Le Grand Continent
Phạm Như Hồ
dịch
21/01/2024
https://www.phantichkinhte123.com/2024/01/co-phai-chung-ta-ang-chung-kien-mot.html#more
Ngày
29/12, Nam Phi đã đệ đơn lên Tòa àn Công lý Quốc tế (Cour Internationale de
Justice/CIJ), cáo buộc Israel thực hiện hành vi “diệt chủng” đối với người
Palestine ở Dải Gaza. Phiên điều trần đầu tiên mà Israel đồng ý xuất hiện để
bác bỏ những cáo buộc “vô căn cứ” sẽ được tổ chức vào ngày 11 và 12/1 tại La
Haye. 10 điểm, 8 bản đồ và đồ thị giúp chúng ta
hiểu được điều gì được thực thi
trong quy trình tố tụng bất thường
này.
Người Palestine tập trung tại
địa điểm Israel tấn công một ngôi nhà ở Rafah, phía nam Dải Gaza, Thứ Tư, ngày
10 tháng 1 năm 2024. © Ismael Mohamad/UPI Ảnh qua Newscom
1 – Diệt chủng là gì?
Nam Phi đã chính thức khởi kiện Nhà nước Israel trước Tòa án
Công lý Quốc tế vào ngày 29 tháng 12[1] vì
hành vi diệt chủng đối với người Palestine ở Dải Gaza.
Công ước về diệt chủng[2] được
thông qua năm 1948 định nghĩa tội ác này là
thực hiện một trong năm hành vi được trích dẫn trong Điều 2 - giết các thành
viên của nhóm; gây tổn hại nghiêm trọng đến sự
toàn vẹn về thể chất hoặc tinh thần của các thành viên trong nhóm; cố ý buộc
nhóm phải phục tùng các điều kiện tồn tại gây nên sự hủy diệt toàn bộ hoặc một
phần về thể chất của nhóm đó; áp dụng các biện pháp nhằm ngăn ngừa sinh đẻ
trong nhóm; cưỡng chế chuyển trẻ em từ nhóm này sang nhóm khác - với ý định
thực hiện hành vi được đề cập.
Đơn kiện của Nam Phi được đệ trình vào tháng 12 tố cáo “tính
chất diệt chủng” của “những hành động và những
thiếu sót” của Israel, lưu ý đến sự hiện
diện của “ý định đặc thù đi kèm […] nhằm tiêu diệt người Palestine ở Gaza”. Ngoài ra đơn kiện
này cũng tố cáo những thiếu sót của Israel đối với “nghĩa vụ ngăn chặn nạn diệt
chủng, cũng như nghĩa vụ trừng phạt hành vi xúi giục trực tiếp và công khai
phạm tội diệt chủng”, điều cũng được quy định trong công ước năm 1948.
|
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi94uMqtyPKrUtzeK-VrlQcB7TVh24JwNxjlcTDC1_rC_DQHFy02McO4vF2TNwGk2_ybjKL4x1J__k8e1sYpb0vOPIAkfPY1dfCuo-P3U6zOfBT-Aiu0mYlc7IRsvDiWHDVjUhOBZ434lYlIFNgtv5mTy1EJyIqmwqadZxoMOSFa2dEAAoH3Jj6014QP2EV/w589-h392/Hinh%202.%20SIPA_01141023_000007-1340x893.jpg
|
|
Bức ảnh chụp ngày 10/1/2024 cho thấy các tòa nhà bị phá hủy trong trại
tị nạn Jabalia ở phía bắc Dải Gaza. © Abdul Rahman Salama/Tân Hoa Xã |
Mặc dù có thể phải đợi vài
năm mới biết được kết quả của quy trình tố tụng như vậy, nhưng các hiệu ứng có thể đạt được trong ngắn hạn hơn bằng
“các biện pháp tạm thời” của CIJ, qua đó CIJ có thể chính thức yêu cầu đình chỉ
giao tranh ở dải Gaza — như trong trường hợp cuộc xâm lược
Ukraine của Nga vào tháng 3 năm 2022[3].
