SEAPA 21-11-2012
Người dịch: Đan Thanh
Posted by basamnews
on 26/12/2012
Chú thích của người dịch
: Đây là một trong tập hợp các bài viết của Liên minh Báo
chí Đông Nam Á (Southeast Asian Press Alliance, SEAPA) nhân kỷ niệm ngày Quốc
tế Chấm dứt tình trạng tội ác không bị trừng phạt (Global Day to End Impunity),
23-11, năm nay.
SEAPA kỷ niệm ngày này bằng cách tập hợp
bài viết/ báo cáo của công dân các nước Đông Nam Á về một trường hợp điển hình
xâm phạm tự do ngôn luận ở mỗi nước, như là kết quả của tình trạng tội ác và
sai phạm của chính quyền không bị trừng phạt. Trường hợp ở Việt Nam được chọn
để báo cáo là vụ án Điếu Cày.
*
Buổi sáng ngày 24-9 hẳn phải là không thể
nào quên đối với Binh Nhì, một người 29 tuổi, vừa bí mật vượt hàng nghìn
kilomet bằng tàu hỏa từ Hà Nội vào TP.HCM. Binh Nhì bị công an bắt và bị đánh
rất đau trong lúc bị tạm giữ. Sai phạm của anh là anh đã muốn đi đến Tòa án
Nhân dân TP.HCM, nơi mà trong buổi sáng hôm đó, diễn ra phiên tòa xét xử một
blogger rất nổi tiếng. Hàng trăm công an, cả cảnh phục và thường phục, có mặt ở
khắp nơi trong khu vực để ngăn mọi người đến gần tòa án, cho dù trên danh nghĩa
đó là một phiên xét xử “công khai”.
Điếu Cày là bút danh của blogger bị xử.
Trong khi ông đứng trước tòa buổi sáng hôm ấy, vợ cũ và con trai của ông bị giữ
bên ngoài và bị ngăn trở, không cho tham dự phiên điều trần, bất chấp sự phản
đối tuyệt vọng và phẫn nộ của họ. Công an thậm chí còn lột bỏ chiếc áo phông
“Trả tự do cho Điếu Cày” của cậu con trai. Một viên công an trẻ tuổi hét vào
mặt họ, chế giễu: “(Mày thích) Tự do à? Tự do cái con c.” (dịch sát nghĩa từ tiếng
Anh: “Tự do của mày là con c. của tao đây” – ND)
Sau phiên xử chỉ kéo dài có ba tiếng, Điếu
Cày bị kết án 12 năm tù, trong khi Tạ Phong Tần, một blogger nữ, lĩnh án 10
năm, và Phan Thanh Hải, tức AnhbaSG, 4 năm. Các nhà phân tích cho rằng AnhbaSG
bị án nhẹ hơn là do đã thừa nhận trước tòa là anh sai, anh ăn năn hối cải và sẽ
chấm dứt mọi quan hệ với “các thành phần phản động”. Bản án cho AnhbaSG là cái
mà tất cả gia đình và bạn bè anh đều đã biết từ trước phiên xét xử.
Cả ba blogger đều bị buộc tội theo Điều 88
của Bộ luật Hình sự Việt Nam, trừng phạt một tội mơ hồ là “tuyên truyền chống
nhà nước”.
Sự hấp dẫn của một blogger
“Điếu Cày”, có nghĩa là “ống điếu của nông
dân”, là một nickname rất bình thường ở Việt Nam mà bất cứ một blogger Việt Nam
nào cũng có thể sử dụng. Và đó là cái nick được chọn bởi ông Nguyễn Văn Hải,
một người cởi mở, đáng mến, nhiệt tình và thu hút, theo lời bạn bè ông đánh
giá.
Sinh ngày 23-9-1952 tại thành phố Hải Phòng
ở miền Bắc, Điếu Cày sống tuổi thanh xuân trong hàng ngũ của Quân đội Nhân dân
Việt Nam ở mặt trận biên giới Tây Nam vào cuối những năm 1970. Sau chiến tranh,
Điếu Cày bắt đầu làm kinh doanh riêng – mở quán café, bán máy ảnh và các thiết
bị ảnh, cho thuê căn hộ – thay vì gia nhập bộ máy quan liêu, vốn là con đường
chung của nhiều người.
