13-12-2012
Trong bài phỏng vấn dành cho trang mạng BBC được
đăng vào ngày hôm qua, nhạc sĩ Tôn Thất Lập nói về chính quyền Việt Nam Cộng
Hòa như sau:
"BBC: Có vẻ
chính quyền Sài Gòn ít thuyết phục người dân đi theo đường lối của họ, trong
khi ở miền Bắc lại dùng âm nhạc tuyên truyền nhiều hơn, trực tiếp hơn, ông nghĩ
sao?
TTL: Chính
quyền Sài Gòn cũng dùng âm nhạc, dùng đủ thứ hết, nhưng vì họ không có chính
nghĩa, cho nên họ nói và cuối cùng người ta thấy đây là cái tổ chức đi ngược
lại đường lối của dân tộc. Người ta không nghe."
Trước đấy vào tháng Sáu năm 2009 ông Nguyễn Minh Triết khẳng định
trong một bài phát biểu rằng "chúng ta có chánh nghĩa sáng ngời."
Vâng, nhờ chính nghĩa ấy nên hàng trăm ngàn người dân miền Nam
hăng hái vượt biển trên những chiếc thuyền mỏng manh. Từ đấy ngôn ngữ thế giới
có thêm từ mới- thuyền nhân.
Vâng, nhờ chính nghĩa ấy Việt Nam thành nhà tù, và người dân là
những nô lệ, hay còn thua cả nô lệ nữa.
Vâng, nhờ chính nghĩa ấy thế giới mới xem được cảnh hàng chục
thiếu nữ Việt Nam sẵn sàng uốn éo, phô ra thân thể trần truồng cho vài người
Nam Hàn xem để chọn vợ. Những nô lệ da đen ngày xưa bị bày bán ở chợ còn sung
sướng hơn những thiếu nữ này nhiều. Ít ra những nô lệ ấy không phải trần truồng
hoàn toàn như thế. Đạo đức, danh dự, hổ thẹn được tinh lọc qua hàng ngàn năm
tiến hóa đã chết một sớm một chiều từ ngày chính nghĩa ấy ngự trị trên cả nước.
Vâng, nhờ chính nghĩa ấy nên thế giới ganh tị vì nhân dân họ không
được phép ghi độc lập, tự do, hạnh phúc trên mỗi tờ đơn và nhân dân họ cũng
không được phép đến đồn công an để được tự tử như ở ta.
Vâng, nhờ chính nghĩa ấy văn hóa Việt Nam tiêu vong, đạo đức bật
gốc, con người vô cảm, xã hội thối nát.
Vâng, nhờ chính nghĩa ấy người Việt Nam giờ không biết "Việt
Nam còn hay đã mất" như lời nhạc của nhạc sĩ Việt Khang .
Tôi không phán xét các ông.
Tôi chỉ xin các ông một điều:
Chính nghĩa ấy là chỉ của riêng các
ông, đừng lôi nhân dân và dân tộc vào chung bàn với mình để dự bữa tiệc máu các
ông đã bày ra trong bóng tối lịch sử.
Ngày tôi nghe ông Lập nói về "chính nghĩa" là ngày tôi
nghĩ nhiều về lời thơ của Lê Đạt:
"Những kiếp người sống lâu trăm tuổi
Y như một dãy bình vôi
Càng sống càng tồi
Càng sống càng bé lại."
Và lòng thấy buồn cho những kiếp ve bốn mùa chỉ kêu rỉ ra không
ngừng hai từ "chính nghĩa" trong một khu vườn không còn hoa,
gió, mưa, và bướm. Nơi ấy chỉ còn lại những cây khô giống như giáo, mác đâm tua
tủa lên bầu trời đen kịt.
*
Mời các
bạn trong thôn xem qua bài phỏng vấn.
"Vì sao hát cho
đồng bào tôi nghe?"
BBC
Nhạc sỹ Tôn Thất Lập khẳng định với BBC rằng phong trào sáng tác
ca khúc "Hát cho đồng bào tôi nghe" có vai trò chính trị
trong cuộc chiến 30 năm ở Miền Nam Việt Nam.
