Tưởng Năng Tiến
Tháng 3 22, 2013
“Cộng sản nó giết mình hôm nay, mai
nó mang vòng hoa đến phúng điếu!”
Cứ theo như lời của giáo sư Nguyễn Văn Lục thì T.T. Thích Trí Quang là
tác giả của câu nói vừa ghi. Tôi nghe mà bán tin bán nghi vì nếu sự thực đúng y
như vậy thì hoa hoè ở Việt Nam phải trồng bao nhiêu mới đủ, cha nội?
Mà chả chỉ riêng hoa, ở nước ta, cái (mẹ) gì mà không thiếu nên
mọi thứ vẫn thường phải phân phối theo tiêu chuẩn – ngoại trừ huân chương, huy hiệu, bằng khen,
giấy thưởng… thì mới thừa thôi. Bởi vậy, tôi xin được có ý kiến
(hơi) khác với T.T. Thích Trí Quang chút xíu: “Cộng sản nó chôn sống mình hôm nay, mai nó mang huân chương hay giải
thưởng đến để… làm lễ truy tặng!”
Ảnh 1 : Trần Đức Thảo. Hình chụp từ tạp chí Nghiên
cứu Đông Dương. Nguồn: vnu.edu
Ông Trần Đức Thảo là một nạn nhân điển hình cho cái cách chôn
sống (rất) bất nhân như thế – theo như lời của một bà cụ bán nước trà ở đầu khu tập thể Kim
Liên, nơi mà triết gia của chúng ta cư ngụ cho đến gần lúc cuối đời:
Trong khu nhà B6 đằng kia cũng có một ông tên Thảo, nhưng lôi
thôi nhếch nhác quá mấy anh công nhân móc cống. Mùa rét thì áo bông sù sụ, mùa
nực thì bà ba nâu bạc phếch, quần ống cao ống thấp, chân dép cao su đứt quai,
đầu mũ lá sùm sụp, cưỡi cái xe đạp ‘Pơ-giô con vịt’ mà mấy bà đồng nát cũng
chê. Thật đúng như anh hề làm xiếc! Mặt cứ vác lên trời, đạp xe thỉnh thoảng
lại tủm tỉm cười một mình, một anh dở người…”
Một buổi trưa nắng chang chang, ông ghé vào quán uống cốc nước
chè xanh, tôi hỏi: “Ông đi đâu về mà nom vất vả thế.. ế.. ế. Ông nói: Lên chợ
Hàng Bè mua củi đun. Tôi hỏi: Thế củi ông để đâu cả rồi? Ông quay lại nhìn cái
‘pooc ba ga’, mặt cứ ngẩn tò te. Chỉ còn có sợi dây buộc! Củi nả rơi đâu hết
dọc đường, chẳng còn lấy một
que… Nghĩ cũng tội, già ngần ấy tuổi đầu mà phải nấu lấy ăn, không vợ, không
con… (Phùng Quán – “Chuyện vui về triết gia Trần Đức Thảo”. Ba phút sự thực, Văn
Nghệ, Sài Gòn: 2007, bản in lần thứ hai)
Nếu bạn thấy những lời lẽ (thượng dẫn) của một bà cụ bán nước
trà vô danh chưa đủ trọng lượng thì xin nghe thêm đôi câu nữa, của một chứng
nhân thế giá hơn – luật sư Trương Như Tảng:
Ông không bị tù hay hành hạ thân xác, nhưng công an bao vây, cô
lập ông không cho ai tiếp xúc… Nếu ông Thảo tiếp xúc với ai, chẳng hạn một
người bạn trên đường phố, thì người đó sẽ bị bắt giữ để điều tra.
Bề ngoài xem ra triết gia sống cuộc đời bình thường. Nhưng thực
tế ông sống như Robinson Crusoe, hoàn toàn cô độc, mặc dầu có nhiều người ở
xung quanh. Ngay họ hàng thân thích cũng không được phép nói chuyện với ông.
Đối với một trí thức như vậy là một sự tra tấn dã man.
