24/03/2017
Vào
vào 16-3-2017 vừa qua Tổng Thống Donald Trump đã đệ trình Quốc Hội Hoa Kỳ dự luật
ngân sách đầu tiên của ông với cái tên rất kêu là “Nước Mỹ Trước Hết: Kế Hoạch
Ngân Sách Làm Cho Nước Mỹ Vĩ Đại Trở Lại”. Năm con số sau đây tóm tắt dự
luật ngân sách 2018. Tất cả những con số này đã được điều chỉnh để loại trừ ảnh
hưởng của lạm phát.
Tổng
sản phẩm nội địa: $17.4 ngàn tỉ Mỹ kim.
Tổng
số thu nhập: $3.37 ngàn tỉ Mỹ kim.
Tổng
số chi tiêu: $3.76 ngàn tỉ Mỹ kim.
Thiếu
hụt: $0.39 ngàn tỉ Mỹ kim.
Ngân
sách thiếu hụt so với tổng sản phẩm nội địa: -2.3%.
Những
con số này ở đâu mà ra?
Tỷ lệ thu nhập ngân
sách
Phần
thu nhập bao gồm tiền thuế lợi tức đánh vào những cá nhân và công ty, thuế
lương bổng, và lệ phí sử dụng các dịch vụ và phương tiện công cộng. Thuế
lợi tức cá nhân (individual income tax) chiếm khoảng 49% của tổng số thu nhập
đánh vào 100 triệu gia đình sống trên đất Mỹ. Kế đến là thuế lương bổng
(payroll tax) chiếm 31%. Thuế lương bổng là thuế mà những chủ của các doanh
nghiệp phải trả cho chính phủ khi họ trả lương cho nhân viên. Thuế lợi tức công
ty (corporate income tax) chiếm 13%. Tất cả những tổ chức hay doanh nghiệp nào
được xếp vào loại đoàn thể nghề nghiệp (corporation) đều phải đóng thuế này ngoại
trừ những tổ chức vô vị lợi (non-profit organization). Ngoài ra, thuế gián thâu
(excise tax) chiếm 3%. Các thuế khác chiếm 4%.
Phần
chi tiêu bao gồm chương trình an sinh xã hội, trợ cấp thất nghiệp và lao động
chiếm 36% tổng số chi tiêu của chính phủ liên bang, chương trình Medicare và y
tế tổng quát chiếm 28%, quốc phòng 14%, trả tiền lời 9% và những chương trình
khác (canh nông, năng lượng, thương mại, nhà ở, phát triển cộng đồng và vùng,
…) 13%.
Chi
tiêu bắt buộc và chi tiêu tự do khác biệt ra sao?
Chi
tiêu của chính phủ liên bang có hai phần. Phần bắt buộc (mandatory spending) là
những chi tiêu dựa trên các đạo luật hiện hành thay vì phải theo tiến trình chuẩn
chi ngân sách. Ai có đủ điều kiện theo luật pháp thì được hưởng những quyền lợi
này chứ không cần phải được Quốc Hội cho phép. Phần chi tiêu bắt buộc ước
tính là $2.7 ngàn tỉ Mỹ kim, bao gồm các chương trình an sinh xã hội, thất nghiệp,
và lao động, Medicare và y tế, quyền lợi của cựu quân nhân, giáo dục, trả tiền
lời, và một số chương trình khác.
Trái
lại, phần chi tiêu tự do (discretionary spending) của ngân sách là phần mà hành
pháp yêu cầu Quốc Hội chấp thuận mỗi năm qua thủ tục lập pháp. Phần chi tiêu tự
do ước tính là $1.05 ngàn tỉ Mỹ kim, bao gồm quốc phòng, giáo dục, giao thông,
chính phủ, ngoại giao, năng lượng, môi trường, khoa học, không gian, kỹ thuật,
nhà ở, phát triển cộng đồng, và nông nghiệp. Phần chi tiêu tự do chiếm 27% của
ngân sách 2018 so với 73% của phần chi tiêu bắt buộc.
Phần
chi tiêu tự do cho tài khóa 2018 do Tổng Thống Trump đề nghị có nhiều thay đổi
lớn so với tài khóa 2017. Ba cơ quan được gia tăng ngân sách là Quốc Phòng
(+10%), Nội An (+7%) và Cựu Chiến Binh (+6%). Để giới hạn ngân sách quốc gia
thiếu hụt do gia tăng chi phí quốc phòng, tất cả các cơ quan còn lại đều bị cắt
giảm ngân sách. Nặng nhất là Bảo Vệ Môi Trường (-31%), Ngoại Giao (-29%),
Canh Nông (-21%), Lao Động (-21%), và Tư Pháp (-20%). Riêng cơ quan Bảo Vệ Môi
Trường sẽ mất 3,200 nhân viên và 50 chương trình sẽ bị chấm dứt. Tuy nhiên Bộ Y
Tế và Dịch Vụ Người là cơ quan bị cắt giảm ngân sách nhiều nhất về số tiền mặt
với 12.6 tỉ Mỹ Kim. Tổng cộng phần chi tiêu tự do giảm 1.2% so với tài khóa
2017.