Ông nói phong trào có sự liên hệ với Mặt trận Dân tộc Giải
phóng Miền Nam Việt Nam và chịu sự chỉ đạo của Mặt trận dù phủ nhận bản thân có
tiếp xúc với cán bộ văn nghệ từ miền Bắc.
Trong cuộc phỏng vấn với BBC Việt ngữ gần đây tại Việt Nam, ông so
sánh nhạc Việt giữa hai miền, cũng như với với nhạc phương Tây giai đoạn
1960-1970. Trước tiên, ông nói về xuất phát điểm của phong trào văn nghệ chính
trị này.
Tôn Thất
Lập: Phong trào "Hát cho đồng bào tôi nghe" chính thức ra
mắt vào năm 1969, tháng 12/1969. Nhưng trước đó, phong trào văn nghệ trong sinh
viên đấu tranh, cũng như phong trào văn nghệ của toàn bộ cả miền Nam về âm nhạc
dân tộc, về những trí thức yêu nước, nói chung những phong trào văn nghệ, đã
phát triển rất mạnh.
Từ năm 1965, Tổng hội sinh viên Sài Gòn đã chính thức ra một nghị
quyết “dùng văn nghệ để đấu tranh cho khát vọng của sinh viên, quyền lợi của
sinh viên, cho phong trào hòa bình của đất nước.” Và từ đó phong
trào rộng mạnh. Và tôi là người chính thức đứng ra triệu tập các nhạc sỹ trong
phong trào sinh viên, để cùng nhau bàn bạc và đưa những âm nhạc này vào trong
phong trào, xuống đường, đấu tranh của các trường đại học, cũng như các trường
trung học ở các tỉnh phía Nam, nhất là ở Huế, Đà Nẵng, Nha Trang, Đà Lạt và Cần
Thơ v.v...
Cuối cùng trong những cao trào của phong trào sinh viên rất rộng
rãi lúc đó, năm 1967, 1968, 1969, có những cuộc xuống đường của tổng hội sinh
viên Việt Nam, và trong đó có cả những sinh viên quốc tế tham dự. Vào đêm Noel
năm 1969, chúng tôi tập hợp lại và quyết định ra mắt phong trào văn nghệ lấy
tên là phong trào “Hát cho đồng bào tôi nghe.” Cái tên này tôi lấy tên khởi từ
bài hát chính của tôi là “Hát cho dân tôi nghe.” Anh em đồng ý đặt tên gọi cho
phong trào là Hát cho đồng bào tôi nghe.
BBC: Có thể
phát những bài hát này trên đài hay không hay là chính quyền không cho phép?
Tôn Thất
Lập: Chính quyền đâu có cho phép phát trên đài. Nhưng khoảng những năm
1966-1967, thì sinh viên Sài Gòn, vì nó là một tổng hội của sinh viên quốc gia,
nên họ họ đấu tranh, thì chính
quyền Sài Gòn cũng cho khoảng mỗi tuần cũng được phát thanh trong vòng nửa tiếng. Trong nửa tiếng đó, anh em vẫn
hát những bài hát này và nói những tin tức. Nhưng về sau, qua những chương
trình, thấy nó tác động mạnh quá, chính quyền cấm luôn.
BBC: Ông nói
là chính quyền đàn áp nhiều, nhưng tại sao họ không đàn áp và chấm dứt được
phong trào đó?
Tôn Thất
Lập: Bởi vì nó là ở trong một phong trào đấu tranh chính trị, một
phong trào của nhân dân của đồng bào Sài Gòn, và cũng như các tỉnh, cho nên
họ có đàn áp, nhưng đàn áp xong thì bị tất cả các thế lực của xã hội. Ví dụ như
tổ chức công giáo, tổ chức phật giáo, tổ chức những người làm báo, tất cả vừa
đàn áp thì bị các lực lượng tất cả đều viết bài, đăng báo, đòi công khai, đòi
thả những người đó ra, bắt buộc chính quyền Sài Gòn phải thả, không thả thì các
cuộc biểu tình càng lớn hơn. Dư luận xã hội quan trọng lắm, những tiếng nói.
