Posted by chepsuviet
on 07/03/2014
Một bài viết lên trang báo mạng
điện tử số một của Đảng CSVN, nhưng có tên là Nhân dân, tối qua trong mục Bình
luận – phê phán có bài “Sáng
tác về đề tài lịch sử không được xuyên tạc lịch sử!“
Với vài trích dẫn trong bài phê
phán gay gắt một số tác phẩm và nhà văn, có thể tìm thấy trong đó rất rõ là Nhà
văn Võ Thị Hảo với tiểu thuyết “Dạ tiệc của quỷ” và Nhà văn Nguyễn Bình
Phương với tiểu thuyết “Lên xe xuống xe“. Cả 2 cuốn đều được phát hành
trên mạng, sau khi bị nhà xuất bản trong nước từ chối, dễ hiểu là do bị kiểm
duyệt chứ không phải với lý do mà bài viết ỡm ờ muốn độc giả hiểu là chất lượng
kém (*).
Không muốn bàn tới thứ “luật”
mà bài báo này tự đặt ra trong khái niệm mơ hồ là “xuyên tạc”, cùng với lối lập
luận ngô nghê, trích dẫn và diễn giải thiên thẹo trong bài, chỉ xin nhắc và hỏi
tác giả rằng nếu “xuyên tạc” theo lối ngợi ca nức lời thì liệu có bị xem là tệ
hại để mà “đánh” không?
Chẳng nói đâu xa, đó là vô vàn
những tác phẩm, chẳng phải chỉ văn học, đã ngợi ca nức lời thái quá nhiều lãnh
tụ, lãnh đạo của Đảng CSVN, coi họ như là những bậc thánh nhân, những con người
toàn năng, toàn tài, đạo đức như … Phật, v.v.. trong khi chính họ lại tham gia
vào những cuộc thí nghiệm khổng lồ mà toàn Dân tộc là những vật thí nghiệm, để
đưa đất nước, nhân dân vào con đường sai lầm, trả giá đắt không gì đo đếm nổi.
Chưa nói tới trong cuộc sống riêng tư, họ cũng là những con người bằng xương
bằng thịt, cũng đam mê vật chất, tửu sắc, thế mà lại cứ “xuyên tạc”, biến họ
thành những … thầy tu đắc đạo.
Lối xuyên tạc này mới thực sự
nguy hiểm thấy rõ, để mà đến ngày nay, vô số kẻ dựa dẫm vào những hình tượng
“con người cách mạng”, “con người XHCN” được mặc định đó, rồi tự tung tự tác,
tham lam vô độ, làm đảng phải vật vã “chỉnh đốn” mãi mà càng chỉnh càng đốn.
Mấy hôm nay là câu chuyện Trần Văn Truyền!
Có một thắc mắc là những cuốn
tiểu thuyết này không phải mới xuất hiện, tại sao giờ mới có bài “đánh”? Phải
chăng đây sẽ là một khởi đầu cho chiến dịch tấn công những nhà văn đã và có thể
sẽ tham gia vào Văn đoàn độc lập Việt Nam, mà mới cách đây ít ngày đã ra
đời Ban
vận động thành lập, do Nhà văn Nguyên Ngọc đứng đầu? Cách tấn công đó
xem ra cũng là một chọn lựa “khôn” của kẻ không “ngoan”, khi muốn chặn đứng
những hoạt động của xã hội dân sự, với việc người dân tự đứng ra thành lập tổ
chức riêng của mình, không “thèm” đứng dưới cái ô của đảng dựng lên hơn nửa thế
kỷ rồi. Người ta chọn cách bôi bẩn từng cá nhân, để giảm giá trị, sức hấp dẫn
của tổ chức dân sự hứa hẹn gây chấn động này, thay vì lên tiếng chỉ trích việc
thành lập, bởi sẽ bị thiên hạ chê cười khi mới háo hức khoe khoang được vào Hội
đồng nhân quyền với số phiếu cao ngất.
Dù là “khôn”, nhưng lại bị
“khốn” không tránh khỏi, là những chiến dịch kiểu này rất thiếu những cây viết
sắc sảo, có uy tín, toàn thấy những “bút danh”, “bí danh” lạ hoặc dưới các bài
viết, nên nó dễ trở nên lợi bất cập hại. Giờ thì phải “chiến” với những hơn 60
nhà văn, nhà phê bình, … tiếng tăm, quá khó!