Ngân
sách của Tổng Thống Trump tốt xấu như thế nào?
Hành
pháp dự thảo ngân sách, nhưng trên thực tế chính Quốc Hội mới là cơ quan quyết
định ngân sách với nhiều thay đổi đáng kể đối với ngân sách dự thảo do Hành Pháp
đệ trình. Thí dụ, Quốc Hội Hoa Kỳ hoàn toàn không chú ý gì đến dự thảo ngân
sách của Tổng Thống Obama, tự soạn ra ngân sách 2017. Nhiều nhà lập pháp Dân Chủ
lẫn Cộng Hòa chống đối mãnh liệt một số đề nghị của Tổng Thống Trump như cắt giảm
viện trợ ngoại quốc, ngoại giao và một số chương trình phúc lợi (welfare).
Cựu
Phó Tổng Thống Joe Biden trong mùa tranh cử 2008 từng nói “Đừng nói với tôi ông
coi trọng cái gì, cho tôi thấy ngân sách của ông, tôi sẽ nói ông ưa chuộng cái
gì.” (“Don’t tell me what you value. Show me your budget, and I’ll tell you
what you value”.) Chúng ta cùng phân tách dự thảo ngân sách của Ô. Trump để
đánh giá ngân sách này và đồng thời tìm hiểu về con người của ông.
Qua
dự thảo ngân sách, người ta đã thấy Ô. Trump tự mâu thuẫn về một số điều trong
chương trình nghị sự của mình. Ông từng tuyên bố muốn loại trừ tất cả bệnh tật,
tuy nhiên ông lại quyết định giảm ngân sách của National Institutes of Health
$5.8 tỉ Mỹ kim, tức khoảng 20%. Ông cũng từng tuyên bố muốn đầu tư $1 ngàn tỉ Mỹ
kim vào chương trình cơ sở hạ tầng, nhưng dự thảo ngân sách của ông lại cắt
ngân sách của Bộ Giao Thông $500 triệu Mỹ kim thuộc các dự án đường xá, mà
không thay thế bằng một nguồn tài trợ mới hay đưa ra giải pháp thu thuế nào để
bù vào phần thiếu hụt.
Trước
đây Ô. Trump từng hứa sẽ không cắt ngân sách của các chương trình an sinh xã hội
như Social Security, Medicare và Medicaid. Nhưng mới đây, sau khi dự luật ngân
sách của Đảng Cộng Hòa đã đệ trình Hạ Viện, Ô. Mick Mulvaney, Giám Đốc Văn
Phòng Quản Trị và Ngân Sách (Office of Management and Budget – OMB), đã tiết lộ
với báo chí rằng ông sẽ thảo luận với Nhà Trắng về việc có thể cắt giảm các
chương trình an sinh: Social Security, Medicare, và Medicaid.
Ngoài
ra, Tổng Thống Trump còn đề nghị loại bỏ một số chương trình giúp đỡ những người
có lợi tức thấp và nhóm thiểu số vì cho là những chương trình này không có hiệu
quả. Trong số này gồm có Chương Trình Trợ Giúp Năng Lượng Nhà (Low-Income Home
Energy Assistance Program) với ngân sách hơn $3 tỉ Mỹ kim mỗi năm để giúp sưởi ấm
nhà vào mùa đông và Chương Trình Phát Triển Cộng Đồng (Community Development
Block Grant Program), với ngân sách hàng năm khoảng $3 tỉ để tài trợ các dự án
giúp người nghèo có nhà ở, phát triển cộng đồng và những người vô gia cư. Chương
trình “Meals on Wheels” mang bữa ăn miễn phí đến tận nhà cho người già là một
chương trình thiện nguyện, nhưng được tài trợ một phần qua Chương Trình Phát
Triển Cộng Đồng. Khi Chương Trình Phát Triển Cộng Đồng không còn nữa, chương
trình “Meals on Wheels” sẽ gặp khó khăn. Một số người mỉa mai ví dự thảo ngân
sách của Ô. Trump là “starvation budget” (ngân sách chết đói). Ô. Giám Đốc Ngân
Sách của Ô. Trump dứt khoát nói rằng “Meals on Wheels” không phải là một chương
trình của chánh phủ Liên Bang. Tài tử màn ảnh nổi tiếng Arnold Schwarzenegger,
cựu thống đốc California, một thành viên của Đảng Cộng Hòa, tuyên bố rằng Ô.