Israel, mà Bộ Ngoại giao đã tố cáo một cuộc truy tố “vô căn cứ”[4],
đã đồng ý ra hầu tòa; phiên điều trần đầu tiên diễn ra vào ngày 11 và 12 tháng
1 năm 2024.
2 – Ai tố cáo Israel phạm tội diệt chủng?
Ngay từ ngày 2 tháng 11, một
nhóm báo cáo viên độc lập tại Liên Hợp Quốc đã báo cáo về “nguy cơ diệt chủng
nghiêm trọng” đối với người dân Palestine[5].
Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa đã cáo buộc Israel “diệt chủng” trong hội
nghị thượng đỉnh BRICS bất thường về tình hình ở Gaza vào ngày 21 tháng 11[6] –
tuy nhiên, các quốc gia trong nhóm đã không đồng ý đưa thuật ngữ này vào một tuyên bố chung. Dường
như thuật ngữ này không nhận được sự
nhất trí trong nội bộ
các quốc gia BRICS. Trong số các nhà lãnh đạo khu vực, Tổng thống Thổ Nhĩ
Kỳ Erdoğan, người ban đầu có lập trường kêu
gọi giảm leo thang, đã dần dần có lập trường cứng rắn hơn với Israel.
Ông cũng tuyên bố vào giữa tháng 11 rằng chúng ta đang “đối mặt với nạn diệt
chủng” ở Dải Gaza.
Sau khi Nam Phi đâm đơn lên Tòa
án Công lý Quốc tế, đại diện thường trực của Pháp tại Liên Hợp Quốc ngày 2/1
khẳng định Paris là “người ủng hộ nhiệt thành Tòa án Công lý Quốc tế” và sẽ ủng
hộ quyết định của cơ quan này. Ngược lại,
người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Matthew Miller đã phản ứng bằng cách tuyên
bố rằng Hoa Kỳ “không quan sát thấy các hành vi cấu thành tội diệt chủng” từ
phía Israel[7].
Hôm thứ Tư, Brazil của Lula, Colombia của Petro và Liên đoàn Ả Rập đã chính thức tuyên bố ủng hộ
sáng kiến của Nam Phi.
3 – Thiệt hại về người
Theo Bộ Y tế Gaza, một tổ chức do Hamas kiểm soát, số người chết ở Dải Gaza kể
từ ngày 7 tháng 10 là hơn 23.357 người, cộng
thêm vào đó còn có 59.410 người bị thương[8] -
một tổng kết được
Michel Goya mô tả là đáng tin cậy vào tháng 11 do cường độ và tính
chất của các vụ đánh bom.
Mặt khác, Liên
Hợp Quốc cũng ước tính số người buộc phải di dời trong phạm vi
Dải Gaza là 1,9 triệu người vào cuối tháng 12. Hơn một triệu người được cho là đang ở tỉnh
Rafah ở phía nam Dải Gaza, “nơi trú ẩn chính hiện nay”.
4 – Những người chết là ai?
Cũng theo nguồn tin này, 70% số
người thiệt mạng kể từ ngày 7/10 là phụ nữ và trẻ em. Dân số của Dải Gaza thuộc
hàng trẻ nhất thế giới: vào năm 2023, độ tuổi trung vị của 2,1 triệu dân ở vùng
đất này là 19,2 tuổi[9].
Tổng cộng, 40% dân số là trẻ em dưới 14 tuổi - được sinh ra sau khi Israel
phong tỏa Dải Gaza bắt đầu từ năm 2007.
5 - “Sự vây hãm toàn
diện”: tình trạng phong tỏa kéo dài
Ngoài các vụ đánh bom, người
dân vẫn đang phải gánh chịu tình trạng “bị
vây hãm toàn diện” do chính phủ Israel áp đặt sau vụ tấn công ngày 7/10. Ngay từ hôm 9/10, Bộ trưởng Quốc
phòng Yoav Gallant đã kêu gọi “không cho điện, thực
phẩm, nước hay nhiên liệu” đến Dải Gaza.
