Trước làn sóng người nhập cư đổ vào châu Âu hiện
nay, người Pháp vẫn có tâm lý e ngại, thờ ơ, cho đến khi những hình ảnh thương
tâm của em bé Syria chết đuối đánh động được dư luận. Tâm lý này tương phản với
phong trào cứu vớt thuyền nhân Việt Nam vào cuối thập niên 70.
Vào thời kỳ đó, một phong
trào đầy cảm động đã nổi lên ở nước Pháp và nhiều quốc gia phương Tây khác, nhằm
cứu vớt hàng chục ngàn thuyền nhân chạy trốn chế độ cộng sản Việt Nam trong các
điều kiện bi thảm, và cả người Cam Bốt, người Lào.
Vô số hình ảnh những con
tàu nhỏ bé trôi dạt trên Biển Đông được phổ biến rộng rãi, đã thức tỉnh lương
tâm mọi người. Những hình ảnh này cũng giống những gì thấy được trên báo chí
trong mấy tháng gần đây : những ánh mắt hoảng loạn, những thân người kiệt sức,
chen chúc trên những con tàu thô sơ ở Địa Trung Hải.
Nhưng bối cảnh rất khác
nhau. Nước Pháp vào lúc ấy với tỉ lệ thất nghiệp thấp (chỉ 3,3%, còn nay là 10%),
đã nhiệt tình đón tiếp. Hơn nữa người Việt và người Cam Bốt đến từ Đông Dương
thuộc Pháp cũ, biết được ngôn ngữ và ít nhiều thấm đẫm văn hóa Pháp, trong khi
di dân hiện nay đa số là người Hồi giáo.
Đặc biệt là sự dấn thân
ngoạn mục của giới trí thức Pháp thời ấy, cả cánh tả lẫn cánh hữu, từ nhà văn đồng
thời là nhà triết học nổi tiếng Jean-Paul Sartre cho đến Raymond Aron – nhà báo
kiêm nhà sử học, triết gia, chính khách.
Cuối năm 1978, tàu Hải Hồng
chở 2.500 người Việt Nam đã đến được Malaysia nhưng bị đẩy ra, phải trôi dạt 45
ngày trên biển từ bến này sang bến khác, đã gây xúc động lớn. Các nhà báo quay
phim những cảnh khốn khổ của thuyền nhân trên tàu trong đó có nhiều trẻ em: thiếu
thức ăn, nước uống, thuốc men, trốn tránh ánh nắng đổ lửa dưới những tấm bạt
rách nát. Cuối cùng, các nước châu Âu quyết định tiếp nhận những người Việt tị
nạn này.
Bị chấn động trước số phận
chiếc tàu vô tổ quốc, và thảm kịch của những người mà người ta bắt đầu gọi
là « boat people », nhiều nhân vật tiếng tăm của Pháp tập hợp xung
quanh bác sĩ Bernard Kouchner và triết gia André Glucksmann, năm 1979 đã quyết
định tung ra chiến dịch « Một con tàu cho Việt Nam ».
Họ vận động quyên góp để
cải tiến một chiếc tàu mang tên « L’île de lumière » (Đảo Ánh
sáng) thành một tàu bệnh viện, đi vớt các thuyền nhân khác trên Biển Đông, rồi
thả neo ở đảo Palau Bidong (Malaysia) để các bác sĩ Pháp tình nguyện chăm sóc
cho 34.000 người Việt bị giam trên đảo.
Trên đài truyền hình TF1,
người dẫn chương trình Roger Gicquel kêu gọi : « Hỗ trợ cho chiến dịch
không chỉ là hào hiệp mà còn là điều cần thiết ». Người bác sĩ trẻ Kouchner
từ trên boong tàu « Đảo Ánh sáng » thuyết phục nhà báo Jacques
Abouchar trước ống kính đài truyền hình France 2. Vị « French doctor » muốn
tuyên truyền rộng rãi trên truyền thông, trong khi những người khác lại muốn âm
thầm hoạt động.
Ủy ban « Một con
tàu cho Việt Nam » được thành lập, được nhiều nhân vật lỗi lạc ủng hộ
: triết gia Michel Foucault, giáo sĩ Do Thái Josy Eisenberg, Đức Hồng y
François Marty, nhà văn Đức Heinrich Boll, ca sĩ kiêm diễn viên Yves Montand…
Ông Michel Rocard, chính
khách đảng Xã hội chống lại chủ nghĩa cộng sản, ký vào bản kiến nghị nhưng Tổng
thư ký đảng là ông François Mitterrand thì không. Một bộ phận trong cánh tả
Pháp vẫn e dè vì nhiều người vẫn coi chủ nghĩa cộng sản là một mô hình để noi
theo.
