Phạm
Chí Dũng - Người
Việt
Chủ
nghĩa lạc quan kiều hối của giới quan chức kim tiền Việt Nam đã bị giáng một
đòn đau điếng khi lượng kiều hối thực về Việt Nam năm 2016 lao dốc hiếm thấy.
Âm
25%!
Sài Gòn
– nơi vẫn được “trung ương” xem là “điểm sáng” về kiều vận đồng bạc xanh chủ yếu
từ khối “kiều bào” ở Mỹ – chỉ nhận được $4.3 tỷ tính đến hết Tháng Mười Một,
2016, thấp hơn dự kiến đến 10%.
Với cái
tên cũ là Sài Gòn và là địa chỉ đã được ước tính có đến vài triệu người có thân
nhân ở nước ngoài, thành phố này thường tập trung đến 50% lượng kiều hối chuyển
về Việt Nam. Nếu lượng kiều hối về Sài Gòn giảm thì kiều hối chảy vào Viẹt Nam
tất yếu giảm theo. Theo đó, lượng kiều hối “tất cả cho chủ nghĩa xã hội” chỉ
vào khoảng $9 tỷ trong năm 2016, thấp hơn tới 25% so với dự báo là khoảng $12 tỷ.
Cú lao
dốc hiếm thấy trên sẽ càng có ý nghĩa nếu đối chiếu trong hơn 23 năm qua, dòng
kiều hối về Việt Nam đã tăng khoảng gần 100 lần, từ mức $140 triệu năm 1993 lên
$10 tỷ năm 2012; $11 tỷ năm 2013; $12 tỷ năm 2014, và hơn $13.2 tỷ năm 2015,
đưa Việt Nam đứng thứ ba tại Châu Á và đứng thứ 11 trên thế giới về thu hút kiều
hối. Những con số thống kê đầy lạc quan của chính quyền cho biết trong giai đoạn
2002-2015, kiều hối chiếm khoảng 6% GDP, trong khi vốn FDI và ODA vào Việt Nam
lần lượt là 7.7% và 3% GDP. Mức tăng trung bình liên tục của lượng kiều hối những
năm gần đây là 10 đến 15%/năm.
Nhưng
sau hơn hai chục năm duy trì xu hướng tăng liên tục, hiện tượng rất đáng chú ý
là vào năm 2016, lần đầu tiên dòng kiều hối bị khựng lại, suy giảm rất mạnh và
báo hiệu về dòng kiều hối này có thể đảo chiều trong những năm tới.
Câu hỏi
đặt ra là cú sụt giảm của lượng kiều hối sẽ gây ảnh hưởng thế nào đến nền kinh
tế Việt Nam?
Kiều
hối bước vào chu kỳ giảm?
Nếu vào
thời hoàng kim của kinh tế Việt Nam vào những năm 2006-2007, kiều hối có giảm
cũng khó có tác động tiêu cực đến nền kinh tế này. Nhưng khi kinh tế Việt Nam
đã trải qua tám năm suy thoái liên tiếp tính từ năm 2008, bất cứ một sự giảm
sút nào về luồng tài chính ngoại vận cũng khiến nền kinh tế phải chịu thêm áp lực
khủng hoảng.
Với $3
tỷ bị sụt giảm từ lượng kiều hối, GDP danh nghĩa của Việt Nam sẽ bị giảm khoảng
1.5% trong năm 2016. Đây cũng là bối cảnh mà $3 tỷ sụt giảm từ kiều hối năm
2016 lại đúng bằng con số $3 tỷ mà vào cuối năm 2015, chính phủ của Thủ Tướng
Nguyễn Tấn Dũng hào hứng thông báo trước công luận về kế hoạch phát hành “trái
phiếu quốc tế.” Tuy nhiên, cho đến giữa năm 2016, toàn bộ kế hoạch phát hành
này đã coi như bị phá sản, với lý do đơn giản là& không có người mua.
Trong
khi đó, từ Tháng Bảy, 2017 trở đi, Việt Nam sẽ phải vay ODA với lãi suất không
còn ưu đãi như vài chục năm trước, mà ngang giá với thị trường quốc tế, cùng thời
gian vay không còn ân hạn như trước đây.
Thậm
chí, cho tới nay, tiến độ giải ngân các dự án đã ký kết vay ODA vẫn “chậm như
rùa,” trong đó có một nguyên nhân chính là ngân sách Việt Nam không đủ tiền để
cung ứng vốn đối ứng – thường chiếm khảng 15-20% tổng vốn vay – theo điều kiện của
hợp đồng vay vốn ODA.
Việc kiều
hối năm 2016 bị “đảo chiều” còn có thể báo hiệu trước một thời kỳ suy giảm liên
tiếp kiều hối chảy về Việt Nam, càng khiến nền kinh tế nước này thiếu hẳn sức sống.
Vì
sao giảm?
Một
nguyên nhân chính làm giảm kiều hối được các cơ quan Việt Nam nêu ra là động
thái tăng lãi suất của Cục Dự Trữ Liên Bang Mỹ (FED) trong Tháng Mười Hai, 2016
và việc bỏ ngỏ khả năng sẽ tăng liên tiếp lãi suất USD ba lần tới trong năm
2017 đã, đang và sẽ tạo động lực giữ chân đồng đô la kiều hối từ Mỹ chuyển về
Việt Nam.
