Lý Thái Hùng
Cập
nhật: 12/11/2015
Tuy
chưa có kết quả kiểm phiếu sau cùng, nhưng nhiều dấu hiệu cho thấy đảng Liên
minh quốc gia vì dân chủ (National League for Democracy = NLD) do bà Ang San
Suu Kyi lãnh đạo sẽ chiếm đa số trong quốc hội. Ông Htay Oo, quyền chủ tịch đảng
cầm quyền là đảng Đoàn kết và thống nhất (USDP) đã tuyên bố thua trong cuộc bầu
cử.
Chiến
thắng ngoạn mục này, một lần nữa đã tái diễn lần thứ hai sau 25 năm đấu tranh
cam go của lực lượng dân chủ Miến Điện kể từ cuộc bầu cử bị phe quân phiệt bức
tử vào năm 1990. Diễn biến này hy vọng sẽ mở ra một vận hội mới cho dân tộc Miến
trên con đường dân chủ hóa đất nước.
Nhìn
vào diễn tiến bầu cử ở Miến Điện, nhiều người mong muốn được diễn ra tương tự ở
Việt Nam. Nhưng từ ước muốn đến hiện thực sẽ phải trải qua nhiều nỗ lực tranh đấu
mà chúng ta cần rút tỉa từ chặng đường đấu tranh 25 năm qua của đảng Liên minh
quốc gia vì dân chủ, như một bài học cần suy nghiệm.
Bầu
cử 1990
Sau
cuộc nổi dậy đẫm máu vào ngày 8/8/1988, Miến Điện một lần nữa rơi vào tay của
nhóm quân phiệt mới. Nhưng chính biến cố này đã buộc các lực lượng dân chủ Miến
Điện phải ngồi lại thành lập một liên minh chính trị thống nhất thì mới có thể
đối đầu với chính quyền quân phiệt.
Ngày
27/9/1988, đảng Liên minh quốc gia vì dân chủ đã ra đời và bà Aung San Suu Kyi
được bầu làm người lãnh đạo.
Do
những áp lực của quốc tế, chính quyền quân phiệt Miến đã phải đồng ý tổ chức cuộc
tổng tuyển cử tự do ngày 27/5/1990 với 93 đảng phái chính trị tham gia mà đa số
là những đảng phái do các nhóm sắc tộc thành lập để tranh đấu cho quyền lợi của
họ.
Có
tất cả 2.297 ứng viên ra tranh 492 ghế đại biểu. Điều bất ngờ là đảng Liên minh
quốc gia vì dân chủ chiếm 382/492 ghế (đạt tỷ lệ 80%) số phiếu bầu. Trong khi
những đảng còn lại, kể cả đảng thân chính quyền chỉ chiếm từ 2 đến 10 ghế.
Phe
quân phiệt đã choáng váng với kết quả này nên tuyên bố hủy kết quả bầu cử và bắt
giữ tất cả những thành viên của đảng NLD.
Riêng
bà Aung San Suu Kyi đã bị quản thúc tại gia ngay từ trước khi cuộc bầu cử diễn
ra. Bà đã bị chính quyền quân phiệt Miến quản thúc trong suốt 21 năm và được thả
ngay trước khi diễn ra cuộc bầu cử quốc hội vào tháng 11/2010.
Tuy
tập đoàn quân phiệt Miến đã dùng vũ lực khống chế các thành viên lãnh đạo của đảng
NLD, nhưng nhờ hạ tầng vững chắc và nhất là sự yểm trợ mạnh mẽ của giới trí thức
và sinh viên Miến ở nước ngoài, nên NLD vẫn duy trì sự hoạt động.
Bầu
cử 2015
Đảng
NDL của bà Ang San Suu Kyi tham dự và giành chiến thắng ngoạn mục một lần nữa
trong cuộc tuyển cử năm 2015, đến từ ba yếu tố chính:
Thứ
nhất là sự đấu tranh kiên trì của đảng NDL và bà Aung San Suu Kyi cương quyết
không hợp tác với chế độ quân phiệt từ năm 1990 kéo dài đến năm 2011. Trong suốt
thời gian này tuy nhóm quân phiệt sửa đổi hiến pháp (năm 2008) và tổ chức bầu cử
quốc hội đa đảng (2010) nhưng chỉ có đảng Liên minh đoàn kết và phát triển
(USDP) của tập đoàn quân phiệt độc diễn. Do đó mà ảnh hưởng của đảng NDL vẫn tiếp
tục lan tỏa trong lòng nguời dân Miến như một sự kỳ vọng lớn cho khát vọng dân
chủ.