Cảm động nhất là sự ủng hộ
của nhà văn mác-xít Jean-Paul Sartre và nhà trí thức lớn chủ trương tự do
Raymond Aron, hai nhân vật này vốn không nhìn mặt nhau suốt 30 năm qua.
Hôm 20/09/1979, Tổng thống
Valéry Giscard d’Estaing đã hội tụ ở điện Elysée nhiều tên tuổi, trong đó hai
trí thức lừng lẫy trên đã siết chặt tay nhau. Đó là một hình ảnh gây tác động mạnh
mẽ, chứng tỏ một nước Pháp đoàn kết, ít nhất là trong chủ đề thuyền nhân Việt.
Nhân dịp này, nhà văn nổi
loạn Jean-Paul Sartre đã trở thành nhà hoạt động nhân đạo. Ông nhắc lại những từ
ngữ mà chính ông đã chỉ trích nhà văn Albert Camus 25 năm về trước : «
Tôi ủng hộ những con người mà có lẽ không phải là bạn tôi vào thời kỳ Việt Nam
đấu tranh cho tự do, nhưng điều này có quan trọng gì, vì đó là những người đang
gặp nguy hiểm đến tính mạng ».
Tiếp bước triết gia Aron,
cánh hữu Pháp trở nên thoải mái hơn trong hồ sơ này. Đô trưởng Paris là ông
Jacques Chirac đưa ra lời kêu gọi tiếp đón boat people, và bản thân ông cũng nhận
một thuyền nhân trẻ Việt Nam – cô Anh Đào – làm con nuôi.
Năm năm sau đó, vào năm
1984, một nhóm nhạc rock Pháp mang tên Gold phát hành một album trong đó có bản
nhạc « Gần bên những ngôi sao », nhằm vinh danh thuyền nhân Việt
Nam, đã thành công rực rỡ với 900.000 đĩa bán ra.
Từ năm 1975 đến đầu thập
niên 80, đã có trên 120.000 người Việt Nam được đón tiếp tại Pháp, được cấp giấy
tờ chính thức là « người tị nạn ». Giáo sư Karine Meslin vào năm
2006 đưa ra con số « 128.000 người Đông Dương, trong đó có 47.356 người
Cam Bốt đã nhập cư hợp pháp vào lãnh thổ nước Pháp ». Nhiều người khác
đến Pháp nhưng không với tư cách tị nạn.
Từ năm 1975 đến 1985,
trên một triệu người Việt đã bỏ trốn khỏi đất nước, trong đó có 800.000 boat
people, và theo các nhà nghiên cứu, một phần tư những người vượt biên đã thiệt
mạng.
Vì sao cuộc khủng hoảng
di dân hiện nay không tạo nên được một làn sóng tương trợ như đối với thuyền
nhân Việt Nam cuối thập niên 70 ? Bên cạnh nguyên nhân kinh tế và văn hóa như
đã nói ở trên, còn có nhiều lý do khác.
Đợt sóng thuyền nhân Việt
mang tính giai đoạn, trong khi áp lực dân số ở châu Phi, sự phức tạp của những
cuộc xung đột ở lục địa đen và Syria, quân thánh chiến đủ các phe nhóm có thể tạo
nên những cuộc di dân hàng loạt kéo dài.
Nhiều người còn nêu lên mặc
cảm của cánh tả Pháp, trước đây ngưỡng mộ chủ nghĩa mác-xít, nên giang tay cứu
vớt những người tị nạn cộng sản như một cách chuộc lỗi. Còn trước Hồi giáo cực
đoan hiện nay, châu Âu không có cùng tình cảm này, ngược lại còn là nạn nhân.
Bên cạnh đó, vai trò của trí thức Pháp cũng không còn như 36 năm về trước.
Thế nên cách đây vài
tháng, khi xảy ra hàng loạt vụ chìm tàu làm chết hàng ngàn người trên biển,
cũng đã có những lời kêu gọi tương trợ. Nhưng rốt cuộc, Địa Trung Hải năm 2015
không phải là vịnh Thái Lan năm 1979, và « Đảo Ánh sáng» đã
không xuất hiện tại đây.
--------------------------
Cùng chủ đề :
No comments:
Post a Comment