Trump không làm nước Mỹ vĩ đại bằng cách hủy bỏ những chương trình sau giờ học
của học sinh và “Meals on Wheels” của những người nghèo.
Trong
thời gian tranh cử, Ô. Trump đề nghị thiết lập bức tường biên giới với Mexico
và đòi Mexico trả phí tổn xây cất. Nay ông yêu cầu Quốc Hội cấp hai ngân khoản
$1.7 tỉ Mỹ kim trong 2017 và $2.6 tỉ Mỹ kim trong năm 2018 để xây bức tường
này. Quả thực hứa trong lúc tranh cử và thực tế hoàn toàn khác. Để có ngân khoản
xây tường biên giới, Ô. Trump đã phải cắt giảm hay hủy bỏ nhiều chương trình
ích lợi khác. Đó là một giá đắt đỏ. Ông vẫn hứa là sẽ có cách đòi Mexico trang
trải chi phí xây tường bằng cách này hay cách khác.
Trong
thời gian tranh cử, Ô. Trump thường lớn tiếng bênh vực giới lao động. Nay trở
thành tổng thống ông đã quay lưng lại với công nhân. Thật vậy, dự thảo ngân
sách 2018 hủy bỏ một số chương trình dành cho giới lao động như dậy nghề, huấn
luyện an toàn và sức khỏe, Văn phòng Lao Động Quốc Tế Vụ (Bureau of
International Labor Affairs), chương trình kiếm việc làm cho người lớn tuổi,
chương trình giáo dục và huấn luyện người trẻ và giúp họ chọn nghề và kiếm việc
làm (Job Corps). Ngân sách của Bộ Lao Động bị cắt giảm $12.6 tỉ Mỹ kim
(-16.2%). Tổ chức lao động AFL-CIO (American Federation of Labor & Congress
of Industrial Organizations) lên án Dự Thảo Ngân Sách 2018 của Ô. Trump.
Ô. Richard Trumka, Chủ Tịch của AFL-CIO tuyên bố một cách cay đắng
rằng công nhân không bỏ phiếu cho ông Trump để ông làm ngân sách hủy bỏ chương
trình huấn nghiệp và không đầu tư vào cơ sở hạ tầng.
Cũng
như phát triển cơ sở hạ tầng, giáo Dục là một phương tiện chống nghèo hiệu quả,
nhưng ngân sách của Bộ Giáo Dục cũng bị cắt giảm $9.2 tỉ Mỹ kim (-13.5%). Hậu
quả là một số chương trình thuộc Bộ Giáo Dục sẽ bỉ hủy bỏ trong đó có chương
trình huấn luyện giáo viên, trước và sau giờ học, trợ cấp cho học sinh nghèo và
học sinh thiểu số. Trong khi đó dự án ngân sách của Ô. Trump lại tăng một ngân
khoản $1.4 tỉ Mỹ kim cho chương trình chọn trường (school choice). Theo đó học
sinh có thể lựa chọn trường công độc lập (charter school), trường tư, trường
công thông thường. Dự Thảo Ngân Sách 2018 của Ô. Trump sẽ làm suy yếu hệ
thống trường công.
Không
phải ai cũng chê trách dự án ngân sách của Ô. Trump. Thật vậy, Ô. Chris
Edwards, Giám Đốc chương trình nghiên cứu thuế vụ tại Viện Nghiên Cứu Cato, ca
ngợi dự thảo ngân sách của Tổng Thống Trump là cần thiết và công bằng. Theo
ông, những quyền lợi được bảo đảm bởi chính phủ như chương trình an sinh xã hội,
Medicare, v.v. là những đe dọa lớn nhất đối với tình trạng tài chánh quốc gia.
Sớm muộn gì những chương trình này sẽ phải được giải quyết. Ông Edwards ủng hộ
việc chính phủ cắt giảm ngân sách hay hủy bỏ toàn bộ một số chương trình phúc lợi.
Các chính phủ tiểu bang nên thay thế chính phủ liên bang trong lãnh vực này để
việc điều hành sẽ hiệu quả hơn, tránh được trung gian và quy định tốn kém của
chính phủ liên bang.