Khi Yahoo! 360° xuất hiện ở Việt Nam vào
năm 2005 sau khi được công bố ở Mỹ, lần đầu tiên 22 triệu người dùng Internet
của Việt Nam, phần lớn là thanh niên, được trải nghiệm một hình thức mới để
đọc, viết, và thể hiện quan điểm, ý kiến. Mặc dù chính trị vẫn là một lĩnh vực
nhạy cảm với phần lớn blogger Việt Nam, nhưng kể từ năm 2007, đất nước bắt đầu
chứng kiến mối quan tâm ngày càng lớn đến các vấn đề chính trị, đặc biệt với sự
leo thang căng thẳng trong các yêu sách chủ quyền mâu thuẫn giữa Việt Nam và
Trung Quốc.
Điếu Cày, khi ấy ngoài 50 tuổi, tỏ ra là
một người thành thạo Internet, thích ứng rất nhanh với phương tiện truyền thông
mới này. Giữa năm 2007, ông mở trang Yahoo! 360° blog riêng, post lên đó các
bài viết và bức ảnh về cuộc sống của người dân ở nước Việt Nam đương đại. Ví
dụ, ông kể chuyện ông đã gặp rắc rối như thế nào khi Ủy ban Nhân dân địa phương
buộc tội nhà hàng của ông dùng tên tiếng nước ngoài, “Mitau”, mà tên đó chỉ có
nghĩa là “mi và tau” trong thổ ngữ của người miền Trung. Các bài viết của ông –
với một chút hài hước và chế giễu, phản ánh những khía cạnh khác nhau của một
nền pháp quyền què quặt – đã khiến ông được biết đến với tư cách blogger chính
trị nổi tiếng đầu tiên ở Việt Nam.
Năm 2007, Điếu Cày và một vài người bạn
thành lập Câu lạc bộ Nhà báo Tự do mà không được cấp phép. (Mặc dù Hiến pháp
Việt Nam công nhận quyền tự do lập hội, nhưng quyền ấy không được thực thi bởi
lẽ có rất nhiều trở ngại khiến cho các nhóm không thể tự tổ chức được). Ông
cũng mở blog của câu lạc bộ, và cũng tương tự như blog cá nhân của ông, blog
(của Câu lạc bộ Nhà báo Tự do) trở thành một vũ khí hùng mạnh trong cuộc chiến
đấu vì công lý và tự do của công dân Việt Nam. Với một laptop, một chiếc máy
ảnh, ông đi đến nhiều nơi ở Việt Nam để viết nên những câu chuyện, về các cộng
đồng thiệt thòi, bao gồm cả những nông dân mất đất và những công nhân bị bóc
lột. Chẳng hạn, Điếu Cày đã vạch trần tham nhũng trong dự án xây cầu Cần Thơ –
cây cầu bị sập vào tháng 9-2007 và là một trong những thảm họa nghiêm trọng
nhất trong lịch sử ngành xây dựng Việt Nam.
Mạng lưới khủng bố
Một ví dụ về sự ngược đãi mà chính quyền
nhằm vào Điếu Cày là chuyện xảy ra vào khoảng tháng 11-2006. Ông dính líu vào
một vụ cãi cọ với hàng xóm, vốn là một cán bộ trong chi bộ đảng ở địa phương,
người đã chiếm một căn hộ của ông. Điếu Cày post ảnh căn hộ bị chiếm lên blog
cá nhân và phân phát tờ photo vụ án cho láng giềng, bè bạn. Điều này thu hút sự
chú ý của dân chúng địa phương, cũng đều là những người không hài lòng với ông cán
bộ cộng sản kia. Điếu Cày còn báo cáo vụ việc với công an địa phương – song
thay vì trả lại tài sản cho ông, công an lại phạt Điếu Cày tội “kích động gây
rối”. Ông phản đối và đệ đơn kiện lên một tòa hành chính cấp địa phương, và
thua kiện vào tháng 6-2007. Tuy nhiên, trong quá trình theo kiện, ông đã đăng
tải trên blog ảnh, các đoạn ghi âm, ghi chép về thủ tục tố tụng xét xử, mô tả
một “nhà nước pháp quyền” giả dối, lố bịch, và khiến cho ông càng được công
luận chú ý hơn.
