Ngô Nhân Dụng
November
15, 2016
Hai
chính sách của Tổng Thống Barack Obama ảnh hưởng tới Việt Nam và Trung Quốc:
Chuyển trục sang Châu Á về quân sự, và hiệp ước thương mại tự do với 11 nước
Thái Bình Dương, quen gọi là TPP. Tân Tổng Thống Donald Trump chắc sẽ không
thay đổi chính sách chuyển trục; ông còn có thể còn mạnh tay hơn người tiền nhiệm.
Việc chuyển trục sẽ đưa 60% hải quân qua Thái Bình Dương, chắc tỷ lệ đó sẽ
không giảm. Ông Trump đã hứa sẽ tăng ngân sách quốc phòng Mỹ; một ngày sau khi
ông đắc cử, cổ phiếu các công ty quốc phòng tăng thêm 5% tới 7%. Ông sẽ nâng số
tầu chiến từ 274 lên 346 hoặc 350. Số tầu thủy và tầu ngầm mới, ít nhất 60%, sẽ
được chuyển qua vùng biển gần Trung Quốc. Ông cũng hứa sẽ cho không quân mua
thêm những hỏa tiễn và oanh tạc cơ mới, tăng cả số bộ binh và thủy quân lục chiến.
Một phần những lực lượng mới này chắc sẽ được đưa qua Á Châu.
Nhưng
ông Trump đã hứa sẽ xé bỏ Hiệp Ước TPP. Ðó là điều khiến các nước Châu Á như Nhật
Bản, Malasia, Singapore, Việt Nam đang lo ngại. Hành động này sẽ thay đổi bàn cờ
cả vùng Á Ðông. Cộng Sản Trung Quốc rất vui mừng chờ ông Trump thực hiện lời hứa
này. Ông Trump không thể rút lại những lời đã hô hào lớn tiếng trong khi tranh
cử; nhưng chúng ta chưa thể đoán ông Trump thực sự sẽ làm gì.
Chính
các đại biểu Dân Chủ trong Quốc Hội Mỹ chống TPP mạnh nhất. Ða số các đại biểu
thuộc đảng Cộng Hòa ủng hộ TPP; vì tự do mậu dịch là chủ trương cố hữu của đảng.
Ðảng Cộng Hòa sẽ kiểm soát cả hai viện Quốc Hội ít nhất trong hai năm tới, mà
Quốc Hội Mỹ không có thói quen gật đầu theo ý ông tổng thống.
Một
điểm quan trọng là giới lãnh đạo ở Mỹ đều đồng ý rằng trong việc đối phó với kế
hoạch bành trướng của Trung Cộng ở Châu Á thì một vũ khí hiệu quả nhất của nước
Mỹ chính là sức mạnh của kinh tế tự do và thương mại tự do. Nhiều lãnh tụ Cộng
Hòa thuộc cả hai viện Quốc Hội không ủng hộ ông Trump khi ông ứng cử trong đảng.
Nhiều người như Nghị Sĩ John McCain hay Dân Biểu Paul Ryan, chủ tịch Hạ Viện,
đã từng bị ông Trump công kích nặng nề, có khi sỉ nhục. Họ có thể bỏ qua chuyện
cá nhân nhưng sẽ không nhượng bộ trên những chính sách quan trọng nhất của đảng.
TPP
là một chính sách đối phó với chương trình bành trướng thế lực của Trung Cộng;
khi Tổng Thống Obama cố ý không mời Bắc Kinh tham dự. TPP sẽ xác định vai trò
lãnh đạo của nước Mỹ trong một vùng rộng lớn, chiếm 40% sản lượng toàn cầu.
Quan hệ kinh tế sẽ nối chặt thêm những quan hệ an ninh. Nếu TPP bị xóa sổ mà
không có gì thay thế, các nước Châu Á không phải chỉ nhìn đó như một quyết định
kinh tế, thương mại, mà họ sẽ thẩm định mức độ dấn thân và cam kết của nước Mỹ
trong vùng này. Các quốc gia khác cũng sẽ dè dặt không biết có thể tin tưởng
vào những hiệp ước kinh tế sẽ ký kết với chính phủ Mỹ trong tương lai hay
không. Nhất là khi ông Trump cũng tỏ ý có thể rút lại việc bảo đảm an ninh của
các đồng minh lâu đời như Nhật Bản và Nam Hàn, nếu họ không đóng góp chi phí.
Các chính phủ trước đây đã đưa quân đội Mỹ tới hai nước đó, cũng như đang đưa
quân đến các nước Ba Lan, Estonia, vân vân, ở châu Âu chính là để bảo vệ an
ninh lâu dài cho nước Mỹ, hoàn toàn không phải vì những tính toán tài chánh nhất
thời.