Quan
điểm này không làm cho chúng ta ngạc nhiên nếu hiểu rằng Ô. Edwards là một người
theo Chủ Nghĩa Tự Do (libertarianism) cũng như Ô. Andrew Napolitano, người từng
tung một tin giả mạo trên hệ thống truyền hình Fox News rằng tình báo Anh đã
giúp cựu Tổng Thống Obama do thám Ô. Trump. Chủ Nghĩa Tự Do chủ trương xóa bỏ mọi
chương trình phúc lợi (welfare program), kinh tế hoàn toàn không bị chánh quyền
chi phối, xóa bỏ sở thuế vụ (Internal Revenue Service – IRS), bảo thủ về mặt
tài chánh, nhưng phóng khoáng về mặt văn hóa. Tôi không tin nước Mỹ sẽ đi theo
chiều hướng này.
Kết
luận
Dự
thảo ngân sách 2018 sẽ tác động đến nhiều lãnh vực, từ đời sống hàng ngày của
công chúng đến vị thế của Hoa Kỳ trên thế giới. Vì thế nó rất quan trọng. Rất
ít người chỉ trích ngân sách 2018 về mặt gia tăng chi phí quốc phòng và ngay cả
việc xây bức tường biên giới. Nhưng ngân sách này bị tấn công nặng nề về việc cắt
giảm ngân khoản hay loại bỏ một số chương trình phúc lợi và giáo dục nhắm vào
những người có lợi tức thấp và giới lao động.
So
sánh ngân sách quốc phòng của Hoa Kỳ với 7 nước, 2015 (tỷ mỹ kim)
Xác
suất để Dự Thảo Ngân Sách 2018 được chấp thuận hoàn toàn gần như là con số
không dù Đảng Cộng Hòa kiểm soát cả Hạ Viện lẫn Thượng Viện. Do đó ngân sách
2018 sẽ có một số thay đổi. Một số chương trình phúc lợi có nhiều hi vọng sẽ tiếp
tục được duy trì, đặc biệt chương trình liên quan đến giáo dục và huấn nghệ.
Chi phí quốc phòng có thể sẽ được giảm xuống một phần vì hiện nay ngân sách quốc
phòng của Hoa Kỳ đã gấp chín lần của Nga và ba lần của Trung Quốc và hơn cả
ngân sách quốc phòng của bẩy nước kế tiếp cộng lại. Chỉ có Hoa Kỳ mới bảo vệ được
chế độ tự do và dân chủ trên thế giới chống lại chính sách bành trướng man rợ của
Nga và Trung Quốc. Hoa Kỳ cần có sức mạnh vô địch quân sự. Nhưng sức mạnh kinh
tế rất cần để duy trì sức mạnh quân sự. Khi sức mạnh kinh tế suy yếu, sức mạnh
quân sự sẽ xuống theo. Do đó cần có sự quân bình giữa kinh tế và quân sự.
Chương
trình xây bức tường biên giới dài 1,950 dặm sẽ tổn khoảng $22 tỉ Mỹ kim. Thay
vì dự trù hoàn tất trong ba năm vào 2020, việc xây cất bức tường có thể kéo dài
ra thêm ra vài năm nữa. Ngân sách quốc gia nào cũng có giới hạn. Vấn đề
then chốt là sắp đặt ưu tiên.
Sau ba tháng làm tổng
thống, Ô. Trump chứng tỏ
là một người “ưa thích phát ngôn bừa bãi, đưa ra những cáo buộc không có bằng
chứng, những lời phủ nhận không hợp lý và những lời giả dối khác.” Ô. Trump đang làm mất
niềm tin và sự kính trọng của công chúng thường dành cho một vị nguyên thủ quốc
gia. Ông đã bị ví như một gã say rượu, ôm chai rượu đã cạn, vừa đi vừa ăn nói
lung tung. Ông cũng đã bị gọi là một tổng thống giả mạo. Một vài nhân vật cao cấp
trong chính giới Hoa Kỳ đã đòi điều tra ông và nêu các lý do đòi trừng phạt những
tội ông vi phạm trong cương vị tổng thống.
Tuy
nhiên đối với vấn đề ngân sách Ô. Trump đã tỏ ra thận trọng hơn. Ngân sách
không được soạn thảo bởi riêng cá nhân Ô. Trump, đó là một điều may mắn, mà do
một nhóm chuyên gia và chánh khách làm ra theo chủ trương và đường lối của Đảng
Cộng Hòa. Dự thảo ngân sách 2018 là dự thảo ngân sách đầu tiên của
ông Trump. Nhưng có ai tiên đoán rằng ngân sách 2018 cũng có thể là dự thảo
ngân sách cuối cùng của ông chăng?
No comments:
Post a Comment