Thứ
hai là Tổng thống Thein Sein, chủ tịch đảng USDP sau khi nhậm chức Tổng thống
vào tháng 3/2011 đã tiến hành một số biện pháp cải cách chính trị. Cụ thể là
ông Thein Sein đã cho người đối thoại với đảng NLD và dàn xếp cuộc gặp bà Aung
San Suu Kyi vào ngày 15/8/2011 để kêu gọi bà và đảng NDL hợp tác phát triển Miến
Điện. Thay vào đó, chính quyền Miến công nhận sự hoạt động hợp pháp của đảng
NDL. Ông Thein Sein còn tiến hành việc trả tự do hàng loạt các tù nhân lương
tâm và từng bước tháo gỡ các cấm đoán về tự do báo chí, tự do lập hội, tự do
thành lập công đoàn v, v…
Thứ
ba là đảng NDL đã tham dự cuộc bầu cử bổ khuyết 2012 nhằm bổ sung 45 ghế còn trống
(gồm 37 ghế Hạ viện và 6 ghế Thượng viện và 2 ghế tại các cơ quan lập pháp cấp
khu vực và tiểu bang). Qua cuộc bầu cử này, bà Ang Suu Kyi và đảng NDL đã giành
được 44 ghế trong số 45 ghế ở nơi các cuộc bầu cử được tổ chức. Mặc dù chỉ chiếm
một thiểu số nhỏ trong Quốc hội gồm 664 ghế, nhưng đảng NDL có tiếng nói đáng kể,
đặc biệt là sự hiện diện của bà Aung San Suu Kyi đã thu hút sự chú ý của người
dân và cộng đồng quốc tế.
Từ
những thuận lợi trong tiến trình đấu tranh nói trên, đảng NDL đã bắt đầu phục hồi
và đặt trọng tâm xây dựng hạ tầng cơ sở trong quần chúng trong hai năm 2013 và
2014, nhằm chuẩn bị cuộc bầu cử 2015.
Với
kết quả kiểm phiếu sơ khởi hiện nay, đảng NDL có nhiều xác xuất nắm quyền điều
hành chính phủ gồm có 30 bộ. Miến Điện không có Thủ tướng; Tổng thống điều hành
trực tiếp chính phủ và đại diện quốc gia.
Tuy
nhiên chức vụ Tổng thống theo hiến pháp phải do quốc hội chọn lựa từ 3 ứng viên
do Hạ viện, Thượng viện và khối đại biểu quân đội đề cử. Sau đó, toàn thể quốc
hội sẽ bỏ phiếu kín và ứng viên được cao phiếu nhất sẽ là Tổng thống, hai người
còn lại làm phó tổng thống.
Tân
quốc hội sẽ nhóm họp đầu tiên vào cuối tháng 1/2016 đến tháng 2 sẽ bầu Tổng thống
và đến tháng 3/2016 người được quốc hội chọn sẽ nhậm chức Tổng thống.
Có
ba nhân sự có nhiều tiềm năng trở thành Tổng thống Miến sau tháng 3/2016 là ông
Thein Sein (đương kim Tổng Thống), Tướng Min Aung Hlaing (Tổng tư lệnh quân đội);
ông Tin Myo Win (nhân vật thứ 2 trong đảng NDL sau bà Ang San Suu Kyi).
Bà
Aung San Suu Kyi không thể trở thành Tổng thống trong nhiệm kỳ này vì một điều
khoản trong hiến pháp 2008, nhóm quân phiệt đã cấm những cá nhân kết hôn với
người nước ngoài hoặc có con cái không mang quốc tịch Miến không được phép ứng
cử tổng thống. Bà Aung San Suu Kyi kết hôn với người chồng quốc tịch Anh và hai
con trai của bà mang quốc tịch Anh.
Tương
lai Miến Điện
Nếu
đảng NLD của bà Aung San Suu Kyi chiếm 75% ghế quốc hội, thì đảng này chắc chắn
sẽ sửa hai điều quan trọng trong hiến pháp 2010 (hiến pháp hiện hành quy định
là phải có 75% phiếu dân biểu tán đồng mới được tu chính), đang cản trở rất lớn
các nỗ lực dân chủ hóa Miến Điện.
Thứ
nhất là bãi bỏ điều 56 (f) trong hiến pháp Miến Điện, là điều khoản cấm không
cho bà Aung San Suu Kyi ra tranh cử tổng thống. Điều khoản này qui định rằng
người hôn phối hoặc con cái của ứng cử viên tổng thống, hoặc người hôn phối của
con cái không được mang quốc tịch nước ngoài.
Thứ
hai là bãi bỏ quy chế dành riêng 25% ghế trong quốc hội cho giới quân đội. Hiện
nay, đại biểu quân đội có 56 ghế/224 ghế ở Thượng viện và 110 ghế/440 ghế ở Hạ
viện. Tổng cộng chiếm 166 ghế/664 ghế bao gồm Thượng và Hạ viện.
