Liên quan đến việc Trường Đại học Tôn Đức Thắng
(TDTU) đòi quyền bổ nhiệm giáo sư, một số người trong giới khoa bảng tỏ ra băn
khoăn là nếu các trường đại học có quyền đó thì sẽ dẫn đến tình trạng loạn giáo
sư. Tôi nghĩ đây là một quan tâm chính đáng, nhưng có thể quản lí.
Giáo sư là người làm nghiên cứu khoa học và giảng dạy.
Dĩ nhiên, cũng có một số giáo sư làm quản lí trong đại học (như hiệu trưởng, hiệu
phó), nhưng số này không nhiều. Hai yếu tố tạo nên tính “chính danh” của giáo
sư là tiêu chuẩn học thuật và qui trình bổ nhiệm.
Một người xứng đáng với danh xưng giáo sư phải đáp ứng
tiêu chuẩn học thuật. Vì nhiệm vụ là nghiên cứu khoa học và giảng dạy, nên tiêu
chuẩn bổ nhiệm phải dựa vào thành tích xuất sắc của hai lĩnh vực đó. TDTU soạn
tiêu chuẩn sau khi đã tham khảo tiêu chuẩn của các trường đại học có tiếng bên
Mĩ và Úc, và tôi đã cố vấn trực tiếp cho trường. Chẳng hạn như TDTU không chỉ
xem xét đến số công trình nghiên cứu, mà còn xét đến chất lượng nghiên cứu,
đóng góp cho chuyên ngành, đóng góp cho đất nước, và đóng góp cho nhà trường.
Đó là những tiêu chuẩn không có trong bộ tiêu chuẩn của Hội đồng chức danh giáo
sư Nhà nước.
Tính chính danh của giáo sư còn qua qui trình bổ nhiệm.
Giáo sư là người làm khoa học, mà khoa học dựa vào bình duyệt như là một trụ cột.
Do đó, qui trình bổ nhiệm của TDTU dựa vào bình duyệt từ đồng nghiệp của ứng
viên, một số từ nước ngoài. Đơn của ứng viên sẽ được gửi ra ngoài bình duyệt, kể
cả một số đồng nghiệp ở nước ngoài. Dựa vào nhận xét của các chuyên gia, hội đồng
học thuật của TDTU sẽ ra quyết định. Do đó, Hội đồng học thuật của TDTU chỉ
đóng vai trò trung gian trong qui trình bổ nhiệm. TDTU sẽ không sử dụng cơ chế
bỏ phiếu kín như Hội đồng chức danh giáo sư Nhà nước. Cơ chế bỏ phiếu kín không
mang tính khoa học, mà còn là cơ hội cho việc “chạy chức”, vốn rất tai tiếng hiện
nay.
Do đó, với một qui trình minh bạch và tiêu chuẩn
khách quan & khoa học, thì không có chuyện “loạn” giáo sư. Nếu ứng viên đáp
ứng tiêu chuẩn học thuật và qui trình bổ nhiệm minh bạch thì làm sao có thể nói
là “loạn được? Có thể nói rằng trong bối cảnh hiện nay, khái niệm “loạn” giáo
sư chỉ là một cái cớ để ngăn chận cải cách trong việc bổ nhiệm giáo sư ở các đại
học.
Thế nào là loạn giáo sư? Nếu những người đáp ứng
tiêu chuẩn của một giáo sư nhưng bị Hội đồng chức danh giáo sư Nhà nước bỏ phiếu
rớt, thì đó có phải là tín hiệu cho thấy qui trình có vấn đề không? Mặt khác, nếu
những người không xứng đáng và không đạt chuẩn giáo sư, nhưng lại được Hội đồng
chức danh giáo sư Nhà nước bỏ phiếu công nhận, thì rõ ràng là qui trình có vấn
đề. Qui trình có vấn đề thì người mang chức danh giáo sư cũng chẳng có gì để tự
hào, mà còn làm đối tượng cho người đời đàm tiếu.
Trong thực tế thì hiện nay quả thật qui trình phong
chức danh giáo sư theo kiểu tập trung hiện nay có vấn đề — rất nhiều vấn đề.
Trong thực tế thì hiện nay đã có tình trạng loạn giáo sư. Loạn là vì có nhiều
người được phong chức danh giáo sư mà không trực tiếp làm nghiên cứu khoa học
và giảng dạy. Trong số hơn 11 ngàn giáo sư và phó giáo sư, chỉ có 4100 làm
trong đại học, phần còn lại là quan chức và quản lí. Tôi có cảm giác những người
đang phát biểu về loạn giáo sư chính là những người cảm thấy thiếu tự tin vì họ
tự cảm thấy không đáp ứng tiêu chuẩn giáo sư của TDTU.
Tóm lại, tính chính danh của giáo sư được xác định qua
qui trình bổ nhiệm và tiêu chuẩn học thuật. Do đó, nếu qui trình bổ nhiệm và
tiêu chuẩn học thuật tốt thì chúng ta không sợ có tình trạng “loạn” giáo sư. Bổ
nhiệm giáo sư cũng là một cách ghi nhận đóng góp của ứng viên cho khoa học và
giáo dục. Thật là không thuyết phục khi có người sử dụng cái cớ “loạn” giáo sư
(giống như doạ) để không công nhận những giảng viên Việt Nam xứng đáng chức
giáo sư.