–
* Liên quan:
—————
Thứ năm, 06/03/2014 – 10:21 PM
(GMT+7)
Sáng tác về đề tài lịch sử không được xuyên
tạc lịch sử!
Sáng tác về đề tài lịch sử
không phải là vấn đề mới mẻ của văn học Việt Nam. Nhìn lại chặng đường phát
triển văn học có thể nhận thấy các nỗ lực của nhiều tác giả đem lại sức sống
cho các tác phẩm viết về đề tài này. Nhưng gần đây, đã xuất hiện hiện tượng lợi
dụng đề tài này để xuyên tạc sự thật, xuyên tạc lịch sử…
Từ khi đất nước bước vào thời
kỳ đổi mới, sự đa dạng và phong phú của sự kiện – con người trong nhiều giai
đoạn của lịch sử đã trở thành cảm hứng sáng tác của nhà văn. Một số lối viết có
tính thể nghiệm, một số thủ pháp mới đã được các tác giả vận dụng trong sáng
tác, thái độ trân trọng lịch sử cũng thể hiện rất rõ trong một số tác phẩm qua
nguồn tư liệu nhà văn dày công sưu tầm, tham khảo. Một số sáng tác được độc giả
yêu mến, trân trọng, nhận được sự tán thưởng – ở mức độ khác nhau, của nhà
nghiên cứu, phê bình văn học.
Tuy nhiên, cũng phải nói rằng,
nỗ lực thử nghiệm, cố gắng đổi mới không đồng nghĩa với hứa hẹn thành công, vì
một số tiểu thuyết lịch sử có độ dày lớn, được viết công phu, nhưng như bị sa
vào một lối viết mô phỏng, phục dựng, viết thêm từ tài liệu lịch sử có sẵn mà
không tạo nét riêng, thiếu dấu ấn với tính cách là sáng tạo của tác giả. Nhân
vật lịch sử trong các tác phẩm này chưa được tô đậm để trở thành điểm sáng, mà
chỉ là cái bóng mờ nhạt.
Ngược lại một số nhà văn, vì
quá mải mê sáng tạo nhân vật lịch sử mà bỏ qua tính hợp lý trong quan hệ giữa
nhân vật và bối cảnh lịch sử, văn hóa. Như có tác giả “khoe” trong tiểu thuyết
của mình có chuyện Lý Thường Kiệt… đồng tính và mối tình đồng giới với Vua Nhân
Tông (!); rồi quan hệ tình ái phức tạp giữa Nguyễn Trãi, Nguyễn Thị Lộ với Lê
Thái Tông (!), cháu trai của Nguyễn Trãi có võ công thâm hậu (!)… “Phát hiện”
đó liệu có gì khác “chuyện lá cải” mà một vài nhà báo vẫn soi mói, dựng lên
quanh người nổi tiếng? Bởi người viết quên rằng một số chi tiết họ đưa vào tác
phẩm vốn chỉ là giả thuyết do người nghiên cứu lịch sử hiện đại đặt ra, không
có ý nghĩa là chỉ dấu cho sáng tác văn học. Sử dụng các giả thuyết đó một cách
sống sượng chỉ làm cho câu chuyện, tình tiết trở nên phản cảm, không thuyết
phục người đọc. Trong một số trường hợp, có lẽ vì mải mê mô tả, “vẽ thêm” chi
tiết hiện đại cho nhân vật lịch sử nhằm “hoàn chỉnh” bức chân dung của danh
nhân thời trước, mà vô tình nhà văn lại làm hỏng cả bức chân dung. Ðể rồi quảng
cáo quá đà của giới xuất bản, truyền thông đã đưa người đọc đi từ háo hức đến…
thất vọng!