Sự
thắng thế của đảng NLD sẽ tạo ra một nền chính trị “cộng sinh” giữa dân chủ và
quân phiệt trong 5 năm tới. Phe quân đội sẽ liên kết với đảng USDP để tìm cách
ngăn cản những đề nghị cải sửa hiến pháp; nhưng nếu NLD khôn khéo tạo cho tập
thể quân đội sự an tâm, để họ trở về đúng chức năng “bảo vệ” đất nước sẽ giúp
cho Miến Điện tiến những bước rất lớn trên con đường cải cách.
Nỗ
lực này nằm trên vai trách nhiệm của bà Ang San Suu Kyi. Vì thế bà đã quyết định
không vận động để ra làm Tổng thống mà muốn đóng vai trò của người hòa giải.
Mục
tiêu của bà Ang San Suu Kyi là muốn sớm chấm dứt giai đoạn “cộng sinh” giữa dân
chủ và quân phiệt để bước sang thể chế dân chủ. Nếu bà Ang San Suu Kyi thực hiện
được trong 5 năm tới, bà sẽ tiếp nối thân phụ trở thành anh hùng của người dân
Miến ở Thế Kỷ 21.
Việt
Nam chừng nào?
Tháng
4/2010, Nguyễn Tấn Dũng, Thủ tướng CSVN đã viếng thăm Miến Điện, một tuần trước
khi CSVN đứng ra tổ chức Hội nghị thượng đỉnh khối ASEAN tại Hà Nội.
Trong
chuyến viếng thăm này, khi trao đổi với ông Thein Sein, lúc đó đang là Thủ tướng
Miến Điện, Nguyễn Tấn Dũng đã kêu gọi Miến Điện nên mở rộng dân chủ và tổ chức
bầu cử đa đảng sớm.
Miến
Điện đã tổ chức bầu cử tháng 11/2010 và ông Thein Sein từ Thủ tướng được bầu
lên làm Tổng thống, trở thành một nhà cải cách, tạo một bước tiến rất lớn trên
con đường dân chủ hóa Miến Điện.
Trong
khi đó, người đưa ra lời khuyên thì lại tiếp tục cố thủ trong lô cốt độc tài với
quyết tâm không chấp nhận dân chủ đa đảng.
Nhưng
với sự xuất hiện đa dạng của các tổ chức xã hội dân sự và nhất là sự mở rộng mạng
thông tin lề phải trong những năm gần đây, phong trào dân chủ tại Việt Nam đang
có những bước tiến khởi sắc.
Tuy
nhiên, để tạo những bước đột phá cần thiết, đã đến lúc phong trào dân chủ cần
có hai nỗ lực:
Thứ
nhất là xây dựng một liên minh chính trị như các lực lượng đối lập Miến Điện đã
ngồi lại thành lập Liên minh quốc gia vì dân chủ vào năm 1988 để tạo những áp lực
lên tập đoàn quân phiệt, đưa đến cuộc tổng tuyển cử 1990. Đương nhiên diễn
trình đấu tranh ở mỗi quốc gia khác nhau nhưng xây dựng sức mạnh chung trong một
liên minh chính trị là nhu cầu cần thiết giống nhau.
Thứ
hai là tổ chức một hạ tầng quần chúng để có thể tạo thế liên kết đấu tranh giữa
các địa phương và nhất là giải tỏa những áp lực của công an đè nặng lên một địa
phương, giúp cho sức phản kháng có thể lan tỏa trên toàn quốc. Đây là nền tảng
của đấu tranh bất bạo động và đảng NLD đã áp dụng nhuần nhuyễn trong những năm
2012 đến 2014 để phát triển hạ tầng, dành thắng lợi cho cuộc bầu cử 2015 vừa
qua.
*
Nhìn
kết quả bầu cử tại Miến Điện, nhiều người Việt Nam đã tự hỏi rằng dân ta chừng
nào mới có thể cầm lá phiếu trong tay để được tự do chọn lựa người mà mình tin
tưởng?
Cuộc
chiến đấu của người dân Miến đã kéo dài 25 năm để giành lại thắng lợi mà họ đã
bị cướp đoạt từ năm 1990. Dân ta đã tốn hơn nửa thế kỷ tranh đấu nhưng chưa cầm
được lá phiếu tự do.
Nếu
không tích cực góp phần giải quyết hai nỗ lực nói trên, chúng ta khó theo kịp
dân tộc Miến - không chỉ trên con đường dân chủ hóa mà cả nỗ lực canh tân trong
thập niên tới.
Nên
nhớ Miến Điện từng là quốc gia có mức phát triển tương đương với miền Nam Việt
Nam vào thập 1960. Nay họ đang từng bước thoát ách quân phiệt, sẽ vươn lên
thành một quốc gia nhất nhì Đông Nam Á.
Lý
Thái Hùng
No comments:
Post a Comment