-----------------------
Nguyễn
Loan -
VNExpress
Chủ nhật, 20/9/2015 | 10:17 GMT+7
Các
cơ sở giáo dục tự bổ nhiệm chức vụ giáo sư là xu hướng của thế giới, song GS
Ngô Bảo Châu cho rằng Đại học Tôn Đức Thắng đã đánh đồng khái niệm này
trong bối cảnh ở Việt Nam.
.
- Việc phong hàm giáo sư ở Việt Nam và nước ngoài
khác nhau thế nào thưa ông?
- Đầu tiên là cách hiểu
nghĩa từ "giáo sư" ở Việt Nam và nước ngoài không giống nhau. Ở nước
ngoài, nội hàm của từ này là một vị trí làm việc tương đương với trách nhiệm và
mức thu nhập nhất định. Việc phong giáo sư là quyết định tuyển dụng giữa cơ sở
giáo dục với nhà khoa học - một cá nhân.
Còn ở Việt Nam, từ xưa tới
nay giáo sư không phải là vị trí công tác mà là một học hàm, là sự công nhận của
Nhà nước đối với nhà khoa học, rất danh dự. Ở đây, việc phong hàm giáo sư của
Việt Nam hơi trái khoáy so với các nước khác. Theo tôi, chúng ta nên trả lại từ
giáo sư về đúng nghĩa của nó, tức là một vị trí làm việc. Nhà nước cũng
nên trao quyền bổ nhiệm này cho các cơ sở giáo dục bởi phù hợp với chủ trương
chung là giao quyền tự chủ cho các trường đại học.
- Giáo sư nghĩ gì về việc trường Đại học Tôn Đức Thắng
bổ nhiệm chức danh giáo sư, phó giáo sư?
- Trên thế giới các trường bổ nhiệm giáo
sư là chuyện bình thường. Nhưng tôi nghĩ việc làm của trường Tôn Đức
Thắng là đánh đồng nghĩa của từ giáo sư ở nước ngoài với
Việt Nam. Rõ ràng những giảng viên của Đại học Tôn Đức Thắng nếu mang ra Hội
đồng giáo sư Nhà nước sẽ không được công nhận.
Giáo sư họ bổ nhiệm đương nhiên là giáo sư của trường
Đại học Tôn Đức Thắng, song ở Việt Nam dễ gây hiểu nhầm với học hàm giáo sư do
Nhà nước phong. Đây là trường đã tránh tráo khái niệm. Nếu trường tự phong giảng
viên xuất sắc của Đại học Tôn Đức Thắng thì không có vấn đề gì.
- Ông đánh giá thế nào về việc phong hàm giáo sư ở
Việt Nam hiện nay?
- Nói thật, tôi thấy một số người được Hội đồng giáo
sư Nhà nước phong hàm nhưng lại không xứng đáng vì chức danh giáo sư gắn liền với
việc nghiên cứu khoa học. Vấn đề không phải là cần nới lỏng các tiêu chí hay
quy trình để phong học hàm giáo sư cho nhiều người hơn nữa. Nhưng về quy trình
thì theo tôi cần phải thay đổi để chức danh giáo sư tương xứng với công việc
nghiên cứu khoa học của họ. Chứ giáo sư không phải liên quan tới những chức quyền
như một số người ở Việt Nam.
- Quy trình phong hàm giáo sư ở một số nước trên thế
giới như thế nào thưa ông?
- Pháp cũng có Hội đồng giáo sư quốc gia thẩm định
những người đủ tiêu chuẩn ứng cử vào chức danh giáo sư. Những người đạt tiêu
chuẩn trước đây do Tổng thống ký, còn hiện nay là do Bộ trưởng Giáo dục công
nhận.Tuy nhiên, đây chỉ là vòng đầu, khá dễ.
Sau đó, từng cơ sở giáo dục sẽ tuyển chọn trong số
người đã được Hội đồng giáo sư quốc gia công nhận để bổ nhiệm vào trường. Đây mới
là vòng khó bởi có hay không được các cơ sở giáo dục uy tín chọn.
Nó giống với Việt Nam là quyết định phong giáo sư vẫn
là của Hội đồng giáo sư Nhà nước quyết định. Nhưng về quy trình thì ngược lại. Ở Việt
Nam những ứng cử viên được các trường đề cử lên, sau đó Hội đồng giáo sư nhà nước
sẽ thẩm định, phong hàm.
Trong khi đó ở Mỹ ai muốn có chức danh giáo sư cũng
được. Có những người không có bằng tiến sĩ, không có trình độ đại học cũng có
thể là giáo sư miễn là họ được Hội đồng giáo sư trong trường công nhận. Khi họ
có những nghiên cứu xuất sắc thì các trường sẽ tuyển và bổ nhiệm vào trường. Tất
cả những quyết định phong hàm, bổ nhiệm đều do các cơ sở giáo dục quyết định.
- Chức danh giáo sư của ông được bổ nhiệm như thế
nào?
- Tôi có nhiều chức danh giáo sư khác nhau. Một là
giáo sư do Pháp phong vào năm 2004, quy trình bổ nhiệm giống như những gì tôi
đã nói. Sau khi được Hội đồng giáo sư quốc gia công nhận tôi được bổ nhiệm làm
giáo sư ở cơ sở giáo dục vào năm 2005. Đến năm 2010, khi tham gia
giảng dạy ở Đại học Chicago (Mỹ) tôi được cơ sở giáo dục này phong làm giáo sư
của trường thông qua Hội đồng giáo sư nhà trường.
Nguyễn
Loan
No comments:
Post a Comment