Nguồn
cung kiều hối từ thị trường Mỹ lại chiếm khoảng 60% tổng kiều hối từ hơn 4 triệu
người Việt Nam sinh sống và làm việc tại 187 quốc gia trên thế giới, khi kiều hối
từ thị trường này giảm sẽ ảnh hưởng rất lớn đến tổng lượng kiều hối về Việt
Nam.
Nhưng
có phải động thái tăng lãi suất của FED mới là nguyên nhân chính yếu khiến giảm
kiều hối về Việt Nam? Nếu đây là nguyên nhân chính thì tại sao vào cuối năm
2015, FED cũng đã tăng lãi suất thêm .25% nhưng lượng kiều hối về Việt Nam vẫn
đạt mức kỷ lục hơn $13 tỷ? Hoặc nếu đây là nguyên nhân chính thì tại sao kiều hối
đã giảm từ đầu năm 2016, trong khi FED chỉ thực hiện tăng lãi suất vào cuối năm
2016?
Trong
khi đó, trước và sau hành động tăng lãi suất của FED, khá nhiều chuyên gia nhà
nước đã công khai trấn an rằng động thái này chẳng mấy ảnh hưởng đến cơ chế ổn
định tỷ giá và tình hình kinh tế Việt Nam. Theo cách nói đó, lý do đổ cho kiều
hối giảm do FED tăng lãi suất là thuyết phục.
Vấn đề
còn lại chỉ là mục đích kiều hối.
Những
năm gần đây, thống kê của Ngân Hàng Nhà Nước và một số bộ ngành cho biết tỷ lệ
kiều hối chảy vào sản xuất, kinh doanh chiếm 70.6% tổng kiều hối chuyển về Việt
Nam; tỷ lệ kiều hối chuyển vào bất động sản chiếm khoảng 20.7%.
Trước
đó, vào năm 2011, bất động sản chính là lĩnh vực “hút” kiều hối nhiều nhất với
$4.7 tỷ, chiếm 52% tổng doanh số kiều hối năm đó.
Một
trong những lý do giải thích lượng kiều hối năm 2015 tăng mạnh là do tác động
tích cực từ chính sách cho phép người nước ngoài được sở hữu nhà ở tại Việt Nam
kể từ ngày 1 Tháng Bảy, 2015 theo Luật Nhà Ở.
Tuy
nhiên, đến năm 2016, chính sách này dường như đã bão hòa. Thông tin từ những tờ
báo chuyên viết về thị trường địa ốc cho biết nhu cầu và thực tế người nước
ngoài mua nhà ở Việt Nam không tăng đáng kể.
Khác hẳn
giai đoạn 2006 – 2007 là thời hoàng kim của hai thị trường chứng khoán và bất động
sản, cũng khác với các dự báo liên tục qua những năm gần đây của giới chuyên
gia nhà nước và công ty nhà đất về “thị trường bất động sản đang ấm lên,” trên
toàn quốc vẫn còn tồn ít nhất 30,000 căn hộ cao cấp quá khó bán và sẽ phải chịu
“xả lũ” bởi một nguồn cung với con số tương đương như thế trong vài năm tới.
Trong lúc đó, tâm lý chung của người dân có tiền nhàn rỗi vẫn là mua đất. Thị
trường bất động sản cũng bởi thế chưa cải thiện được bao nhiêu.
Gần như
chấm dứt mọi hy vọng sau chuỗi năm bê bết, hầu hết các thị trường đầu cơ ở Việt
Nam như chứng khoán, vàng, ngoại tệ đều chìm nghỉm hoặc có tỷ suất sinh lời quá
thấp.
Năm
2016 cũng là bối cảnh u ám của nhiều ngành sản xuất, từ dệt may, đến thủy sản
và cả nông nghiệp. Số doanh nghiệp phá sản tiếp tục “nâng lên một tầm cao mới”
so với năm 2015. Tỷ lệ thất nghiệp tăng vọt, trong lúc thị trường xuất cảng
chính của Việt Nam vào Mỹ dần bị co hẹp.
Ngay cả
ngân hàng – ngành có tỷ suất lợi nhuận cao cách đây năm năm – giờ đây đang rơi
vào cơn suy trầm. Một nửa số ngân hàng thương mại có thể phải bị “tái cơ cấu”
và do dó sẽ không còn tồn tại. Ngày càng nhiều vụ lãnh đạo ngân hàng bị bắt
giam vì gây thất thoát và tham nhũng. Lượng cho vay từ ngân hàng ra thị trường
sản xuất và kinh doanh vẫn giậm chân tại chỗ. Trong khung cảnh lãi suất cho vay
vẫn treo cao nhưng lại quá thiếu thốn đầu ra, nhiều doanh nghiệp vẫn cố thủ
trong tâm thế bế tắc “Vay ngân hàng để mà tự sát à!”
Sẽ
không ngạc nhiên nếu từ năm 2016 trở đi, bắt đầu một chu kỳ suy giảm đáng kể của
dòng kiều hối của “kiều bào ta” về miền đất đã chìm trong cơn suy thoái kinh tế
năm thứ chín liên tiếp, tràn ngập bất ổn xã hội và bất ổn chính trị, và nhiều
nguy cơ sắp rơi vào cuộc khủng hoảng không lối thoát.
No comments:
Post a Comment