17.11.2015
Cuộc bầu
cử tại Myanmar đã kết thúc. Tuy chưa có kết quả chính thức nhưng qua số phiếu
đã đếm, người ta được biết đảng Liên minh Dân chủ Toàn quốc do bà Aung San Suu
Kyi lãnh đạo chắc chắn sẽ chiến thắng vang dội với khoảng 80% phiếu bầu. Đây là
cuộc bầu cử tự do đầu tiên tại nước này kể từ năm 1990, năm bà Aung San Suu Kyi
cũng thắng cử lớn nhưng giới quân nhân lại không công nhận, hơn nữa, còn quản
thúc bà, có lúc còn bắt bà bỏ tù để tiếp tục nắm giữ quyền hành một cách độc
đoán trong suốt gần 25 năm vừa qua.
Trong lần
bầu cử này, tình hình có vẻ khả quan hơn. Với sự hiện diện đông đảo của các nhà
quan sát quốc tế, cuộc bầu cử diễn ra một cách tự do và minh bạch, không hề có
bất cứ dấu hiệu đàn áp hay gian lận lớn nào. Khi kết quả bầu cử đã khá rõ, đảng
Liên minh Đoàn kết và Phát triển hiện đang cầm quyền tuyên bố thua cuộc và chấp
nhận phán quyết của các cử tri. Tổng thống Thein Sein, sau khi chúc mừng bà Suu
Kyi, đã tuyên bố tôn trọng kết quả bầu cử và hứa hẹn sẽ sớm tiến hành các cuộc
thương thảo với bà Suu Kyi để thành lập chính phủ mới.
Khả
quan, nhưng con đường phía trước còn khá nhiều gập ghềnh. Thứ nhất, theo hiến pháp
do các nhà quân phiệt trước đây soạn thảo, để lên làm tổng thống, toàn bộ gia
đình người ấy phải có quốc tịch Myanmar, và như vậy, bà Suu Kyi sẽ không thể trở
thành tổng thống Myanmar được vì chồng bà (đã quá cố) và hai đứa con bà đều
mang quốc tịch Anh. Bà Suu Kyi cho biết, với tư cách lãnh tụ đảng cầm quyền, bà
sẽ lãnh đạo từ đằng sau hay phía trên tổng thống mới. Tuy nhiên, điều đó đòi hỏi
một cấu trúc quyền lực mới, chưa từng có tại Myanmar. Không ai biết được kiểu cấu
trúc mới ấy có thực sự có hiệu quả hay không. Thứ hai, quyền lực của giới quân đội vẫn còn khá lớn:
Một là, họ được phân bố 25% số ghế trong cả Thượng viện lẫn Hạ viện mà không cần
phải ứng cử và tranh cử. Hai là, họ được ưu tiên nắm giữ các chức vụ quan trọng
như bộ trưởng quốc phòng, bộ trưởng nội an và bộ trưởng an ninh biên giới. Như
vậy, để làm việc có hiệu quả, đảng Liên minh Dân chủ Toàn quốc của bà Suu Kyi
phải hợp tác chặt chẽ với phe quân đội, một điều rất khó khăn vì trong suốt 25
năm qua, quan hệ giữa họ nhuốm đầy cay đắng. Họ không những không tin nhau mà
còn thù hận nhau. Công việc đầu tiên của chính phủ mới, do đó, sẽ là một nỗ lực
hoà giải thực sự, theo đó, mọi người cùng quên đi quá khứ để vững tiến về tương
lai, nhằm phát triển đất nước không những chỉ trong lãnh vực kinh tế mà còn
trong lãnh vực chính trị với ưu tiên là càng ngày càng tự do và dân chủ hơn.
Bất kể
những khó khăn và thử thách còn trùng trùng trước mắt, mọi người, từ dân chúng
Myanmar đến các chính khách Tây phương, đều vui mừng, xem cuộc bầu cử vừa qua
là một sự đột phá trong tiến trình dân chủ hoá tại Myanmar. Nhiều người Việt
Nam cũng chia sẻ sự vui mừng ấy và tự hỏi: Bao giờ thì một sự kiện quan trọng như vậy sẽ diễn ra ở
Việt Nam?
Vâng, bao giờ thì Việt Nam có được một
cuộc bầu cử tự do như Myanmar?