Một xu hướng khác là tiểu
thuyết, truyện ngôn tình về đề tài lịch sử theo lối bình dân hóa. Nói thế nào
thì tiểu thuyết võ hiệp, truyện ngôn tình về đề tài lịch sử vẫn chỉ là sản phẩm
giải trí của một bộ phận người đọc, nhưng được một vài nhà phê bình ca ngợi là
khuynh hướng “ngoại biên” trong văn học Việt Nam. Mà khó có thể tin các nhà phê
bình ấy lại không biết tại sao tiểu thuyết võ hiệp, truyện ngôn tình về đề tài
lịch sử ít được đánh giá cao, bởi tính giải trí của tác phẩm loại này thường
lấn át các phương diện quan trọng khác của văn học như tính thẩm mỹ, tính giáo
dục. Tất nhiên, không nên xem nhẹ tính giải trí của tác phẩm văn học trong xã hội
hiện đại, và không nên phê phán nếu cuốn sách không chứa đựng yếu tố chệch
hướng với thuần phong, mỹ tục của dân tộc, không thể hiện một chủ nghĩa dân tộc
cực đoan hẹp hòi, nhưng không thể tùy tiện ca ngợi, gán cho tác phẩm những giá
trị mà bản thân không có, khiến người đọc có thể nhầm lẫn về năng lực cảm thụ
thẩm mỹ. Nhưng không thể chấp nhận việc lợi dụng đặc trưng tưởng tượng, hư cấu
trong văn chương để xuyên tạc lịch sử, xuyên tạc sự thật. Có người trong số họ
tự nhận mình “nhân danh những người khác, nhân danh tự do và quyền con người”,
nhưng thực chất những gì họ viết không khác gì dày xéo lên quá khứ, dày xéo lên
công lao của những người đã hy sinh rồi than vãn đó là “oan hồn” họ “mắc nợ”!
Gần đây, một cây bút từng được
biết tới với tư cách tác giả của một số truyện ngắn về đề tài chiến tranh kể
trên blog cá nhân việc tiểu thuyết của mình vì sao bị cấm xuất bản tại Việt
Nam, vì… “những vấn đề của cuộc sống và thời đại hiện tại đang được phản ánh
mãnh liệt, da diết trong đó”! Tuy nhiên, đọc cuốn sách này lại thấy tràn ngập
luận điệu xuyên tạc quá khứ, phóng đại lịch sử theo xu hướng tiêu cực. Liệu có
thể coi là một con dân nước Việt khi tác giả này viết về truyền thuyết Lạc Long
Quân – Âu Cơ như sau: “Khi xuống biển, năm mươi người mọc vẩy. Người dẫn đầu
thì mọc sừng. Khi lên núi, năm mươi người mọc lông. Người dẫn đầu biến thành
một con vượn. Con vượn hú khóc mỗi chiều tà. Và hai tay vuốt lấy vuốt để dọc
bầu vú, dồn những giọt sữa trong vắt cho đàn con bú. Những người trên núi thì
chệnh choạng đi về phía biển, còn những người dưới biển thì chệnh choạng đi về
phía núi. Chẳng mấy khi gặp nhau vì hễ gặp thì họ lại đánh nhau. Cung nỏ và gậy
gộc, ném đá, ném lao. Khi đánh nhau thì họ cười, sứt đầu mẻ trán thì khóc.
Những xác chết rải rác. Người đi lượm xác khi thì là người có sừng, khi là con
vượn. Ðôi khi, họ không nhận ra đâu là con của họ”?
Không chỉ viết về lịch sử một
cách xuyên tạc, tác giả còn khiến sản phẩm của mình trở thành văn bản chứa đầy
sự hằn học với thứ ngôn từ “bẩn”, tục tĩu, trần trụi. Cũng cần nói rằng, trước
đó, một nhà văn tham gia chương trình đầu tư sáng tác văn học về đề tài sử thi
lại viết một tác phẩm mà không có nhà xuất bản nào nhận in, cuối cùng, cuốn
sách ra đời ở nước ngoài! Bằng thủ pháp “cào bằng lịch sử”, nhà văn này đã công
khai đặt ngang hàng giá trị cao cả của những cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc từ
thời Lý Thường Kiệt đến nay với sự trả thù phi nghĩa của nhà Nguyễn, với hành
động thảo khấu của các toán cướp. Chứng cứ là tác giả để nhân vật thổ phỉ ngang
nhiên nói rằng: “Chúng mày vì nghèo khổ mà đi làm cách mạng. Chúng tao vì nghèo
khổ mà đi ăn cướp. Thế là giống nhau”! Và lập tức một số kẻ lưu vong đã lợi
dụng cuốn tiểu thuyết để tuyên truyền chống phá Nhà nước Việt Nam, suy diễn
thành ý thức hệ lịch sử rằng… bản chất thuần túy, chân thật nhất của dân tộc là
phỉ(?).