Những chiếc xe tải viện trợ nhân đạo đầu tiên chỉ bắt đầu
tiến vào Dải Gaza vào ngày 21/10. Mặt khác, cho đến ngày nay số lượng xe vào
được hàng ngày vẫn thấp hơn nhiều so với con số 500 xe giao hàng cần thiết cho
người dân vào khu vực này mỗi ngày trước khi cuộc vây hãm bắt đầu.
|
Bức ảnh này chụp vào ngày 4 tháng 1 năm 2024 cho thấy các tòa nhà bị hư
hại ở phía bắc Dải Gaza, nhìn từ miền nam Israel. © Gil Cohen Magen/Tân Hoa
Xã |
Còn tính hợp pháp của việc
phong tỏa thì sao? Một số tổ chức, bao gồm cả Tổ chức Theo dõi Nhân quyền
(Human Rights Watch), đã nhắc lại rằng
các phương pháp tước đi thực phẩm của dân thường cấu thành tội ác chiến tranh[10], theo Quy chế Rome của Tòa án Hình sự
Quốc tế. Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc Volker Türk đã nhắc lại vào tháng 10
rằng “Các biện pháp của Israel nhằm ngăn cản dân thường tiếp cận hàng hóa và
dịch vụ thiết yếu, như một hình thức trừng phạt tập thể, cũng trái với luật
pháp quốc tế”[11].
6 - Ngoài các vụ đánh bom: số ca tử vong trong trung và
dài hạn
Ngoài số người chết do các vụ
đánh bom, hậu quả trung và dài hạn của việc phong tỏa có thể dẫn đến sự gia
tăng đáng kể về số người thiệt mạng ở Dải Gaza. Việc phong tỏa nhiên liệu gây
ra nhiều hậu quả nhân đạo, đặc biệt là hạn chế hoạt động bình thường của các
bệnh viện, của các hệ thống giao thông để chuyển viện trợ nhân đạo, khử muối và
sản xuất điện. Theo UNRWA, 70% hộ gia đình đã sử dụng nước mặn hoặc nước bị ô
nhiễm vào giữa tháng 11, làm tăng nguy cơ mất nước và phát triển bệnh tật[12].
Liên quan đến thực phẩm, theo
ước tính mới nhất dựa trên Phân loại giai đoạn an ninh lương thực tích hợp về
an ninh lương thực (IPC - Integrated Food Security Phase
Classification), toàn bộ
người dân Dải Gaza phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực cao (đạt
cấp độ IPC Giai đoạn 3, “Khủng hoảng”, Giai đoạn 4, “ Khẩn cấp” hoặc Giai đoạn
5, “Thảm họa”) - ngoại trừ 5% cư dân của các tỉnh phía Nam đang ở cấp độ “Căng
thẳng” Giai đoạn 2). Hơn một nửa dân số (53%) đang trong tình trạng khẩn cấp
(Giai đoạn 4) và hơn một phần tư (26%) đang trong tình trạng thảm họa (Giai
đoạn 5)[13]. Như vậy, theo nhà kinh tế trưởng của
Chương trình Lương thực Thế giới mô tả một
tình huống “chưa từng có”, trong số tất cả những người đang phải trải qua tình
trạng mất an ninh lương thực thảm khốc trên quy mô toàn cầu, cứ 5 người thì có
4 người đến từ Gaza[14].
Cuối cùng, tình trạng dân số
quá đông tại nơi trú ẩn cho người dân phải di dời và sự thiếu khả năng tiếp
cận cơ sở hạ tầng vệ sinh cũng làm cho nguy cơ dịch bệnh trầm trọng thêm. WHO
ghi nhận sự gia tăng số ca mắc bệnh truyền nhiễm, đặc biệt làm tăng nguy cơ tử
vong ở trẻ em dưới 5 tuổi. Đặc biệt, 50.000 trường hợp tiêu chảy đã được báo
cáo kể từ giữa tháng 10 ở trẻ em trong độ tuổi này, gấp 25 lần so với trước khi bắt đầu đợt cuộc vây hãm toàn diện[15].
7 – Mức độ tàn phá vật chất
Theo điều tra dư luận Gallup, tính đến
tháng 1 năm 2023, tỷ lệ cư dân ở Dải Gaza không thể tìm được chỗ ở trong 12
tháng qua đã là 29%. Theo chính quyền ở Dải Gaza, tính đến ngày 30 tháng 12, số
lượng đơn vị nhà ở bị phá hủy hoặc không thể ở được ước tính là 65.000, thêm
vào đó là 290.000 đơn vị bị hư hại.
