Biên
dịch: Đặng Tấn Phước | Hiệu đính: Phạm Trang
Nhung
Posted on 12/01/2017
Đầu tháng 11, tổng thống Mỹ Barack Obama được cho rằng
đã tự mình liên lạc với tổng thống Nga Vladimir Putin để cảnh cáo về những vụ tấn
công mạng nhằm vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Tháng trước đó, Giám đốc Tình báo
Quốc gia, James Clapper, và Jeh Johnson, Bộ trưởng An ninh Nội địa Mỹ, đã công
khai cáo buộc những quan chức cao cấp nhất của Nga về việc dùng những vụ tấn
công mạng để “can thiệp vào quy trình bầu cử của nước Mỹ.”
Sau cuộc bầu cử mùng 8 tháng 11, không xuất hiện chứng
cứ rõ ràng rằng có sự xâm nhập, can thiệp vào các máy bầu cử hay các thiết bị bầu
cử khác. Nhưng trong một cuộc bầu cử phụ thuộc vào 100.000 phiếu bầu ở ba bang
chủ chốt, một vài nhà quan sát cho rằng sự can thiệp của người Nga vào quá
trình bầu cử có thể đã có ảnh hưởng đáng kể.
Liệu những hành vi như vậy của Nga có thể bị răn đe
trong tương lai? Việc răn đe luôn phụ thuộc vào việc răn đe ai hay răn đe cái
gì.
Thật trớ trêu là răn đe các quốc gia không được sử dụng
vũ lực có lẽ dễ hơn là răn đe họ không được có những hành động dưới mức đó.
Nguy cơ về một cuộc tấn công bất ngờ như “Trân Châu Cảng trên mạng” có vẻ đã bị
thổi phồng. Những cơ sở hạ tầng quan trọng như điện lực hay thông tin liên lạc
có thể bị tấn công, nhưng các nước lớn lại thường bị ràng buộc vì sự phụ thuộc
lẫn nhau. Và nước Mỹ đã tuyên bố rõ rằng việc răn đe không chỉ giới hạn ở hành
động trả đũa trên mạng (dù việc đó là khả thi), mà còn có thể nhắm đến những
khu vực khác với bất cứ công cụ nào họ muốn, từ việc chỉ trích trực diện và trừng
phạt kinh tế đến sử dụng vũ khí hạt nhân.
Mỹ và các quốc gia khác, bao gồm Nga, đã đồng ý rằng
những luật lệ về xung đột vũ trang được áp dụng cho cả không gian mạng. Việc một
chiến dịch mạng có được coi như một cuộc tấn công vũ trang hay không phụ thuộc
vào hậu quả của nó hơn là công cụ được sử dụng. Nó phải gây ra sự hủy hoại về
tài sản hoặc thương tích hay thiệt mạng đối với cá nhân.
Nhưng còn việc răn đe những chiến dịch không tương
đương với một cuộc tấn công vũ trang thì sao? Có những vùng xám mà trong đó những
mục tiêu quan trọng (ví dụ như một quy trình chính trị tự do) không có vai trò
mang tính chiến lược như hệ thống lưới điện hay hệ thống tài chính. Phá hủy những
cái sau có thể gây thiệt hại về người và tài sản; can thiệp vào những cái trước
đe dọa những giá trị chính trị cốt lõi.
Năm 2015, Nhóm Các Chuyên gia Chính phủ của Liên Hợp
Quốc (bao gồm Mỹ, Nga, Trung Quốc, và hầu hết các quốc gia có năng lực mạng
đáng kể) đã đồng ý với quy tắc không nhắm vào các cơ sở dân sự trong thời bình.
Thỏa thuận này được ủng hộ bởi các nước thuộc G20 ở hội nghị thượng đỉnh của khối
này năm 2015 tại Thổ Nhĩ Kỳ. Khi một cuộc tấn công mạng ẩn danh can thiệp vào hệ
thống lưới điện của Ukraine tháng sau đó, một vài nhà phân tích nghi ngờ rằng
chính phủ Nga đã sử dụng vũ khí mạng trong cuộc chiến hỗn hợp nước này đang tiến
hành nhằm chống lại Ukraine. Nếu đúng là như vậy, điều đó có nghĩa là Nga đã vi
phạm thỏa thuận họ vừa ký.
Nhưng ta nên hiểu hành động của Nga đối với bầu cử Mỹ
như thế nào? Theo các quan chức Mỹ, các tổ chức tình báo Nga đã thâm nhập vào
tài khoản email của nhiều quan chức quan trọng trong Đảng Dân Chủ và cung cấp dữ
liệu để Wikileaks tuồn ra trong suốt cuộc bầu cử. Bằng cách đó, họ đã gây ra luồng
tin tức bất lợi liên tục cho Hillary Clinton.