Trước
khi trả lời câu hỏi ấy, cần lưu ý là tiến trình dân chủ hoá tại Myanmar mà kết
quả cụ thể là cuộc bầu cử tự do vào ngày 8 tháng 11 vừa qua xuất phát từ ba yếu
tố chính: Thứ nhất, họ có một lãnh tụ khôn ngoan, can đảm và được mọi
người, từ dân chúng Myanmar đến cộng đồng quốc tế yêu mến và tin cậy, đó là bà
Aung San Suu Kyi, người được trao giải Nobel Hoà bình năm 1991. Thứ hai
là sự thức tỉnh của giới lãnh đạo Myanmar: sau mấy chục năm cai trị đất nước với
bàn tay sắt dẫn đến hậu quả là đất nước càng ngày càng bị cô lập và nghèo đói,
từ năm 2011, giới quân phiệt quyết định thay đổi chính sách bằng cách cho thành
lập một chính phủ dân sự, thả các tù nhân chính trị, cởi bỏ hệ thống kiểm duyệt,
chấp nhận đa đảng, cho phép tiến hành các cuộc bầu cử tự do. Thứ ba là ý
thức chính trị rất cao của dân chúng Myanmar: theo quan sát của giới truyền
thông quốc tế, trong ngày bầu cử vừa qua, người ta đã đổ xô đi bầu một cách rất
tích cực. Người ta bỏ công ăn việc làm để đi bầu cử. Người ta kiên nhẫn đứng xếp
hàng rồng rắn trước các thùng phiếu cả nhiều tiếng đồng hồ để được bỏ phiếu.
Nhiều người thuộc gia đình quân nhân, đáng lẽ bỏ phiếu cho đảng cầm quyền vốn
thân quân đội, vẫn quyết định bỏ phiếu cho đảng Liên minh Dân chủ Toàn quốc của
bà Suu Kyi với ước vọng đất nước được thay đổi.
Những yếu
tố ấy có ở Việt Nam hay không?
Câu trả
lời rất đáng buồn: Không có. Hay, lạc quan hơn chút: Chưa có.
Việt
Nam chưa có một lãnh tụ đối kháng nào có tầm vóc như bà Suu Kyi. Nhỏ hơn một
chút, cũng chưa có. Hoàn toàn chưa có. Chúng ta có nhiều người quan tâm đến đất
nước, đủ can đảm để lên tiếng phản đối các chính sách độc tài của nhà cầm quyền,
sẵn sàng chấp nhận các hành động trấn áp thô bạo và đê hèn của nhà cầm quyền,
nhưng chưa có ai, trong họ, nổi bật hẳn lên như một lãnh tụ. Họ đều là chiến sĩ
chứ chưa phải là lãnh tụ. Tên tuổi của họ chưa đủ lớn để thu hút sự chú ý của cả
người Việt lẫn người ngoại quốc. Chung quanh họ chưa có một tổ chức nào đủ mạnh
để có thể được xem là một lực lượng đối trọng của chính phủ.
Giới
lãnh đạo Việt Nam, cho đến nay, vẫn chưa có sự tỉnh ngộ như giới lãnh đạo
Myanmar. Tất cả những người từng muốn thay đổi theo xu hướng ít nhiều dân chủ
hoá, như Trần Xuân Bách (1924-2006) hay Trần Độ (1923-2002), đều đã qua đời.
Trong giới lãnh đạo hiện nay, không có người nào có tầm nhìn mới và đủ dũng khí
để bênh vực cho tầm nhìn mới của mình. Tất cả hầu như chỉ tập trung vào việc bảo
vệ lợi ích của bản thân; và để bảo vệ lợi ích của bản thân, họ phải bảo vệ đảng.
Mà đảng thì càng lúc càng xa rời quần chúng, hơn nữa, càng đi ngược lại các lợi
ích của dân tộc.
Cuối
cùng, hình như dân Việt Nam, nói chung, chưa có được ý thức chính trị sâu sắc
và mạnh mẽ như người dân Myanmar. Đã nhiều người ghi nhận một hiện tượng phổ biến
ở Việt Nam hiện nay: chứng vô cảm. Rất ít người thực sự quan tâm đến đất nước.
Phần lớn chỉ loay hoay kiếm sống, hoặc khi đã có rủng rỉnh chút tiền bạc, mải
mê hưởng thụ. Việt Nam càng lúc càng bế tắc, kinh tế càng lúc càng suy thoái, đạo
đức xã hội càng lúc càng suy đồi: người ta mặc kệ. Trung Quốc càng lúc càng lộng
hành ngoài biển và đảo Việt Nam: người ta cũng mặc kệ. Chủ nghĩa mặc-kệ-nó lan
tràn ở mọi giới.
Nhưng
như vậy, chúng ta tuyệt vọng chăng?
Thật
ra, cũng không hẳn. Kinh nghiệm mùa xuân Ả Rập vào đầu năm 2011 cho chúng ta một
bài học khác: Cuộc cách mạng nổ ra một cách hoàn toàn tự phát, không hề có sự
chuẩn bị nào từ dân chúng, không hề có sự thức tỉnh của giới cầm quyền và cũng
không hề có một nhà lãnh đạo nào cả. Vậy mà, chỉ trong vòng chưa tới một năm, cả
mấy chế độ độc tài lần lượt bị sụp đổ.
Nếu các
chế độ độc tài được hình thành theo nhiều cách, sự sụp đổ của chúng cũng rất
khác nhau.
-----------------------------
* Blog của Tiến sĩ Nguyễn Hưng Quốc là blog
cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng
không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
No comments:
Post a Comment