BBC: Ông bị
bắt lúc nào?
Tôn Thất
Lập: Tôi bị bắt trong phong
trào đấu tranh. Trong cuộc xuống đường hôm 179 sinh viên Sài gòn bị bắt, tôi
cũng bị bắt trong đó, đưa vào chỗ quận nhất. Sau tất cả 5 ngày, họ phải thả
toàn bộ ra. Tôi đang là sinh viên Văn khoa Sài Gòn, thì tôi cũng được thả ra.
Bị bắt tiếng Việt gọi là bắt cóc bỏ đĩa, cuộc biểu tình nào mình tham gia, bị
bắt, rồi bắt xong, chính quyền Sài Gòn cũng phải thả ra, vì dư luận người ta
đấu tranh, lên án đàn áp sinh viên.
'Bị
cấm'
BBC: Chính
quyền có lệnh, có thông báo nào cấm đoán phong trào không?
Tôn Thất
Lập: Chính quyền không chính thức ra văn bản cấm phong trào này, nhưng
tất cả những hoạt động mà sinh viên những người sáng tác, ai cũng có hơn một
lần bị bắt cả, bắt vào trong thì họ nói họ đang là sinh viên, thì phải thả ra.
Còn họ đâu có cho mình tổ chức những chương trình. Chương trình này mình tổ
chức vào cái thế dân chúng đứng ra tổ chức, ví dụ tổ chức nhưng những buổi tôi
vừa nói, tổ chức ngay trong giảng đường, cái này họ cũng đàn áp.
Nhưng đàn áp xong thì thôi. Phong trào lại tiếp tục, làm chỗ này,
chỗ khác. Tức là bị cấm, bị bắt, nhưng cuối cùng trước khí thế đấu tranh của
dân chúng, nó nằm trong phong trào của dân chúng, nên chính quyền đâu có thể
làm mạnh, nếu làm mạnh hơn nữa, sẽ bị lên án. Cũng có những lần bị đàn áp,
nhưng cuối cùng anh em cũng phải ra thôi.
BBC: Các
hành khúc của “Hát cho đồng bào tôi nghe” có khác với hành khúc ở miền Bắc
“Tiếng hát át tiếng bom” hay “nhạc cách mạng” hay không?
Tôn Thất
Lập: Khác chứ. Ở miền Bắc, những ca khúc đó, họ vẫn viết những hình
thức điệu “marche.” Nhưng ở ngoài đó, các nhạc sỹ đều tốt nghiệp ở nước ngoài,
tốt nghiệp ở Trung quốc, Liên Xô, Đức hay các trường nên họ có hình thức, kết
cấu tác phẩm khác hơn, mang tính chất bác học nhiều. Còn ở trong sinh viên mình
cũng cố gắng, cũng có hòa âm đàng hoàng, cấu trúc đàng hoàng, nhưng làm thế nào
cho cấu trúc gọn gẽ, dễ nhớ, dễ truyền bá.
BBC: Ca từ
của “Hát cho dân tôi nghe” có vẻ không quá trực tiếp về chính trị và khác với
một số ca khúc cách mạng được cho là “cổ võ cầm súng” ở miền Bắc?
Tôn Thất
Lập: Những tác phẩm của sinh viên trong phong trào “Hát cho đồng bào
tôi nghe” luôn luôn có thẩm mỹ, nó luôn hướng vào những gì mang tính khái quát,
có tính chất ấn tượng, đặt những vấn đề về nhân văn, những đòi hỏi và khát khao
của con người, như đòi hỏi hòa bình, cũng là khát khao của nhân loại. Không đặt
vấn đề trực diện với những vấn đề có vẻ dính tới chính trị, dính tới vũ khí hay
là đấu tranh. Nó đặt những vấn đề của xã hội.
Cho nên thẩm mỹ, những bài hát, tuy mình nghe nó khí thế, nhưng nó
không phải là có cái gì dữ dằn lắm, nó rất hào hứng, đi vào lòng người, nó hợp
với tâm sinh lý của sinh viên.