Sự quấy phá chiến dịch bầu cử của Đảng Dân Chủ mà
Nga bị cáo buộc này rơi vào một vùng xám vốn có thể được hiểu như một chiến dịch
tuyên truyền nhằm đáp trả lại tuyên bố “chương trình nghị sự tự do” cho
Internet của Clinton năm 2010, hoặc là sự trả đũa cho cái mà các quan chức Nga
cho là những chỉ trích của Clinton về việc Putin đắc cử năm 2012. Dù động cơ đó
là gì thì nó cũng giống như một nỗ lực nhằm chọc phá quy trình chính trị Mỹ –
chính xác là kiểu hiểm họa chính trị không mang tính sát thương mà chúng ta muốn
răn đe trong tương lai.
Chính quyền Obama đã nỗ lực xếp hạng mức độ nghiêm
trọng của các vụ tấn công mạng, nhưng lại không phân loại những điểm mơ hồ
trong những vùng xám này. Năm 2016, Obama đối mặt với những lựa chọn khó khăn
trong việc đoán định khả năng gây leo thang (căng thẳng) của việc ứng phó bằng
các phương thức mạng hay bằng một phản ứng liên ngành như cấm vận. Chính quyền
Obama không muốn tiến hành những biện pháp có thể sẽ làm gián đoạn cuộc bầu cử.
Vì vậy, tám ngày trước cuộc bầu cử, Mỹ đã gửi tới Nga một lời cảnh báo về việc
can thiệp vào cuộc bầu cử thông qua đường dây nóng kết nối các Trung tâm Giảm
thiểu Hiểm họa Hạt nhân của cả hai nước, một đường dây được tạo ra ba năm trước
để giải quyết những vấn đề lớn về mạng.
Vì hoạt động xâm nhập của Nga có vẻ đã chậm đi hoặc
ngừng hẳn lại, chính quyền Obama coi việc cảnh báo như một phương pháp răn đe
thành công. Nhưng một vài nhà phê bình cho rằng Nga đã đạt được mục đích chính
của mình.
Ba tuần sau cuộc bầu cử, chính quyền Obama tuyên bố
sẽ tiếp tục tin vào tính toàn vẹn tổng thể của hệ thống hạ tầng bầu cử Mỹ, và
cuộc bầu cử là tự do và công bằng, xét từ phương diện an ninh mạng. Nhưng các
quan chức tình báo vẫn tiếp tục điều tra ảnh hưởng của một chiến dịch chiến
tranh thông tin lớn hơn của Nga, trong đó những thông tin sai lệch về Clinton
được đưa ra nhằm gây ảnh hưởng đến các cử tri. Rất nhiều bản tin sai lệch xuất
phát từ RT News và Sputnik, hai tờ báo thuộc nhà nước của Nga. Liệu điều này
nên được coi là kiểu tuyên truyền truyền thống hay cái gì đó mới hơn?
Một nhóm nhà phê bình tin rằng mức độ can thiệp của
quan chức chính quyền Nga vào quá trình bầu cử Mỹ năm 2016 đã đi quá giới han
và không nên được cho là một kiểu hành vi trong vùng xám có thể chấp nhận được.
Nhóm phê bình này đã cố gắng thuyết phục chính quyền Obama vạch mặt Nga, bằng
cách cung cấp thông tin công khai, đầy đủ hơn về những gì mà tình báo Mỹ biết về
hành vi của Nga, và bằng cách áp đặt cấm vận về tài chính và di chuyển với những
quan chức cao cấp Nga được xác định (điều này đã được thực hiện – NBT). Tuy vậy,
các quan chức Mỹ khác lại ngần ngại trong việc sử dụng các phương thức tình báo
cho việc buộc tội, và lo ngại về khả năng leo thang căng thẳng.
Việc Nga can thiệp vào cuộc bầu cử Mỹ năm 2016 là giọt
nước tràn ly. Với nhiều cuộc bầu cử quan trọng sắp diễn ra ở một số nền dân chủ
phương Tây, các nhà phân tích sẽ theo dõi sát sao những bài học mà Kremlin thu
được từ đó.
--------------
Joseph S. Nye, cựu Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng và chủ
tịch Hội đồng Tình báo Quốc gia Hoa Kỳ, là Giáo sư tại Đại học Harvard. Ông là
tác giả cuốn “Is the American Century Over?”
No comments:
Post a Comment