục, năng lượng sạch, cũng như chống tham nhũng và tuồn vốn ra nước ngoài.

Cuộc họp thượng đỉnh diễn ra trong tháng 7 sẽ tập trung tìm kiếm sự đồng thuận của các chính phủ trên thế giới về một cam kết dành nhiều quỹ hơn cho các nhu cầu xã hội. Đồng thời, cuộc gặp gỡ này cũng tìm cách xác định các phương pháp hiệu quả hơn nhằm đảm bảo hỗ trợ phát triển sẽ đến được với người nghèo sau những bài học từ sự thành công của các chương trình như Quỹ Toàn Cầu chống lại HIV AIDS, Bệnh Lao và Bệnh Sốt rét. Một trong số các bước đột phá tương tự là sự ra đời của Quỹ Toàn Cầu vì Giáo dục nhằm đảm bảo trẻ em trên toàn thế giới có thể đi học ít nhất hết cấp trung học cơ sở. Chúng ta cũng cần phải tìm ra những phương pháp khả quan hơn để có thể định hướng dòng tiền tư hữu tới các cơ sở hạ tầng bền vững như phát triển năng lượng gió hay mặt trời.

Những mục tiêu này hoàn toàn nằm trong tầm tay chúng ta; và chúng chính là cách duy nhất để chúng ta tránh khỏi việc phí phạm hàng tỉ đô la vào những bong bóng tài chính, những cuộc chiến tranh vô nghĩa và những dạng năng lượng gây tổn hại tới môi trường.

Thành công của cuộc họp thượng đỉnh trong tháng 7 và tháng 9 tới đây sẽ tạo đà để tiếp tục các cuộc đàm phán có tính quyết định về biến đổi khí hậu tại Paris trong tháng 12. Những tranh luận về sự nóng lên toàn cầu do con người gây nên có vẻ như chưa bao giờ chấm dứt. Sau 22 năm kể từ khi cả thế giới ký vào Hiệp Định Khung Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu tại Hội nghị thượng đỉnh Trái đất Rio, chúng ta vẫn chưa làm được gì nhiều. Và có vẻ năm 2014 sẽ là năm nóng nhất trong lịch sử trái đất đã được ghi nhận, một năm với những trận hạn hán, lũ lụt, bão bùng và sóng nhiệt kinh khủng nhất.

Quay lại năm 2009 và 2010, các chính phủ trên thế giới đã đồng ý giữ mức tăng nhiệt độ của trái đất dưới 2 độ C so với trước kỷ nguyên công nghiệp hóa. Tuy nhiên, hiện nay trái đất đang trên đà đạt mức tăng 4-6 độ C vào cuối thế kỷ này – một sự tăng nhiệt độ đủ tàn phá quá trình sản xuất lương thực thế giới và gây ra vô số những biến động thời tiết khốc liệt xảy ra liên tiếp.

Để giữ độ tăng nhiệt độ ở dưới 2 độ C, các chính phủ trên thế giới phải chấp nhận một khái niệm trọng yếu trong hệ thống năng lượng của thế giới: “khử carbon sâu ~ deep-decarbonization”. Khử carbon sâu có nghĩa là phải chuyển đổi từ các dạng năng lượng hóa thạch như than đá, dầu mỏ và khí gas sang những dạng năng lượng sạch như gió, mặt trời, hạt nhân và nước, đồng thời phải tìm cách áp dụng các công nghệ lưu trữ carbon khi vẫn còn đang sử dụng năng lượng hóa thạch. Dạng năng lượng hóa thạch bẩn cần phải được thay thế bởi năng lượng sạch, ít hoặc không có carbon, và phải được sử dụng hiệu quả hơn.

Một hiệp định khí hậu thành công trong tháng 12 sẽ tiếp tục đảm bảo được mức tăng trần 2 độ C về nóng lên toàn cầu. Điều này đồng nghĩa với việc sẽ có các cam kết về “khử carbon” tầm vóc quốc gia tới tận năm 2030 và “lộ trình khử carbon sâu” cho tới năm 2050; khởi động nỗ lực khổng lồ trên toàn cầu bởi cả các chính phủ và doanh nghiệp nhằm cải thiện năng lực sản xuất bằng công nghệ carbon thấp; và cung cấp hỗ trợ tài chính tin cậy và ở quy mô lớn cho các quốc gia nghèo khi họ phải đối mặt với các thử thách về khí hậu. Hoa Kỳ, Trung Quốc, các thành viên khối EU và những quốc gia khác đã và đang có những dấu hiệu đi đúng hướng trong lĩnh vực này.

SDGs có thể tạo ra một lộ trình hướng tới sự phát triển kinh tế với công nghệ hiện đại, công bằng xã hội và môi trường bền vững. Những hiệp định được đưa ra trong 3 hội nghị thượng đỉnh diễn ra trong các năm sau vẫn sẽ chưa đảm bảo được sự thành công của công cuộc phát triển bền vững nhưng chúng có thể định hướng nền kinh tế toàn cầu đi theo hướng đúng đắn. Cơ hội này sẽ không tới một lần nữa trong thế hệ của chúng ta.

________

Jeffrey D.Sachs, Giáo sư ngành Phát triển Bền vững, Quản lý và Chính sách Y tế, Giám đốc Viện nghiên cứu Trái đất của Trường đại học Columbia, đồng thời là Cố vấn đặc biệt của Tổng thư ký Liên hợp quốc về Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ. Các tác phẩm đã xuất bản của ông bao gồm cuốn "Nghèo đói đã qua" (The end of Poverty) và cuốn "Tài sản chung: Kinh tế học cho một thế giới chật chội" (Common Wealth: Economics for a Crowded Planet)