Cơ sở hạ tầng cũng bị hư hại phần lớn. Ngay từ tháng 11, 60% cơ
sở hạ tầng viễn thông đã bị hư hại và phá hủy, cũng
như 70% cơ sở hạ tầng liên quan đến lĩnh vực thương mại và gần một nửa số đường
giao thông[16].
8 – Sự tàn phá nền kinh tế Gaza
Chiến tranh và sự vây hãm toàn
diện đang làm xấu đi tình hình kinh tế vốn đã nghiêm trọng ở Dải Gaza. Trong
quý 3 năm 2023, tỷ lệ thất nghiệp ở
đó lên tới 45,1%. Vào đầu tháng 11, Tổ Chức Lao Động Quốc tế ước tính rằng ít
nhất 66% việc làm trong khu vực này đã bị mất kể từ ngày 7 tháng 10 - tương
đương 192.000 việc làm[17].
Theo Ngân Hàng Thế Giới, GDP của các vùng lãnh thổ Palestine (Dải Gaza và Bờ
Tây/Cisjordanie) vào năm 2023 – mà mức tăng trưởng ban đầu được ước tính là
3,2% - dự kiến sẽ giảm 3,7%, xóa đi những thành tựu kinh tế đạt
được kể từ khi đại dịch kết
thúc. Tình trạng thiếu hụt cũng khiến giá cả tăng cao: vào tháng 10, lạm phát
trong một tháng lên tới 12%, giá nước đóng chai tăng 75% và giá xăng tăng gần
120%.
9 — Vai trò của tu từ học hung
hãn của chính phủ cực hữu của Netanyahu bị Nam Phi nhấn mạnh trong đơn tố cáo
đưa lên CIJ
Bản trình bày tóm tắt những số
liệu này và sự đánh giá về tình hình nhân đạo ở Dải Gaza giúp xác lập bối cảnh
trong đó Tòa Án Công lý có thể chỉ ra các biện pháp tạm thời kêu gọi đình chỉ
các hoạt động quân sự của Israel ở Gaza.
Liên quan đến cáo buộc diệt
chủng, vốn đòi hỏi phải có bằng chứng về tính chủ tâm, trong
đơn tố cáo của mình - ngoài việc khẳng định rằng “ý định này cũng phải được suy
ra từ bản chất và cách tiến hành hoạt động quân sự của Israel ở Gaza - Nam Phi
một phần dựa vào “những tuyên bố lặp đi lặp lại của các đại diện Nhà nước
Israel, kể cả ở cấp cao nhất” “thể hiện ý đồ diệt chủng”.
|
Người Palestine quan sát cảnh tàn phá sau cuộc tấn công của Israel ở
Rafah, phía nam Dải Gaza, Thứ Tư, ngày 3 tháng 1 năm 2024. © AP Photo/Fatima
Shbair |
Đến từ các đảng cực hữu của
Israel, một số thành viên của chính phủ Netanyahu - như Bộ trưởng Bộ An ninh
Quốc gia Ben Gvir rất hăng hái - đã công khai sử dụng những ngôn từ có thể phủ
nhận sự tồn tại của một “dân tộc Palestine”, trước
ngày 7 tháng 10. Ví dụ, Bộ trưởng Bộ Tài chính và chủ tịch Đảng Chủ nghĩa Phục
quốc Tôn giáo (sioniste), Bezalel Smotrich, đã tuyên bố vào tháng 3 năm 2023:
“không có dân tộc Palestine”[18] - những bình luận gây ra những lời
khiển trách từ Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ và Đại diện cấp cao của Liên Minh Châu Âu
về chính sách đối ngoại.
Trong bài phát biểu đáng chú ý
của mình vào ngày 9 tháng 10, Bộ trưởng Quốc phòng Israel Yoav Gallant, kèm
theo thông
báo về việc vây hãm toàn diện Dải Gaza, đã khẳng định: “Chúng tôi
đang chiến đấu với những thú vật và chúng tôi hành động tương ứng”.
