Sun,
01/10/2016 - 09:52 — nguyenanhtuan
Công
đoàn phí được trích từ 2% quỹ lương của người lao động, về bản chất, là kết
tinh từ sức lao động của họ. Song không nhiều công nhân Việt Nam biết hoặc
quan tâm đến việc một phần giá trị sức lao động này của họ đang được sử dụng
như thế nào. Bài viết đối chiếu giữa hoạt động tư vấn pháp lý cho người lao động
ở Việt Nam với Úc nhằm đặt lại vấn đề trên một lần nữa.
Tư vấn
pháp lý là "bữa tiệc tinh thần thịnh soạn" của công nhân Việt
Nam...
"Báo
Lao Động phối hợp với LĐLĐ tỉnh Bình Dương tổ chức ngày hội tư vấn pháp luật
cho 10.000 công nhân. Hơn 60 luật sư của Đoàn luật sư TPHCM, tỉnh Bình Dương có
uy tín và kinh nghiệm sẽ tham gia tư vấn và giải đáp thắc mắc miễn phí cho NLĐ
tham dự ngày hội... Các CN tham dự ví von ngày hội như một “bữa tiệc tinh thần
thịnh soạn” dành cho CNLĐ." [1]
Trên
đây là một đoạn trích từ bản tin Báo Lao Động thuật lại một buổi tư vấn
pháp lý mà công đoàn nhà nước tổ chức tháng 11 vừa qua cho công nhân ở
Bình Dương - một trong những địa phương có nhiều khu công nghiệp nhất cả nước.
Chật vật
với những lo toan cơm áo gạo tiền thường nhật, thật dễ hiểu khi người công
nhân Việt Nam, lớp người ngày càng đông đảo theo nhịp công nghiệp hóa của đất
nước, coi mỗi dịp được luật sư tư vấn pháp lý như một 'bữa tiệc tinh
thần thịnh soạn'.
Tiệc
'pháp lý' thịnh soạn nhưng vì có tới 10000 'ăn' trong khi chỉ có
60 luật sư 'phục vụ', hẳn mỗi người chỉ được một phần nhỏ.
Thật vậy, 60
luật sư tư vấn cho 10000 công nhân, vị chi 1 luật sư 'lo' 166 công nhân.
Tính
trung bình ngày làm việc 8 tiếng tư vấn liên tục, mỗi giờ đồng hồ mỗi luật sư sẽ
cần tư vấn cho khoảng 20 công nhân.
Vậy 1
công nhân được tư vấn 1 luật sư tư vấn riêng 3 phút.
Nếu là
tư vấn theo nhóm thì thời gian dành cho mỗi nhóm có thể nhiều hơn. Nhưng như thế
thì chỉ giải đáp những vấn đề pháp lý chung nhất chứ khó đi sâu vào chi tiết của
từng cá nhân người lao động.
Đã thế
những 'ngày hội tư vấn' này cũng không được tổ chức thường xuyên, do đó, việc
luật sư tiếp tục theo đuổi (follow up) các vụ việc cụ thể của công
nhân gần như không khả thi. Luật sư chỉ có thể coi công nhân như những người
nhận sự hỗ trợ, chứ khó có thể coi là thân chủ. Bởi vậy, dù rằng rất trân
trọng tấm lòng của các luật sư tham gia những buổi tư vấn thế này song thật khó
để không nghi ngờ về tính hiệu quả của nó.
...nhưng
là món ăn thường ngày của người lao động Úc
Điều
này trái ngược hoàn toàn với các luật sư làm việc cho các nghiệp đoàn mà
tôi có cơ hội thực tập bên Úc. Họ thực sự coi người lao động là thân
chủ, thường xuyên gặp gỡ, giữ liên lạc để giải quyết các vấn đề, giải đáp
các thắc mắc dù là nhỏ nhất của người lao động.
Tôi đã
từng chứng kiến việc một công nhân trong ngành dịch vụ y tế nhắn tin cho luật
sư nghiệp đoàn báo rằng bị chủ lao động đòi thông tin passport. Luật sư nghiệp
đoàn ngay sau đó đã hẹn gặp luật sư và quản lý của chủ lao động, chất vấn
họ trong suốt phiên họp, dọa đưa ra các cơ chế giải quyết quan hệ lao động, khiến
bên chủ lao động phải xin lỗi rối rít và hứa không tái phạm.
Luật sư
và cán bộ nghiệp đoàn cũng thường xuyên đến tận nơi làm việc của công nhân
(workplace) để tư vấn pháp luật, đại diện họ làm việc với phía quản lý để
cùng giải quyết các vấn đề ảnh hưởng tới quyền lợi hợp pháp, chính đáng của người
lao động.
Việc được
luật sư 'phục vụ' như vậy dần đã trở thành điều bình thường đối với người
lao động là thành viên nghiệp đoàn ở Úc, bởi lẽ đôi bên người lao động
và luật sư đều hiểu rất rõ một sự thật là lương trả cho luật sư
đến từ tiền nghiệp đoàn phí nghĩa là tiền mồ hôi nước mắt của người lao động.
(Cán
bộ tổ chức cơ sở và nhân viên truyền thông của nghiệp đoàn ngành Dịch vụ Y
tế HSU bang New South Wales (Health Service Union) đang đào tạo
cách thức tổ chức một chiến dịch truyền thông cho đại diện người lao động
từ các bệnh viên công trong vùng)
Đâu
là khác biệt?
Vì sao
trong khi người lao động Úc coi việc được hỗ trợ pháp lý thường xuyên từ
các luật sư chuyên nghiệp là điều bình thường một khi họ gia nhập nghiệp đoàn,
trong khi công nhân Việt Nam - trên danh nghĩa đều là thành viên của Tổng Liên
đoàn Lao động Việt Nam, lại coi việc thỉnh thoảng được gặp luật sư như một 'bữa
tiệc thịnh soạn'?