Ngó bộ ông Trương Như Tảng có vẻ hơi quá lời chút xíu, chứ nếu
Trần Đức Thảo bị “tra tấn dã man” thì làm sao triết gia của chúng ta sống sót
cho mãi đến năm 1991 – năm mà ông được nhà nước tha (tào) và cho trở lại Paris,
theo như tường thuật của tác giả Minh Diện:
Bảy mươi tuổi Trần Đức Thảo mới quay về chốn xưa. Tiếc thay thời
huy hoàng của ông đã qua lâu rồi. Rất ít người còn nhớ tới ông. Suốt 40 năm ông
cô đơn bên trời Nam,giờ lại cô đơn bên trời Tây. Khi người ta đã bỏ lỡ cơ hội
thì khó mà tìm lại được.
Quay lại Pari, Trần Đức Thảo sống tạm bợ trong căn phòng xép
trên tầng 5, nhà khách của Đại sứ quán Việt Nam. Nhà báo Nguyễn Đức Hiền tả lại
cảnh sống của ông như sau: “Một ông già ở độ tuổi cổ lai hy, khoác chiếc áo cũ
màu tím dài chấm gót, bưng bê lỉnh kỉnh mọi thứ xoong chảo, chai lọ leo lên,
leo xuống hàng trăm bậc thang tự lo lấy bữa ăn cho mình. Ông già ấy cứ hành
trình chừng mười bậc thì dừng lại, tựa người vào hành lang đứng nhắm mắt, há
miệng thở như thổi bễ.”
Một chiều mùa Hè năm 1993, ông già ấy gục xuống tại bậc cầu
thang, không bao giờ gượng đứng dậy được nữa… Năm 2000, ông được nhà nước Việt
Nam truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học Xã hội.
Thiệt là… có hậu!
Ảnh 2 : Báu vật nhân văn sống
Ít nhất thì những ngày tháng cuối đời “của ông già ấy” cũng (có
vẻ) đỡ đoản hậu hơn cuộc sống lê lết của… một bà già khác, cùng thời, bà Hà Thị
Cầu. Nhân vật này tuy có kém danh giá hơn ông Thảo (chút đỉnh) nhưng cũng nổi
tiếng như cồn, ít ra là ở phạm vi quốc nội. Trên báo Bắc Giang, phát hành vào ngày 1 tháng 4 năm
2009, một nhà văn Việt Nam đã viết những dòng chữ chí tình như sau về người
nghệ sĩ này:
Với bà, tên tuổi, sự nghiệp tôi đã đọc quá nhiều trên báo chí,
một nghệ nhân lớn, một người hát xẩm cuối cùng của thế kỷ, một tài sản dân gian
quý báu, một nghệ sĩ nổi tiếng không chỉ trong nước mà ở thế giới…
Và tôi choáng váng vì không thể ngờ, một nghệ sĩ tên tuổi như
vậy, báo chí ngợi ca như vậy, các cấp quản lý thay nhau tôn vinh như vậy lại
đang có cuộc sống khó khăn đến không tin được. Ngôi nhà bà Hà Thị Cầu bé tí nằm
cận kề trụ sở UBND xã Yên Phong. Ngôi nhà bé thế lại còn chia làm hai, một nửa
cho bà Cầu ở, nửa còn lại là nhà thờ họ. Phần ở của bà lại chia đôi, phía ngoài
đủ đặt cái giường đôi, bộ bàn ghế uống nước, phía trong là nơi bà ngủ, diện
tích cũng chỉ nhỉnh hơn cái giường một chút xíu.
BBC, nghe
được vào hôm 3 tháng 3 năm 2013, lặng lẽ và buồn bã đi tin: “Nghệ nhân được coi
là linh hồn của hát xẩm Việt Nam với gần 80 năm tuổi nghề, bà Hà Thị Cầu, đã
qua đời tại Yên Mô, Ninh Bình…” Hung tin này đã khiến cho Nguyễn Quang Vinh đùng đùng nổi giận:
Một nghệ nhân tài hoa như thế, cống hiến cho đất nước như thế,
được coi là “báu vật nhân văn” của quốc gia như thế, đã từng đào tạo, truyền
nghề cho biết bao nghệ sĩ, đã nổi tiếng không chỉ trong nước mà còn với nước
ngoài…
Nhưng suốt đời nghèo đói, suốt đời khổ sở, túng thiếu như kẻ ăn
mày. Báo chí lên tiếng, dư luận lên tiếng, những nghệ sĩ tâm huyết thay bà gõ
cửa khắp nơi nhưng mặc nhiên không ai đoái hoài, và bà – nghệ nhân Hà Thị Cầu,
cho tới lúc nhắm mắt, vẫn trong nghèo đói…
Leo lẻo ca ngợi, leo lẻo thuyết giảng, leo lẻo leo lẻo… ở mọi
cấp để rồi bỏ rơi một nghệ nhân lớn, cay đắng hơn, còn lợi dụng tài năng, tên
tuổi của bà để trục lợi cả tiền, danh tiếng, uy tín của cá nhân mình.
