Ngày hôm nay ở Malaysia, một công dân Việt Nam đang
phải đối mặt với bản án sinh tử. Công dân đó chỉ mới được “công nhận quốc tịch”
chưa đầy một tuần. Trước phiên tòa ngoại quốc, cô vẫn luôn khẳng định mình vô tội.
Công
dân đó có tên là Đoàn Thị Hương. Cô bị buộc tội mưu
sát anh trai lãnh tụ Triều Tiên, ông Kim Jong Nam. Nếu bị kết tội, cô sẽ đương
nhiên chịu án tử hình.
Nhưng hãy khoan nói về Hương, cô gái mà câu chuyện của
cô sẽ không nhiều người biết đến. Chúng ta hãy nói về một người gốc Việt khác.
Cách đây 15 năm, Nguyễn Tường Vân bị bắt ở sân bay Changi, Singapore khi đang
quá cảnh để chờ về Australia. Cảnh sát Singapore tìm thấy trong hành lý của Vân
chứa 396gr heroin (gấp 26 lần số heroin bị tội chết theo luật Singapore). Vân
khai anh về Việt Nam và qua Cambodia, nơi anh lấy heroin để đem về Úc. Bằng một
lý do diệu kỳ nào đó, hải quan Cambodia đã “bỏ sót” 2 túi thuốc phiện – 1 quấn
quanh người, 1 trong vali của Vân.
Phiên tòa xử Vân kéo dài 2 năm và 1 năm sau ngày anh
bị tuyên án, Vân bị treo cổ. Đó là ngày 2/12/2005.
Vân khác Hương điểm nào? Vân khác Hương ở chỗ anh
mang quốc tịch Úc. Ngày đó, chính quyền và người dân Úc nổi lên một làn sóng
xin ân giảm án tử hình cho Vân. Thủ tướng Úc bấy giờ nói thẳng với người đồng cấp
Singapore – Lý Hiển Long – là ông “rất thất vọng” vì không được thông báo về
ngày thi hành án Vân. Ngoại trưởng Singapore sau đó đã phải xin lỗi người đồng
cấp Úc. Các nghị viên liên bang và tiểu bang Úc đồng thanh lên tiếng yêu cầu
Singapore hoặc giảm nhẹ hình phạt cho Vân, hoặc dẫn độ anh ta về Úc. Chính phủ
liên bang Úc cũng đã nghĩ đến chuyện kiện Singapore ra Tòa án Công lý Liên Hiệp
Quốc (ICJ) vì hành quyết công dân mình mà không xem xét vấn đề thẩm quyền. Ý định
này sau đó bị loại bỏ vì Singapore chắc sẽ không công nhận thẩm quyền của ICJ
cho vụ án đó. Tổng chưởng lý bang Victoria, nơi Vân là công dân, cũng liên tục
hối thúc Bộ trưởng Tư pháp Singapore xem lại bản án. Tất cả trở nên vô nghĩa
khi ý chí trừng trị tội phạm ma túy của Singapore quá mạnh mẽ.
Nhiều người nghĩ, giá như Vân bị bắt ở Cambodia, có
lẽ nỗ lực của Úc đã thành công.
Một ngày trước khi Vân bị thi hành án, một luật sư
Úc (chưa bao giờ gặp Vân) cố gắng dùng thủ thuật pháp lý cuối cùng để cứu mạng
Vân. Ông khởi kiện Vân ra một tòa án của Úc về tội danh sở hữu ma túy trái
phép. Theo luật, chính phủ Úc sẽ phải dẫn độ Vân về Úc để hầu tòa. Và khi Vân đặt
chân lên đất Úc, nơi không có án tử hình, anh ta xem như được cứu sống. Rất tiếc,
nỗ lực này cũng thất bại. Hai tháng sau khi Vân bị treo cổ, Úc từ chối đề xuất
của Singapore Airlines được khai thác đường bay thẳng Sydney – Hoa Kỳ. Nhiều
người tin rằng đây là động thái trả đũa của Úc vì Singapore đã treo cổ công dân
của họ, dù tội của anh ta là rành rành.
Tuy vậy, những nỗ lực đó vấp phải sự chỉ trích mạnh
mẽ của dư luận Úc. Vì họ tin rằng Vân đáng chết ư? Không, họ nghĩ rằng chính phủ
Úc làm quá ít, không đủ để cứu Vân. Họ phẫn nộ vì chính phủ không thể bảo vệ
công dân mình.
Thật khó hình dung những thái độ và động thái như vậy
ở Việt Nam dành cho Hương. Hương cũng giống như Vân, là một người không có tự sự.
Không ai biết cô từ đâu đến, không ai biết câu chuyện của cô, không ai biết con
đường nào dẫn cô sang Malaysia, không ai biết tại sao cô lại phạm tội như vậy.
Câu chuyện của cô giờ đây thu gọn trong những tấm ảnh
nóng bỏng, những clip thi Vietnam Idol, là câu chuyện phiếm trên bàn nhậu của
đám thanh niên. Cô phạm hai tội đáng khinh nhất với người Việt và do đó cô
không xứng đáng được quan tâm. Thú vị là, giữa vô vàn tờ báo Việt khai thác các
khía cạnh giựt gân của phiên tòa, chỉ một nhà báo Việt lục lọi câu chuyện của
Hương và hành trình, tự sự của cô ấy từ vùng chiêm trũng lên Hà Nội, qua
Cambodia, và đến Malaysia. Nhà báo Việt ấy đang làm cho tờ New York Times của Mỹ.
Nhìn lại câu chuyện của Vân, và câu chuyện của Hương
ngày hôm nay, thật không khỏi ngậm ngùi. Lịch sử bắt Vân lưu vong từ khi còn bé
và từng phút vấp ngã trong đời, cũng như sự nghĩa hiệp ra tay cứu người anh tên
Khoa, đã đẩy Vân vào cái án tử. Cái nghèo có lẽ cũng là nguyên nhân khiến Hương
tha phương. Sự ít học và áp lực xã hội chắc đã đẩy Hương vào con đường ngày hôm
nay. Ai cũng có số phận, ai cũng có tự sự của họ cả. Với chúng ta, họ là một
cái tên, một dòng tin, một câu chuyện phiếm. Cả Vân và Hương họ đều cũng là người
Việt cả, là những người mà ta được dạy gọi là “đồng bào”. Nhưng khi Vân gặp nạn,
lại chính là những người dân nước Úc đã lên tiếng giúp anh, một người nhập cư.
Hương chẳng biết trông cậy vào ai cả, ngoài những đồng bào của cô. Ba mẹ cô không
đủ tiền qua dự phiên xử con gái mình tội chết vì chẳng ai muốn giúp họ. Xung
quanh cô chỉ có một luật sư Malaysia do tòa chỉ định và một đại diện sứ quán Việt
Nam mà phát ngôn và ý kiến của
người này về vụ án cho đến nay vẫn là một điều bí ẩn.
-------------------
.
Bài
về Hương trên New York Times: https://www.nytimes.com/…/kim-jong-nam-suspect-doan-thi-huo…
.
.
No comments:
Post a Comment