Tháng 12-2007, các blogger biểu tình lần
đầu tiên ở Hà Nội và TP.HCM, phản đối kế hoạch của Trung Quốc xây dựng “thành
phố Tam Sa” nhằm quản lý quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa trên Biển Đông. Điếu
Cày – khi đó đã nổi tiếng rồi – thu hút được sự tham gia của hàng chục sinh
viên. Sau đấy ông đã bị công an bắt một cách tàn nhẫn trên đường về nhà.
Mặc dù vào cuối ngày, Điếu Cày cũng được
thả, nhưng kể từ đó, ông bị công an theo dõi chặt chẽ. Ông thường xuyên bị quấy
nhiễu, công việc kinh doanh bị những người lạ phá hoại theo nhiều cách khác nhau.
Nghiêm trọng nhất, Điếu Cày thường xuyên bị triệu lên đồn công an để trả lời
thẩm vấn. Bạn bè ông kể lại rằng nhiều cuộc thẩm vấn kéo dài từ 8h sáng đến 10h
đêm, với rất nhiều câu hỏi về các hoạt động của ông và của Câu lạc bộ Nhà báo
Tự do. Vì chuyện đó, Điếu Cày gần như bị giam trong nhà. Khi áp lực trở nên tồi
tệ hơn, ông quyết định bỏ đi.
Ngay sau đó đã có cả một chiến dịch của
công an nhằm truy bắt Điếu Cày. Vào ngày 19-4-2008, ông bị “bắt khẩn cấp” theo
cách nói của công an, tại một quán café Internet ở Đà Lạt, thành phố miền Nam
Việt Nam. Không có ai chứng kiến vụ bắt bớ, do đó không có thông tin gì về lý
do buộc tội nêu trong lệnh bắt. Tổ chức quốc tế Phóng viên Không Biên giới nói
rằng không phải là tình cờ khi mà vụ bắt giữ Điếu Cày diễn ra chỉ vài ngày sau
lễ rước đuốc Olympic Bắc Kinh qua TP.HCM, mà vì buổi lễ đó, chính quyền đã
khẳng định sẽ đảm bảo “an ninh tuyệt đối” và trừng phạt bất cứ “kẻ gây rối”
nào.
Điếu Cày bị còng tay và bị bí mật đưa về
TP.HCM, cho vào trại giam mà không được tiếp xúc với luật sư hoặc có sự trợ
giúp pháp lý nào. Vị luật sư mà gia đình ông thuê sau đó, Lê Công Định, phàn
nàn rằng ông không được phép gặp Điếu Cày trong suốt quá trình công an thẩm
vấn, và thậm chí còn chẳng được thông báo về ngày giờ xét xử.
Luật sư Định cho biết, vài ngày sau khi
Điếu Cày bị bắt, cuộc khám nhà mới diễn ra. Tất cả bạn bè và gia đình Điếu Cày
cho rằng hành động khám xét đó chỉ nhằm mục đích tìm kiếm bằng chứng về các
“hoạt động chống phá nhà nước” của ông. Không tìm thấy gì, chính quyền bèn buộc
ông vào tội trốn thuế. Ngay cả khi đó thì họ cũng không làm đúng thủ tục tố
tụng.
Do công an chỉ bắt đầu thu thập giấy tờ vài
ngày sau vụ bắt Điếu Cày, cho nên Viện Kiểm sát Nhân dân không thể buộc Điếu
Cày vào tội trốn thuế “dựa trên một số tài liệu”, như họ đã nói trước khi khám
nhà. Trước lúc bị bắt, Điếu Cày cũng không nhận được bất kỳ một thông báo nào
từ cơ quan thuế địa phương, liên quan đến việc buộc tội trốn thuế. Tất cả các
câu hỏi đặt ra cho ông trong hàng giờ thẩm vấn trước đó chỉ tập trung vào hoạt
động viết blog, đặc biệt là vào Câu lạc bộ Nhà báo Tự do.
Lê Công Định cũng phát hiện ra rằng trên
thực tế, Điếu Cày không hề phạm tội trốn thuế. Thay vì thế, chính công an đã
yêu cầu cơ quan thuế địa phương không nhận khoản tiền thuế quá hạn nộp cả từ
Điếu Cày lẫn bên thuê nhà của ông, nếu không được phép của công an. Yêu cầu đó
của phía công an được đưa ra từ ngày 25-2-2008. Nói cách khác, “trốn thuế” là
môt cái bẫy được giăng ra cho Điếu Cày từ mấy tháng trước khi ông bị bắt.