Vai
trò của nước Mỹ trên thế giới trong 70 năm qua được bảo đảm bằng những hiệp ước
an ninh và trao đổi kinh tế, thương mại. Người dân các nước khác kính trọng những
giá trị tinh thần của nước Mỹ, như chế độ chính trị dân chủ, kinh tế tự do, tôn
trọng nhân quyền, tinh thần trọng pháp, vân vân. Họ mong có ngày quốc gia họ
cũng sống với các giá trị đó. Phải mất cả thế kỷ các chính quyền Mỹ mới chinh
phục được mọi người về niềm tin này; nhờ vậy chính quyền các nước khác có thể
liên minh với nước Mỹ mà không phải hổ thẹn. Ðây là một sức mạnh không thể tính
ra bằng tiền bạc.
Ðây
là những vấn đề lớn của nước Mỹ mà một ông tổng thống không thể đơn phương quyết
định. Ðảng Cộng Hòa trong Quốc Hội Mỹ sẽ tạo áp lực để ông Trump phải thay thế
TPP bằng những hành động có tác dụng tương tự: Tạo một vòng đai kinh tế, thương
mại chung quanh nước Trung Hoa đang bành trướng, dù đó là TPP hay gọi bằng những
danh hiệu khác.
Nhưng
thế giới bên ngoài không ai ngồi yên chờ chính quyền và Quốc Hội Mỹ trong một,
hai năm sẽ mặc cả với nhau như thế nào về vụ TPP. Trong tuần tới, chúng ta sẽ
chứng kiến các vận động bên lề hội nghị APEC họp ở thủ đô Peru, một quốc gia đã
ký TPP nằm bên bờ Thái Bình Dương của Nam Mỹ.
Mười
hai quốc gia ký hiệp ước đều thuộc khối Châu Á Thái Bình Dương (APEC), trong đó
có 21 nước, kể cả Nga và Trung Quốc. Trước khi cuộc họp khai mạc, tân tổng thống
Peru, ông Kuczynski đã ngỏ ý các nước trong vùng nên thiết lập một thỏa hiệp mới,
thay thế cho TPP. Nhưng nếu một hiệp ước mới không có Mỹ và Nhật Bản thì trọng
lượng kinh tế sẽ giảm bớt 60%; muốn tạo thêm sức nặng thì phải bao gồm cả Nga
và Trung Quốc. Hai chính phủ độc tài này sẽ nắm quyền thao túng tổ chức thương
mại mới, dù Nhật Bản vẫn có mặt.
Cộng
Sản Trung Quốc không ngần ngại tỏ ý khai thác cơ hội này. Ông Tập Cận Bình sẽ
có mặt ở Peru, rồi đi thăm các nước Nam Mỹ khác, Ecuador và Chile. Trước khi
ông lên đường, thứ trưởng bộ ngoại giao Trung Cộng Lý Bảo Ðông (Li Baodong) đã
tuyên bố rằng Châu Á cần có một hiệp ước mậu dịch tự do càng sớm càng tốt. Tại
Peru, ông Tập Cận Bình sẽ thúc đẩy cho ý kiến này thành hình, càng sớm càng tốt.
Bắc Kinh có đủ lý do vui mừng nếu TPP bị
vứt bỏ.
Trương Triết Hân ( Zhang Zhexin), thuộc Viện Nghiên Cứu các vấn đề quốc tế ở
Thượng Hải nói rằng, “Trung Quốc sẽ nhân cơ hội thúc đẩy các thỏa ước mậu dịch
song phương trong vùng, và cổ động cho kế hoạch ‘Nhất Ðới, Nhất Lộ.’” Ông nhận
định: “Vai trò lãnh đạo kinh tế của nước Mỹ sẽ bị nghi ngờ, mở cửa cho Trung Quốc
thắt chặt quan hệ kinh tế với các nước Châu Á Thái Bình Dương.”
Tổng
Thống Barack Obama đã tự đóng vai một sứ giả của tổng thống tân cử Donald
Trump, tới Peru tìm cách trấn an giới lãnh đạo các nước khác, Ngày Thứ Hai, 14
tháng 11, trước khi lên đường ông Obama đã nói về ông Trump: “Ông ấy không phải
là một người giáo điều (ideological), tôi nghĩ ông ta rất thực tế.” Ông Obama
biện hộ rằng ông Trump sẽ không thay đổi chính sách đối ngoại bằng một hình ảnh,
“Chính phủ liên bang và thể chế dân chủ của nước Mỹ không giống như một chiếc
thuyền máy chạy nhanh (speedboat), nó là một chiếc tàu đi biển (ocean liner)” tức
là không thể quay ngược chiều một cách nhanh chóng; và ông Obama nêu thí dụ những
cam kết với các nước NATO. Ông nói, “Khi đàm đạo với vị tổng thống tân cử, tôi
thấy ông rất quan tâm giữ nguyên những quan hệ chiến lược của nước chúng tôi.”