BBC: “Hát
cho đồng bào tôi nghe” có tác động gì đối với xã hội và chính trị Việt Nam,
theo ông?
Tôn Thất
Lập: Những tác phẩm này đặt những vấn đề của đồng bào, của nhân dân,
như là nhân dân đang bị sưu cao thuế nặng, đang bị áp bức, đang bị
bắt đi lính, cầm súng để bắn lại người Việt của mình, cho
nên đó là những vấn đề chính trị. Những tác phẩm anh em vừa hát ra, nó truyền
bá ngay trước hết trong sinh viên, thanh niên, học sinh Sài Gòn và các tỉnh.
Thứ hai là trong các tổ chức của đồng bào, tổ chức công giáo, Phật giáo yêu hòa
bình...
'Lãnh
đạo'
BBC: Quan hệ
giữa Mặt trận dân tộc giải phóng và “Hát cho đồng bào tôi nghe”? Có đúng là
phong trào của các ông thuộc Mặt trận dân tộc giải phóng?
Tôn Thất
Lập: Trong tổ chức của thanh niên và sinh viên, đương nhiên về mặt
nguyên tắc, có những tổ chức của Mặt trận Dân tộc Giải phóng lãnh đạo cái đó. Còn
phong trào rộng tự phát, tự ý thức, rồi nó nâng dần tư tưởng lên. Nó gặp nhau ở
điểm đó.
BBC: Thời đó
ông có liên lạc với những đoàn văn công của Mặt trận dân tộc giải phóng không?
Tôn Thất
Lập: Tôi không liên lạc, nhưng khi ra Hà Nội thì tôi
gặp trực tiếp, còn ở trong đó, mình ở trong vùng Sài Gòn mà.
BBC: Có thể
in được các ca khúc trên tạp chí hay báo chí ở miền Nam không?
Tôn Thất
Lập: In trên báo của sinh viên thì có. Còn ở đây, các tổ chức như là
tờ báo Đối diện của linh mục Nguyễn Ngọc Lan thỉnh thoảng vẫn in những bài đó.
Những bài thơ, những bài hát của sinh viên vẫn được in. Và khi in, có khi bị
chính quyền Sài Gòn cắt đục, tức là người ta cắt nó đi, nhưng có khi nó vẫn ra
được. Do cái thế đấu tranh chính trị giằng co. Khi nào mà thế của phong trào
mạnh, người ta in được hết, còn không, cũng vẫn bị kiểm duyệt.
BBC: Khi
Việt Nam thống nhất, Đảng Cộng sản muốn thay đổi, muốn quét sạch văn hóa cũ của
Sài Gòn, có một phong trào thanh lọc văn hóa của chế độ cũ? Quá trình đó như
thế nào?
Tôn Thất
Lập: Văn
hóa chính thức, đàn áp trực diện, cổ súy cho chủ trương xâm lăng của Chính phủ
Mỹ, Đế Quốc Mỹ, với những sự xuyên tạc, nói không đúng về sự đấu tranh của Mặt
trận Giải phóng hay của đồng bào ở Miền Nam, thì cái đó, đương nhiên phải bỏ
thôi. Còn những bài thơ, hay những ca khúc, kể cả của những người đi
lính Sài Gòn, nhưng họ viết, họ để lại, bây giờ Nhà nước vẫn cho dùng tác phẩm.
Chỉ trừ một vài người có những vấn đề mặt chính trị, còn những ca khúc, bây giờ
dần dần cũng cho phép duyệt, hát lại những bài hát cũ.
BBC: Trước
1975, chế độ Sài Gòn có muốn dùng âm nhạc để chống cộng không? Họ có các ca
khúc loại đó không?
Tôn Thất
Lập: Có chứ, đương nhiên là họ viết những bài chống thẳng thừng cộng
sản, chống Mặt trận Giải phóng. Chính quyền Sài Gòn viết những bài ca ngợi đi
lính, như là “Một, hai, ba, chúng ta là lính Cộng hòa”, là những bài chống cộng
chứ còn gì nữa.
