LS Ngô
Ngọc Trai
Gửi cho BBC từ Hà Nội
17
tháng 1 2017
Một
người dân ở xã Nam Mỹ, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định mới nhờ tôi tư vấn pháp lý
một việc, đó là gia đình ông từ mấy năm trước do nhu cầu sản xuất đã xây dựng một
khu chuồng trại ấp trứng gia cầm và xưởng ép nhựa trên đất nông nghiệp trồng
lúa.
Mới
đây chính quyền huyện Nam Trực đã tổ chức cưỡng chế phá dỡ với lý do công trình
xây dựng trái phép, cùng trong danh sách các hộ bị cưỡng chế là 6 trường hợp
khác.
Tôi
giải thích cho vị khách hàng rằng ông muốn xây dựng hợp pháp thì phải xin phép
chuyển mục đích sử dụng đất và phải nộp tiền. Tôi hướng dẫn cho ông làm thủ tục
thực hiện nhưng không biết liệu có được hay không.
Tự
ý chuyển đổi
Đây
là trường hợp điển hình cho tình trạng phổ biến hiện nay đó là tình trạng sử dụng
đất không đúng mục đích mà lâu nay thường bị quy cho là những hành vi vi phạm
pháp luật.
Việc
người dân có nhu cầu xây dựng chuồng trại nhà xưởng để sản xuất là sự thật, đây
là nhu cầu chính đáng bộc lộ năng lực khát vọng vươn lên thoát nghèo nơi người
dân. Và để có mặt bằng sản xuất kinh doanh thì người ta nhìn vào mảnh ruộng nhà
mình vốn biết nó từ lâu không đem lại hiệu quả kinh tế.
Theo
tính toán hiện nay thì cấy một sào ruộng hai vụ lúa sau khi trừ đi các khoản tiền
giống, tiền phân bón, tiền công cày bừa, tiền công cấy gặt, tiền thuốc sâu, tiền
thủy lợi, và nhiều khoản khác thì một năm chỉ được vài trăm nghìn đồng. Nếu năm
nào thời tiết không thuận lợi khiến sâu bệnh phá hoại hay chuột cắn thì coi như
mất trắng, thực tế nhiều nơi ruộng bị người dân 'bỏ sấm' tức là bỏ không để cỏ
mọc.
Đứng
trước bài toán kinh tế so sánh giữa cấy lúa và sản xuất phi nông nghiệp người
dân dễ dàng nhìn ra lời giải đáp và theo lẽ thường họ làm theo cái việc tất yếu
là chuyển đổi mục đích sử dụng theo cách tạo ra hiệu quả kinh tế cao nhất.
Nhưng
pháp luật về đất đai hiện nay lại trói buộc người dân khi không cho họ được tự
ý chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Luật buộc họ phải xin phép trong khi sự cho
phép lại theo cơ chế xin cho với những yếu tố mơ hồ như vấn đề quy hoạch, khiến
cho hành lang pháp lý thay vì là cơ chế bảo vệ quyền lợi cho người dân thì đó lại
là thử thách lớn nhất mà người dân phải vượt qua để tự bảo vệ quyền lợi của
mình.
Đến
khi người dân xây dựng và chính quyền cưỡng chế phá dỡ thì đó lại là lối xử lý
bế tắc vô trách nhiệm, vì dù sao đi nữa đất đó cũng chẳng thể khôi phục trở lại
làm đất nông nghiệp được, và đất đó cũng vẫn thuộc quyền sử dụng của chủ hộ.
Không cho người dân xây xưởng sản xuất lại buộc người ta làm nông nghiệp trong
khi họ không muốn thì sẽ ra sao?
Yếu
tố quy hoạch
Hộ
gia đình nêu trên sau khi bị phá dỡ chuồng trại nhà xưởng thì hoạt động sản xuất
bị đình trệ, gia đình lâm vào tình cảnh chơi vơi mà nếu không có giải pháp thì
sẽ dần bị bần cùng kinh tế.
Cho
nên việc cấm cản người dân chuyển đổi mục đích sử dụng đất đang là vấn đề bất cập
nhất trong số các quyền của người sử dụng đất hiện nay.
Theo
pháp luật hiện nay thì đất đai thuộc sở hữu nhà nước còn người dân chỉ được
giao quyền sử dụng, người dân tuy không là chủ sở hữu nhưng cũng được thực hiện
gần đủ các quyền của người sở hữu như được phép giao dịch chuyển nhượng, tặng
cho, thừa kế, thế chấp, cầm cố.
Duy
chỉ còn vấn đề mục đích sử dụng thì vẫn bị bó buộc hạn chế, và mặc dù pháp luật
cũng cho phép người dân được xin phép chuyển đổi mục đích sử dụng, nhưng những
cơ chế đi kèm nhiều nhiêu khê nên gây nhiều hệ lụy tiêu cực.