Thôi nhé, bà mất rồi, im cả đi, đừng lại ngoạc mồm “bà mất đi là
địa phương mất đi một tài năng, đất nước mất đi một nghệ nhân lớn… vô cùng đau
xót”. Câm đi…
Ảnh 3 : Bà Hà Thị Cầu
Tôi e rằng nhà văn của chúng ta không hiểu biết về đường lối,
cũng như chính sách, của Đảng và Nhà nước (rõ ràng và rành mạch) như nhà nghiên
cứu âm nhạc Trần Quang Hải. Trong bản tin của BBC (thượng dẫn) ông Hải khẳng định:
Cũng giống như ca trù, hát xẩm đã bị ‘mất đi’ trong 50 năm vì
chính quyền không coi trọng những tài tử dân gian… hát xẩm bị coi là “hạ cấp”
và chính quyền không muốn thấy những người hát xẩm lang thang ngoài đường.
Nói cách khác là bà Hà Thị Cầu đã bị chính quyền chôn sống từ
lâu nhưng mãi đến tháng Ba năm nay mới (chịu) trút hơi thở cuối cùng. Ngay sau
đó, báo Thể thao Văn hoá (số ra ngày 06 tháng 3 năm 2013) đã
có… tin vui:
Tới dự đám tang nghệ nhân Hà Thị Cầu, ông Vương Duy Biên – Thứ
trưởng Bộ VH,TT&DL – chia sẻ tâm nguyện cần đề nghị truy tặng cho bà danh
hiệu NSND… Thời gian tới, Bộ VH,TT&DL sẽ xúc tiến thực hiện việc này.
Thiệt là tử tế hết sức!
Theo Wikipedia: Năm 1977 bà Hà Thị Cầu là tác giả của
bài Theo Đảng trọn đời.
Tôi sợ rằng vì mù chữ, không đọc được Đề
cương văn hoá Việt Nam, nên (có lẽ) mãi cho đến khi nhắm mắt người
được coi là “báu vật nhân văn sống của Việt Nam” vẫn không
biết rằng toàn Đảng không ai thiết tha hay mặn mà gì lắm với tình cảm (thắm
thiết) mà bà đã dành cho nó.
Những người “hát xẩm bị coi là hạ cấp,” đã đành, thế còn triết
gia thì sao? Giới người này ở bên nước bạn, cũng như ở nước ta, cả hai Đảng đều
coi họ không bằng … cục cứt!
Và nói nào ngay, đối với Đảng thì giới người nào cũng vậy – bất
kể là nông dân, công nhân, thương nhân, hay trí thức. Tất cả đều chỉ là phương
tiện, được sử dụng tùy theo lúc mà thôi.
Sau đó đều bị mang chôn sống ráo. Nhà nước đợi cho đến khi họ
tắt thở sẽ mang bằng khen hay giải thưởng đến làm lễ truy tặng. Những cái lễ
này, cũng tựa như những tấm giẻ lau, dùng để lau sạch máu hay nước mắt (hoặc cả
hai) cho nạn nhân của chế độ hiện hành.
_________________
Ảnh 1: Hình chụp từ tạp chí Nghiên
cứu Đông Dương. Nguồn: vnu.edu
Ảnh 2: Báu vật nhân văn sống của Việt Nam, hình chụp
trước tư gia. Nguồn: vnexpress.net
Ảnh 3: Bà Hà Thị Cầu. Nguồn: wikipedia
© Tưởng Năng Tiến & pro&contra
No comments:
Post a Comment