Bản thân Lê Công Định cũng bị bắt một năm
sau đó và bị buộc tội âm mưu lật đổ chính quyền.
Một luật sư khác, ông Lê Trần Luật, từng đề
nghị hỗ trợ pháp lý miễn phí cho Điếu Cày, thì bị công an quấy nhiễu và cũng bị
triệu tập để thẩm vấn. Công an hỏi Lê Trần Luật về quan hệ của ông với Điếu
Cày, động cơ đằng sau việc đề nghị cãi miễn phí cho Điếu Cày, và hỏi ông biết
những gì về “Câu lạc bộ Nhà báo Tự do bất hợp pháp” kia.
Ngày 10-9-2008, Điếu Cày bị Tòa án Nhân dân
TP.HCM kết án 30 tháng tù giam. Thật trớ trêu, vào ngày 18-10-2010, chỉ một
ngày trước khi Điếu Cày kết thúc thời gian thụ án, blogger AnhbaSG, cũng là
thành viên Câu lạc bộ Nhà báo Tự do, bị bắt.
Điếu Cày tiếp tục bị giam theo tội danh
mới, “tuyên truyền chống nhà nước”. Gia đình ông cũng bị chính quyền quấy
nhiễu.
Một lời cảnh cáo gửi đến các blogger
Trong thời gian trước phiên xử Điếu Cày vào
tháng 9-2012, một cuộc vận động kiến nghị trên mạng đã thu hút hàng nghìn người
ký tên vào một bức thư ngỏ gửi Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, kêu gọi trả tự do
cho Điếu Cày. Nhiều blogger may áo phông có in khẩu hiệu “Tự do cho Điếu Cày,
tự do cho người yêu nước”. Không khí căng thẳng đến nỗi cái Viện Kiểm sát Nhân
dân do công an chi phối kia phải cố giữ bí mật ngày giờ xét xử.
Phiên tòa ngày 24-9 thu hút sự chú ý chưa
từng có trong cộng đồng blog và mạng xã hội ở Việt Nam (chủ yếu là trên
Facebook). Hàng chục blogger từ nhiều địa phương khác đến TP.HCM và đi tới Tòa
án Nhân dân, cố gắng tham dự phiên tòa được coi là công khai, bất chấp sự phong
tỏa của công an. Công an phá sóng điện thoại di động; nhiều người bị đe dọa, bị
quấy phá, và bị đánh, điện thoại cùng máy ảnh bị giật. Báo chí quốc doanh mở
một chiến dịch tấn công cá nhân Điếu Cày cùng với các blogger “chống nhà nước”
nói chung.
Giới bình luận trên mạng nói rằng bằng việc
gán cho Điếu Cày một mức án nặng như thế, chính quyền muốn gửi thông điệp rằng
họ sẽ rất cứng rắn với những kẻ dám chỉ trích nhà nước.
Tuy nhiên, bản án nặng nề không tạo ra được
sự sợ hãi mà chính quyền mong đợi từ phía các công dân. Thay vào đó, cơn phẫn
nộ lan tràn trên khắp mạng Internet tiếng Việt. Ngay cả một số thành viên của
cộng đồng blogger, vốn dĩ ủng hộ nhà nước, cũng phải thừa nhận rằng bản án là
bất công đối với những blogger chỉ lên tiếng một cách ôn hòa, sử dụng một
laptop có nối mạng.
Nhiều người so sánh vụ xử Điếu Cày với vụ
việc một viên công an lạm quyền, đánh chết một công dân không đội mũ bảo hiểm
khi đi xe máy, viên công an này chỉ bị kết án 4 năm tù. Nhiều người nữa than
rằng ở Việt Nam, “công lý chỉ là trò hề”, “viết blog bây giờ cũng là nghề nguy
hiểm”, “nếu ghét thằng nào thì thà giết nó đi, còn hơn là viết blog nói xấu nó,
vì phát biểu ý kiến ở đây còn bị trừng trị nặng hơn tội giết người”.
Nguồn ảnh: DanlamBao, ảnh chụp
màn hình Youtube từ Trandaiquang video.
Nguồn: SEAPA
No comments:
Post a Comment