Phải
chăng vì người lao động Úc giàu hơn Việt Nam?
Hoàn
toàn không phải. Không có người lao động nào ở Úc có thể một mình theo đuổi những
vụ kiện với chủ lao động. Chênh lệch về khả năng tài chính khiến cuộc đua pháp
lý trở nên bất bình đẳng, khi mà chủ lao động luôn có một đội ngũ luật
sư hùng hậu thì mỗi một cá nhân người lao động hầu như không thể nào mướn được
bất kỳ luật sư nào với mức lương của họ.
Vậy ai
mướn luật sư cho họ? Chính là nghiệp đoàn.
Nhưng
làm sao nghiệp đoàn làm được điều này? Thử nhẩm tính, giả sử thuê 1 luật
sư tranh chấp lao động trung bình hết khoảng 50,000 đô cho một vụ, số tiền
không quá lớn đối với giới chủ, song lại rất lớn đối với công nhân. Tuy nhiên nếu
công nhân đó tham gia nghiệp đoàn có 10,000 thành viên, tính ra nghiệp đoàn chỉ
cần sử dụng 5 đô của mỗi thành viên là có thể mướn được luật sư lo cho người
công nhân đang dính vào tranh chấp với chủ hãng xưởng. Nghiệp đoàn phí lúc này
đóng vai trò như một gói bảo hiểm rủi ro pháp lý.
Vậy câu
trả lời cho sự khác biệt ở đây không phải là Úc giàu hơn Việt Nam,
mà chính là: Úc có nghiệp đoàn độc lập còn Việt Nam thì không.
Giờ hãy
thử điểm qua một vài con số để thấy nếu công nhân Việt Nam có nghiệp đoàn
độc lập, quyền lợi của họ sẽ được bảo vệ như thế nào.
Lấy ví
dụ công ty PouYuen Việt Nam, nơi 90,000 công nhân đình công vào tháng 3 năm
ngoái để phản đối các chính sách bảo hiểm xã hội.
Giả sử
họ đang nhận mức lương tối thiểu là 3,500,000 đồng/tháng [2] ,(mặc dù hiếm ai
nhận mức tối thiểu cả); với mức đóng phí công đoàn 2%, mỗi công nhân đang
bị bắt buộc đóng 70,000 đồng/tháng cho hệ thống công đoàn.
Vậy chỉ
riêng công nhân của một nhà máy nói trên thôi đã đóng tổng cộng 70,000 đồng X
90,000 = 6,3 tỷ đồng/tháng để nuôi tổ chức công đoàn quốc doanh
này.
Số tiền
này, thay vì được đóng tự động vào Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam rồi sau đó
được dùng để tổ chức những 'bữa tiệc thịnh soạn' và 'miễn phí' (theo cách
gọi của Báo Lao Động) như trên, nếu được dùng để duy trì bộ máy nghiệp
đoàn độc lập gồm các luật sư, cán bộ nghiệp đoàn (nhân viên truyền
thông, cán bộ tổ chức cơ sở, nhà đào tạo...) chuyên nghiệp thì thử tưởng
tượng mọi thứ sẽ khác đi thế nào?
Giả định
một bộ máy nghiệp đoàn độc lập cho công nhân nhà máy PouYuen: Ban Quản trị
5 người do công nhân bầu ra (gồm 1 chủ tịch, 2 phó chủ tịch, 1
thư ký, 1 thủ quỹ); 10 luật sư; 10 cán bộ tổ chức cơ sở; 5 nhân viên truyền
thông, 5 nhà đào tạo; 5 nhân viên hành chính.
Tổng cộng
40 người làm việc toàn thời gian. Ngay cả khi trả 50 triệu đồng/tháng cho mỗi
người thì tổng lương cũng chỉ hết có 2 tỷ đồng, vẫn thừa 4,3 tỷ đồng mỗi
tháng. Chi trả tiền thuê trụ sở và các phí tổn khác thì vẫn còn thừa lại rất
nhiều tiền để đưa vào tài sản nghiệp đoàn, cứ thế tích lũy dần đảm bảo nghiệp
đoàn mạnh và bền vững về mặt tài chính để tiếp tục phụng sự công nhân lâu
dài.
Thử tưởng
tượng, các công nhân Việt Nam thường xuyên được một đội ngũ cán bộ giàu năng lực
hỗ trợ, giúp đỡ thường xuyên liên tục với thái độ phục vụ 'các ông bà chủ' thì
quyền lợi của sẽ được đảm bảo tới mức cao như thế nào? Liệu chủ lao đông
có thể 'ăn hiếp' được như lâu nay nữa hay không?
"At
the end of the day, it's all about money." Đến cuối ngày, tất cả là
tiền. Lý do cho sự khác biệt sâu xa là ở chỗ tiền của công nhân đang được
tiêu như thế nào.
[1] http://laodong.com.vn/cong-doan/10000-cong-nhan-tham-gia-ngay-hoi-tu-van-phap-luat-392668.bld
http://laodong.com.vn/cong-doan/ngay-hoi-cua-gan-10000-cong-nhan-392229.bld
http://laodong.com.vn/cong-doan/ngay-hoi-cua-gan-10000-cong-nhan-392229.bld
[2]:
Nghị định 122/2015/NĐ-CP: http://thuvienphapluat.vn/van-ban/Lao-dong-Tien-luong/Nghi-dinh-122-2015-ND-CP-muc-luong-toi-thieu-vung-nguoi-lao-dong-theo-hop-dong-lao-dong-295846.aspx
No comments:
Post a Comment