Trước
mắt, các quốc gia Châu Á đều lo ngại. Sau khi ông Trump thắng cử, Quốc Hội Nhật
Bản đã bỏ phiếu phê chuẩn Hiệp Ước TPP. Nhưng sau đó, chính phủ Nhật đã bãi bỏ
một cuộc họp báo chung với đại sứ các nước Singapore, Australia và New Zealand
tại Washington, được dự trù vào ngày Thứ Năm tuần trước để nói về Hiệp Ước TPP.
Ông Trump từng ca ngợi nước Nhật đã đánh bại Trung Quốc trong thế kỷ trước. Ông
tỏ ra kính trọng Thủ Tướng Nhật Shinzo Abe, vị lãnh đạo chính phủ ngoại quốc đầu
tiên mà ông sẽ gặp trong tuần này.
Nhật
Bản, cũng như Nam Hàn, Việt Nam, Malaysia đang lo rằng nếu những cam kết trong
TPP bị xóa bỏ, thì họ sẽ phải đối đầu với Trung Cộng một cách đơn độc. Và họ sẽ
phải nhượng bộ Bắc Kinh nhiều hơn. Nhất là sau khi ông tổng thống mới ở
Philippines đang tìm cách kết thân với Trung Cộng; Malaysia đã đặt mua vũ khí
bên Tàu mặc dù vẫn phản đối đường lưỡi bò xâm lấn hải phận nước họ. Trung Cộng
sẽ có cơ hội khai thác tương quan lỏng lẻo giữa các nước trong vùng Á Ðông; như
họ đã thành công trong việc chia rẽ các nước ASEAN, dù chỉ cần dùng một con bài
là chính phủ Campuchia.
Trước
tình thế này, chắc chắn giới lãnh đạo đảng Cộng Hòa ở Quốc Hội Mỹ sẽ không để
ông Trump xé bỏ những cam kết trong Hiệp Ðịnh TPP. Một vị tổng thống Mỹ không
thể nào đưa quốc gia trở về tình trạng cô lập, như trong thế kỷ 19. Ngay cả khi
ông Trump xóa bỏ TPP thì cũng là để bắt đầu những màn đàm phán mới thiết lập
các quan hệ kinh tế với 11 quốc gia đã ký kết.
Ông
Trump có thể dùng “món võ” TPP làm một đòn mặc cả với Trung Quốc trong các vấn
đề mậu dịch giữa hai nước. Chúng ta đều biết Trung Quốc cần giao thương với Mỹ
để xuất cảng hàng hóa, nhưng cũng nên biết rằng Trung Quốc là nước đứng thứ ba
sau Canada và Mexico đang nhập cảng hàng hóa Mỹ. Trong cuộc thương thảo với
Trung Cộng sẽ diễn ra, ông Trump có thể dùng một thứ “TPP mới” làm đòn bẩy, một
người vẫn tự hào về tài thương lượng như ông không thể bỏ qua.
Ông
Trump đã hứa sẽ xóa bỏ TPP trong 100 ngày đầu tiên, và đòi Canada và Mexico thảo
luận lại hiệp ước NAFTA trong 100 ngày kế tiếp, nếu không sẽ xóa nốt. Nhưng
trong 150 năm qua các chính phủ Mỹ chưa bao giờ xóa bỏ một hiệp ước thương mại
nào. Và giới kinh doanh Mỹ sẽ không thể chấp nhận một cuộc thay đổi lớn nếu
NAFTA hết hiệu lực. Hơn 6 triệu công nhân Mỹ đang sống nhờ hàng xuất cảng qua
Mexico hoặc làm những bộ phận mà Mexico phải nhập cảng để ráp thành hàng hóa
bán sang Mỹ.
Thương
mại quốc tế không phải là một cuộc chơi chỉ có người thắng và người thua,
Zero-sum game; khác với cuộc cạnh tranh giữa các sòng bài và các khách sạn – mặc
dù ngay trong các lãnh vực đó người ta vẫn cùng hưởng lợi khi vừa cạnh tranh vừa
cộng tác. Giới lãnh đạo kinh tế, ngân hàng, và các nhà kinh doanh sẽ thuyết phục
được ông Trump về ý nghĩa của thuyết “Lợi thế tương đối” do Ricardo đưa ra từ
hai thế kỷ trước.
Nếu
trong vòng một, hai năm, ông Trump có thể kết thúc những vòng đàm phán mới để sửa
đổi NAFTA và cho TPP hồi sinh dưới một tên khác, thì ông sẽ được ca ngợi về tài
thương thuyết! Khi đó, ông sẽ nắm thế mạnh hơn khi phải đàm phán với các người
cầm đầu Trung Quốc!
----------------------------------
LIÊN QUAN :
DONALD
TRUMP & TRUNG QUỐC (Ngô Nhân Dụng)
12-11-2016
No comments:
Post a Comment