Theo báo Guardian, một nhóm nhân vật của công chúng Israel đã gửi thư tới các cơ quan
tư pháp của nước này vào tháng 12 kêu gọi họ hành động chống lại việc bình
thường hóa diễn ngôn về “sự tiêu diệt, trục xuất và trả thù” cũng như việc khái
quát hóa “những lời kêu gọi rõ ràng phạm tội ác tàn bạo” ở Israel[19].
10 — Bình thường hóa các kế hoạch cưỡng bức di dời người
dân Dải Gaza
Kể từ ngày 7 tháng 10, một số
quan chức Israel đã công khai và rõ ràng bảo vệ ý tưởng “khuyến khích” người
Palestine di cư khỏi Dải Gaza. Cho đến gần đây, hai bộ trưởng trong chính phủ
Netanyahu là Bezalel Smotrich và Itamar Ben Gvir vẫn bảo vệ ý tưởng này. Một số
quốc gia, bao gồm cả Hoa Kỳ, đã lên án bình luận của các bộ trưởng, được người
phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Matthew Miller mô tả vào ngày 2 tháng 1 là “kích
động và vô trách nhiệm”[20]. Trong dài hạn, Ben Gvir
cũng ủng hộ việc “hồi hương” những người định cư Israel đến Dải Gaza, ngược lại
với kế hoạch rút khỏi Dải Gaza do Thủ tướng Ariel Sharon chỉ đạo vào năm 2005[21].
Ngay từ tháng 10, phương án “di
dời” người Palestine đến Sinai, Ai Cập, đã được nêu lên trong một tài liệu làm
việc của Bộ Tình báo Israel được văn phòng Thủ tướng xác thực, sau đó đã hạ
thấp tầm quan trọng bằng cách gọi nó là
“không có tính ràng buộc”. Ngay từ đầu cuộc xung đột, Ai Cập đã
áp dụng quan điểm từ chối trước nguy cơ xảy ra “Nakba [cuộc di dời cưỡng
bức người Palestine vào năm 1948 sau khi
Israel xâm chiếm một số lãnh thổ của người dân Palestine để thành lập quốc gia
Israel ND] thứ hai” và sự
tiếp nhận đông đảo người tị nạn.
Trong một diễn đàn đăng ngày
19/11 trên tờ Jerusalem Post, Bộ trưởng Tình báo Israel Gila Gamliel cũng kêu
gọi khuyến khích việc tái định cư người dân Gaza ra quốc tế, mô tả giải pháp
này là “các bên cùng thắng” (win-win). Văn bản
của Bộ trưởng, được trình bày như một đề xuất mở để tranh luận, đặc biệt kêu
gọi chuyển hướng viện trợ quốc tế theo hướng này: “thay vì bơm tiền vào việc
tái thiết Gaza hoặc vào UNRWA, vốn đã thất bại, cộng đồng quốc tế có thể đóng
góp vào chi phí của sự tái định cư, giúp người dân Gaza xây dựng cuộc sống mới
ở đất nước đón tiếp mới”[22]. Trang tin Zmar Israel tiết lộ hồi đầu
tháng 1 rằng chính phủ Israel đã tổ chức các cuộc thảo luận về việc tái định cư
“tự nguyện” của người Palestine với các nước thứ ba, trong đó có Cộng hòa Congo
- quốc gia này cho biết họ “sẵn sàng chào đón người di cư”[23]. Theo cùng nguồn tin trên, các cuộc thảo luận do các quan chức của Mossad và Bộ Ngoại giao dẫn đầu
cũng đang được tiến hành với Rwanda và Tchad[24].
Khái niệm “thanh lọc sắc tộc”,
mà việc sử dụng đã trở nên phổ biến kể từ cuộc
chiến tranh ở Nam Tư trong những năm 1990, không được định nghĩa về mặt pháp lý
và không bao gồm một tội phạm độc lập trong luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, nó
vẫn được sử dụng để chỉ các hành động nhằm
loại bỏ một dân số khỏi một khu vực địa lý và đặc biệt được một số bên sử dụng
nhằm cảnh báo về những rủi ro đè
nặng lên người dân của Dải Gaza - gần đây là báo cáo viên đặc biệt của Liên Hợp
Quốc Francesca về tình hình nhân quyền tại các vùng lãnh thổ của người
Palestine bị chiếm đóng.