BBC: Ông còn
nhớ một vài ca khúc ‘chống cộng’ nào không?
Tôn Thất
Lập: Cái đó bây giờ không nhớ. Hồi trước thì mình biết. Không nhớ rõ.
Những bài tình ca thì nhớ, nhưng những bài đó không nhớ.
'Thanh
lọc'
BBC: Có vẻ
chính quyền Sài Gòn ít thuyết phục người dân đi theo đường lối của họ, trong
khi ở miền Bắc lại dùng âm nhạc tuyên truyền nhiều hơn, trực tiếp hơn, ông nghĩ
sao?
Tôn Thất
Lập: Chính quyền Sài Gòn cũng dùng âm nhạc, dùng đủ thứ hết, nhưng vì họ không có chính nghĩa, cho
nên họ nói và cuối cùng người ta thấy đây là cái tổ chức đi ngược lại đường lối
của dân tộc. Người ta không nghe.
BBC: Ông
nghĩ gì về nhạc Rock du nhập vào Sài Gòn những năm 1960, 1970?
Tôn Thất
Lập: Bản thân nhạc Rock không
có tội tình gì. Nhưng khi đất nước đang lúc có chiến tranh, dân nghèo, chủ
trương của Chính quyền Sài Gòn, cũng như người Mỹ bỏ tiền vào cho chính quyền
Sài Gòn, muốn đưa một hình thức âm
nhạc giật gân, kích động con người quên đi những cái hoàn cảnh mình đang sống.
Tức là tạo nên một nền nhạc lai căng, coi như đó là nhạc số một, còn nhạc dân
tộc, nhạc đấu tranh, cái đó vứt đi, quên đi. Họ vừa
chống cái đó, chống âm nhạc dân tộc, chống âm nhạc của sinh viên, họ xây dựng
một nền âm nhạc dùng nhạc Mỹ. Chủ yếu nhạc Mỹ là một nền âm nhạc bác học của
nhân loại, trong đó nhạc Rock chỉ là một bộ phận.
Nhưng nhạc Rock để mình giải trí thì khác, còn khi cổ súy vào, để
tất cả đều quay cuồng , say mê, mà quên đi tất cả những thực tế, thì đó là cái
không tốt. Và chính như vậy cho nên Chính quyền Sài Gòn đã từng tổ chức những
đêm nhạc Rock tại sân mà hồi đó gọi là sân Hoa Lư, sân bóng đá nằm bên cạnh Đài
Truyền hình.
Chính vợ ông Thiệu, vợ Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu tới đó để trao
giải thưởng, để gặp gỡ. Tức là chủ trương của nhà nước, rõ ràng, đưa những âm
nhạc đó vào để làm cho sinh viên, thanh niên quay cuồng, quên đi những thực tế
như là mình mất nước, đang bị đô hộ, đang bị cướp nước, đang bị đói khổ như
vậy, quên đi để chạy theo cái xa hoa, mà cái đó phù phiếm. Chứ còn bản thân
nhạc Rock tốt, có gì đâu.
BBC: Sau
1975, có vẻ người ta cấm nhạc Rock vì nhạc Rock có quan hệ với chế độ cũ và người
Mỹ phải không? Thái độ của miền Bắc đối với nhạc Rock như thế nào, theo ông?
Tôn Thất
Lập: Không, nhạc Rock thì những năm đầu hòa bình, thì ngay cả dân
chúng, người ta cũng chán. Rồi các nhà văn hóa, nhà nước, người ta không chủ
trương phổ biến cái đó. Nhưng đó là trong vài ba năm đầu thôi, còn sau đó, thì
những cái gì tốt của nhạc Rock vẫn du nhập, vẫn tổ chức biểu diễn. Cho nên ở
thành phố này là nơi đầu tiên tổ chức những đêm liên hoan nhạc Pop, Rock, khắp
cả nước về dự. Người ta
không có chống cái đó. Nhưng những năm đầu thì dĩ nhiên vẫn đang còn khó khăn
này nọ, thì không khuyến khích thôi, chứ không có cấm.
No comments:
Post a Comment