Lấy
ví dụ, một con đường quốc lộ được làm cắt ngang cánh đồng. Những hộ có ruộng
ven đường rất muốn san lấp để xây dựng một quán bán hàng hay một xưởng mộc, xưởng
cơ khí nhưng không được phép. Nhưng nếu một doanh nghiệp mua gom nhiều ruộng rồi
lập đề án xin xây dựng nhà máy xí nghiệp thì lại được.
Khi
đó thì thử hỏi yếu tố quy hoạch đâu phải là vấn đề, vì doanh nghiệp kia làm
theo cái mục đích mà người dân cũng muốn làm. Vậy thì tại sao người dân thì
không được làm mà doanh nghiệp thì lại được? Câu trả lời chỉ có thể là do yếu tố
tiêu cực mua bán giấy phép dự án, một hình thức cấu kết giữa doanh nghiệp và
quan chức trục lợi trên pháp luật mà thôi.
Một
ví dụ khác cho thấy sự bất công lớn trong chính sách đất đai, ví như khu Dương
Nội thuộc quận Hà Đông, thành phố Hà Nội. Nhiều gia đình có đất vườn hay đất
nông nghiệp ở đây nếu họ được phép chuyển mục đích sử dụng sang đất ở thì họ có
thể cắt một sào 360m2 ra làm hai ba suất bán đi thu về nhiều tỷ đồng.
Nhưng
họ không được làm thế vì quy định luật không cho phép, song cũng đất đó nếu một
doanh nghiệp kinh doanh bất động sản xin phép chính quyền lập dự án thu hồi và
bán với giá thị trường thì thu về không biết bao nhiêu tiền.
Yếu
tố quy hoạch cùng sự cho phép trở thành cái mơ hồ tùy tiện lúc được lúc không,
chính nó tạo ra sự bất công mà một đằng là bần cùng hóa người dân một đằng là
tài phiệt hóa những doanh nghiệp bất động sản.
Cần
mở rộng quyền
Hiện
tôi cũng đang tư vấn pháp lý cho các hộ dân ở thôn Trường Xuân, xã Xuân Dương,
huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội liên quan đến việc khiếu nại dồn điền đổi thửa
mà lý do chính là người dân không muốn bị lấy bớt đi 20,5m2 mỗi sào để làm giao
thông thủy lợi nội đồng.
Tôi
tư vấn cho bà con rằng ngoài việc đòi hỏi phải giao đủ diện tích thì anh chị cần
đấu tranh đòi quyền cho người dân được tự chủ lựa chọn cơ cấu sản xuất cây trồng
vật nuôi, vì đây là vấn đề bức thiết nhất của người sử dụng đất hiện nay, đòi
quyền này không chỉ cho các anh chị mà là vấn đề của người dân cả nước.
Ví
như sau dồn điền đổi thửa người dân phải được quyền lựa chọn loại hình canh tác
như có thể trồng khoai tây, rau màu, trồng hoa, cây cảnh, ruộng trũng thì thả
cá và có thể xây chuồng trại để chăn nuôi, chứ không thể cứ bắt người dân phải
cấy lúa.
Các
yếu tố quy hoạch đủ các loại phải được các cấp chính quyền tính toán thật khoa
học rõ ràng để trở thành yếu tố thúc đẩy kiến tạo cho người dân sản xuất kinh
doanh chứ không được trói buộc người dân.
Việc
cưỡng ép người dân sử dụng đất chỉ vào một mục đích, đó là sự rập khuôn máy
móc, lười biếng trong suy nghĩ hành động, nghèo nàn trong nhận thức hiểu biết của
tầng lớp cán bộ mà rồi cuối cùng kìm hãm sự phát triển do không tạo ra hiệu quả
canh tác.
Nay
đứng trước bài toán đòi hỏi thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, và giảm tránh những bất
công xã hội đang ngày một lan rộng, Chính phủ cần nhìn ra và tháo gỡ nới lỏng
cho người dân được tự chủ trong mục đích sử dụng đất.
Những
lo ngại về quy hoạch này nọ thực chất là sự níu giữ những quyền hạn lợi lộc hẹp
hòi cho một bộ phận giới chức, trong khi người dân hơn ai hết chính họ biết
cách sử dụng đất vào việc gì cho đạt hiệu quả, và hiệu quả kinh tế cho họ cũng
chính là hiệu quả đem lại cho nền kinh tế.
----------------
Bài
thể hiện quan điểm và cách hành văn của tác giả, một luật sư đang hành nghề
tại Hà Nội.
No comments:
Post a Comment