12:48:am
08/12/14
Các
quốc gia phương Tây mở chiến dịch ngoại giao, bao vây
kinh tế nhưng chẳng làm Putin nao núng. Liệu giá dầu đang
lao xuống theo chiều thẳng đứng có làm cho Putin bớt
hung hăng? Liệu cú shock nhằm thẳng vào nền kinh tế xuất
khẩu dầu của Nga có làm triều đại Putin lung lay?
“Chưa
hẳn,” kinh tế gia nổi tiếng Martin Feldstein viết. Chính
quyền Putin (tương tự như Iran, Venezuela) vẫn có thể
sống sót qua những trận đại hạ giá dầu trong tương
lai.
Yegor
Gaidar hay Emmanuel Goldstein, ai là người đưa ra viễn cảnh
chính xác hơn về sự sụp đổ của chế độ độc tài.
Gaidar
qua đời cách đây năm năm. Ông là một kinh tế gia nổi
tiếng, chuyên viên cao cấp trong chính phủ hậu cộng sản
của Boris Yeltsin. Ông lập luận rằng: Nguyên nhân chính
làm Liên Xô sụp đổ là do dầu hạ giá quá nhanh bởi
Arabia Saudi quyết định tăng sản lượng quá lớn vào
Tháng Chín năm 1985.
Gaidar
cho rằng đây là động thái có tính toán của Saudi nhằm
thoát khỏi gọng kìm của Moscow.
Chiến
trường của Chiến tranh Lạnh là Afghnistan nơi mà Liên Xô
phải chi tiêu khoảng 20 tỷ Mỹ kim mỗi năm. Ông viết
trong luận văn năm 2007 “không tiền, chẳng một quốc
gia nào sống sót.”
Đang
trong cơn khát tiền mặt – nhưng không thể vay mượn từ
những quốc gia phương Tây, và cũng không thể cải tổ
nền kinh tế Soviet nhanh chóng thông qua trương chình
Perestroika. Nhà lãnh đạo Liên Xô lúc đó là Mikhail
Gorbachev không còn lựa chọn nào ngoài việc “bắt đầu
ngay thương lượng với phương Tây về những điều kiện
của một cuộc đầu hàng,” Gaidar nhận định.
Gaidar
cũng cảnh báo những nhà lãnh đạo hậu Soviet rằng: “Sự
sụp đổ của Liên Xô là một bài học cho những người
xây dựng chính sách quốc gia chỉ dựa vào một giả định
là giá dầu luôn luôn tăng.” Một trong những bài học
nữa là “những triều đại độc tài thường bộc lộ vẻ
bề ngoài mạnh khỏe, nhưng thực ra thì rất bạc nhược
trong cơn khủng hoảng.”
Tất
nhiên, Putin khi đó là một sĩ quan KGB đang đồn trú tại
Đông Đức, đắng cay và thất vọng đứng nhìn cảnh
Liên Xô tan rã. Ông đã rút ra bài học cho riêng mình. Kết
quả là triều đại của ông khôn ngoan bỏ một phần thu
nhập từ dầu lửa vào qũy dự trữ. Ông tự rút ra nhận
định từ việc Liên Xô sụp đổ là “một thảm họa
địa chính trị”. Nghĩa là, sự sụp đổ này không phải
chỉ do nguyên nhân kinh tế, mà còn do việc điều hành
yếu kém của chính phủ Liên Xô. Putin trách cứ người
lãnh đạo thời đó là: “Vứt hết mọi thứ ra đường,
rồi bỏ đi.”
Người
ta có thể nhận thấy điều này qua thái độ thách đố
của ông. Ông dìm đất nước cơn túng quẫn. Ông thả
nổi đồng ruble. Ông rêu rao rằng Nga đang là nạn nhân
của một âm mưu địa chính trị. Ông đàn áp những nhà
bất đồng. Ông không rút quân ra khỏi Ukraine. Ông tuyên
bố kế hoạch thành lập Liên đoàn Kinh tế Á Âu tân
Soviet.
Điều
gì mang chúng ta đến với Emmanuel Goldstein. Thực ra,
Goldstein không phải là nhà bình luận chính trị, mà là
nhân vật chính trong tiểu thuyết “1984” của nhà văn
George Orwell. Tiểu thuyết này kể câu chuyện của
Goldstein – người đã bí mật lưu hành cuốn sách “Lý
thuyết và Thực hành của Tập đoàn Đầu sỏ”. Không
nghi ngờ, đây là cách nhìn của tiểu thuyết gia Orwell về
hệ thống kìm kẹp, đàn áp những người yếu hơn.
Goldstein
viết: “Có bốn con đường dẫn đến sự sụp đổ của
những chế độ độc tài”: Tấn công từ bên ngoài;
lãnh đạo tồi tệ gây ra sự phản đối của dân chúng;
bất mãn lâu ngày ấp ủ trong tầng lớp trung lưu; và
nhóm lãnh đạo mất tự tin, nhưng vẫn cố bám lấy quyền
lực.
Cả
bốn yếu tố trên đã góp phần kéo đổ những triều
đại độc tài hay những đế quốc trong lịch sử.
Goldstein nhận định rằng chắc chắn cả bốn yếu tố
này sẽ tác động trực tiếp hay gián tiếp vào ngày tàn
của Liên Xô. Đúng nửa thế kỷ sau ngày tiếu thuyết
“1984”ra đời, Liên Xô sụp đổ.
Goldstein
cho rằng trong bốn yếu tố trên, yếu tố quan trọng nhất
là sự tham quyền cố vị của giai cấp lãnh đạo. Họ
làm tất cả để nắm lấy quyền lực. Họ tiêu diệt
mọi nguồn đe dọa đến sự tồn vong của chế độ.
Trong đó, tác nhân tối quan trọng là thái độ của tập
đoàn lãnh đạo.
Chắc
chắn là như vậy, số phận khác nhau giữa Liên Xô và
Cộng sản Trung Quốc vào năm 1989 đã chứng minh Goldstein
có lý.
Trong
khi Gorbachev cố gắng trong tuyện vọng để đưa Liên Xô
vào cuộc rút lui chiến thuật nhưng đã biến thành đại
bại. Trung Quốc nhẫn tâm xả đạn vào sinh viên tay không
trên Quảng trường Thiên An Môn, để níu bám quyền lực.
Những triều đại nhỏ hơn Bắc Triều Tiên, Cuba, Zimbabwe
cũng làm như vậy.
Thế
hệ lãnh đạo lỗi thời từ Chiến tranh Lạnh đã nếm
mùi đói khát của những cuộc khủng hoảng kinh tế lịch
sử, nhưng họ quyết bám lấy quyền lực lâu hơn tất cả
mọi phỏng đoán.
Trong
nền chính trị độc tài, tựa như cuộc đời, thái độ
là tất cả hoặc gần như tất cả. Những ai hy vọng giá
dầu tuột dốc, hoặc cấm vận của phương Tây, hay kết
hợp cả hai sẽ buộc Moscow phải thay đổi lập trường
– không phải thay đổi chế độ – nhận ra một sự
thực rằng Putin đã chứng kiến ngày tàn của Liên Xô
trong thời Gorbachev. Ông đã quyết định một lựa chọn
– một lựa chọn có kết thúc hoàn toàn khác.
Lược
dịch từ bài “Can Putin’s regime withstand falling oil
prices?” By Charles Lane, The Washington Post – December 4, 2014.
©
Trần Hồng Tâm
© Đàn Chim Việt
© Đàn Chim Việt
No comments:
Post a Comment