Xem xét lại tuyên bố của các bộ trưởng của mình,
sau cuộc gặp với Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken và một ngày trước phiên điều
trần, vào thứ Tư ngày 10 tháng 1, Thủ tướng Netanyahu tuyên bố rằng Israel
“không có ý định chiếm đóng vĩnh viễn Dải
Gaza hoặc di dời người dân thường ở Dải Gaza”.
Phạm Như Hồ dịch
Nguồn: “À Gaza, assiste-t-on à un genocide, 10 points sur
l’accusation de l’Afrique du Sud contre Israel”, Le Grand Continent, 11.01.2024
----
Bài có liên quan: Trung Đông: sự trở lại của “chính nghĩa của
Palestine”
Tài liệu tham khảo:
[1] Cour Internationale de
Justice, Application instituting proceedings and request for the indication of
provisional measures, 29 December 2023.
[2] Ou, dans sa forme longue Convention pour la
prévention et la répression du crime de génocide (ou CPRCG), adoptée le 9
décembre 1948 par l’assemblée générale des Nations unies et entrée en vigueur
le 12 janvier 1951.
[3] Cour Internationale de Justice, Communiqué de presse du 16 mars 2022.
[4] Reuters, « Israel to appear before ICJ to counter South Africa’s Gaza case », 2 January 2024.
[5] Haut commissariat des Nations Unies pour les
droits de l’homme, Communiqué de presse, 2 novembre 2023.
[6] Reuters, « BRICS countries discuss Gaza conflict but don’t agree joint declaration », 21 November 2023.
[7] Reuters, « US ‘not seeing acts of genocide’ in Gaza, State Dept says », 3 January 2024.
[8] United Nations Office for
the Coordination of Humanitarian Affairs, Hostilities in the Gaza Strip and Israel | Flash Update #89, 11 January 2024.
[9] CIA Factbook, Gaza Strip, December 2023.
[10] Human Rights Watch,
« Israel : Starvation Used as Weapon of War in Gaza », 18 December 2023.
[11] Haut-Commissariat des Nations unies aux droits de
l’homme, « Israël/Territoires palestiniens occupés : Volker
Türk rappelle que l’humanité doit primer et demande un cessez-le-feu
humanitaire », 23 octobre 2023.
[12] Office of the United
Nations High Commissioner for Human Rights, « Israel must stop using water as a weapon of war : UN expert (Special
Rapporteur on the human rights to safe drinking water and sanitation) », 17 November 2023.
[13] IPC Global Initiative : Special brief – Gaza strip.
[14] The New Yorker, « Gaza is starving », 3 January 2023.
[15] World Health
Organization, Lethal combination of hunger and disease to lead to more deaths in Gaza, 21 December 2023.
[16] World Bank, « Impacts of the Conflict in the Middle East on the Palestinian Economy, December 2023.
[17] International Labour
Organisation, « Impact of the Israel-Hamas conflict on the labour market and livelihoods
in the Occupied Palestinian Territory »,
Bulletin No.2, December 2023.
[18] Reuters, « Israeli minister says ‘no such thing’ as Palestinian people », 20 March 2023.
[19] The Guardian, « Israeli public figures accuse judiciary of ignoring incitement to
genocide in Gaza », 3 January 2024.
[20] Département d’État
américain, « Rejection of Irresponsible Statements on Resettlement of Palestinians
Outside of Gaza », 2 January 2024.
[21] Compte X (anciennement Twitter) de Ben Gvir, 1er janvier 2024.
[22] Gila Gamliel, « Victory is
an opportunity for Israel in the midst of crisis – opinion », 19 November 2023.
[23] The Times of Israel,
« Israel in talks with Congo and other countries on Gaza ‘voluntary
migration’ plan », 3 January 2024.
[24] Zmar Israël, 5 January
2023.
No comments:
Post a Comment