Bước vào thời kỳ đổi mới, gần
30 năm qua, trước yêu cầu của sự phát triển, từ đòi hỏi của tiến trình văn học,
các nhà văn được tạo điều kiện để khai thác mọi góc khuất của cuộc sống, từ quá
khứ đến hiện tại, để tôn vinh các giá trị cao đẹp trong phẩm chất của con người
Việt Nam, cũng như phê phán các yếu tố tiêu cực. Ðối với các tác phẩm về đề tài
lịch sử, văn học Việt Nam đã có những thành công cần ghi nhận như các tiểu
thuyết Hồ Quý Ly (Nguyễn Xuân Khánh), Bão táp triều Trần (Hoàng Quốc Hải),… Một
số tác phẩm cho thấy người Việt Nam không bao giờ ngủ quên sau chiến thắng của
các cuộc chiến tranh, mà nhìn thẳng vào sự thật để nhận thức khó khăn còn tồn
tại, nhắc nhở phải biết vượt qua mọi nỗi đau số phận, khắc phục hạn chế, để
phấn đấu vì một tương lai tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, với đề tài lịch sử, nhìn
thẳng vào sự thật, tôn trọng sự thật không có nghĩa là chìm đắm trong nỗi đau,
không có nghĩa trượt ngã để đánh mất bản thân, tự cho mình quyền đặt lợi ích cá
nhân lên trên lợi ích dân tộc. Cần lên án hơn là khi nhà văn bóp méo sự thật
lịch sử, phóng đại sự thật lịch sử theo hướng tiêu cực, xây dựng nhân vật như
là nạn nhân của lịch sử, lấy tác phẩm làm lý do “bảo vệ nạn nhân lịch sử” để
chỉ trích nhà nước. Không phân biệt các giá trị cơ bản có tính nhân văn để phân
biệt đúng – sai, không đủ độ lượng đánh giá quá khứ, người viết không thể tri
ân với người mà họ thấy “còn mắc nợ”. Và nếu “trả nợ” từ nhận thức lệch lạc,
lợi dụng việc này để xuyên tạc sự thật thì sản phẩm họ làm ra chỉ phù hợp với
mấy kẻ vong thân, vong bản không chịu chấp nhận thất bại, vẫn nuôi mối hận thù,
vẫn cố tình thực hiện hành vi chống phá đất nước. Ðối với những người này, sự
thật hay nghệ thuật đều vô nghĩa, mà văn chương chỉ để họ chuyển tải “thông
điệp chính trị” hòng kích động, gây hấn, thù địch với dân tộc, đất nước. Họ
nhằm nhà văn nào ở trong nước còn chưa vững bản lĩnh chính trị để tán dương,
bảo trợ, làm cho nhà văn đó tự huyễn hoặc rồi làm ra loại sản phẩm có nội dung,
nghệ thuật thấp kém, mà họ thừa biết giá trị đích thực của loại tác phẩm này
đến mức độ nào. Cho nên, có điều gì đó không bình thường khi có nhà văn lại tỏ
ra hãnh diện vì “có tác phẩm xuất bản ở nước ngoài” mà không biết nơi xuất bản
sách của họ chỉ là cơ sở vô danh ở chính nước sở tại, mỗi năm in vài ba đầu
sách mà vẫn ế ẩm. Với thứ mạo danh văn chương, giả danh lịch sử, dù có tự định
vị là văn chương “ngoại biên” thì cũng chỉ là thủ đoạn né tránh tiếng đời chứ
không phải là “xu thế tất yếu” của văn chương Việt Nam như họ khoe khoang, tâng
bốc lẫn nhau trên RFA, RFI, hay vài ba website, diễn đàn của những kẻ đỡ đầu.
Sáng tác văn học về đề tài lịch
sử là nguồn cảm hứng hấp dẫn song cũng là thách thức lớn đối với nhà văn. Ðặc
biệt, khi sáng tác về đề tài lịch sử, nhà văn không chỉ phải có trách nhiệm với
độc giả đương đại và tương lai, mà cần có trách nhiệm với quá khứ. Ðề tài lịch
sử trong văn học không đòi hỏi người viết đi tìm sự chân xác như trong khoa học
lịch sử, tuy nhiên lại đòi hỏi người viết phải là người yêu lịch sử, tôn trọng
lịch sử, tự hào với những trang sử vẻ vang của dân tộc, biết chia sẻ với những
trang sử bi thương khi đất nước bị kẻ thù xâm lược, chia rẽ, con người rơi vào
hoàn cảnh bi thương, không được làm chủ số phận… Chỉ có như vậy diễn ngôn lịch
sử trong sáng tác mới có thể tồn tại lâu bền trong người đọc.
VIỆT QUANG
No comments:
Post a Comment