Theo Kiệt Phu – Mộc Vệ
biên dịch
Jan
22, 2017
Đạo
đức là phải nói lên sự thật, nếu như sợ sự thật làm tổn hại danh dự quốc gia mà
phải nói lời giả dối, vậy thì người Trung Quốc có nên oán trách nếu người Nhật
Bản muốn tìm cách che giấu hành vi xâm lược của họ không?
Ông
Lexus, một người Đức từng du học ở Trung Quốc vừa có phát ngôn gây tranh luận rộng
rãi trên mạng xã hội Trung Quốc. Ông Lexus nói: trên weibo, ông thấy người Trung
Quốc rất khó hiểu, dường như ông nói gì cũng bị người Trung Quốc chửi bới. Ông
còn đề cập một hiện tượng: “Những bài viết bị gỡ bỏ trên weibo đa số là vì
có người tố giác. Tôi cảm thấy mọi người luôn rình rập lẫn nhau, thật khó hiểu.
Chúng ta chỉ nên tố giác phần tử xấu xa khủng bố. Còn đối với người khác quan
điểm mà hành động như thế là hỏng bét, hệ quả là mọi người tự tạo thành thói
quen kiểm duyệt chính mình, những điều nên nói lại không dám nói, gặp ai cũng
phải cảnh giác”.
Ông
Lexus cảm nhận, trên weibo người ta chỉ tìm cách chụp mũ và chửi nhau. Dường
như nhiều người Trung Quốc không kể lý lẽ, không thích nghe nói lý sự… Phải giải
thích về vấn đề này như thế nào?
Lý
giải của Lexus
Thứ nhất, chuyện người Trung
Quốc bất cần logic và đạo lý dường như bắt đầu có từ thời học tiểu học. Ví dụ,
nếu học trò đánh nhau sẽ bị thầy cô mắng: không bao giờ làm được việc gì tốt đẹp!
Đạo lý ở đây là: người tốt sao lại đánh nhau? Rõ ràng đây là thứ logic hoang đường,
nhưng người Trung Quốc sợ phiền phức nên không muốn tìm hiểu để nhận rõ thị
phi, cuối cùng không cần phân định ai đúng ai sai, cứ đánh mỗi đứa 50 thước cho
“công bằng”. Nhưng thứ logic này ngày nay rất phổ biến ở Trung Quốc.
Về
năng lực tư duy logic của người Trung Quốc, ông Lexus nói, tư duy logic của người
Trung Quốc có vấn đề. Đừng nói học trò và nhà giáo, ngay cả người phát ngôn Bộ
Ngoại giao nhiều khi cũng cứ như thiếu những hiểu biết thông thường. Ví dụ có
người hỏi người phát ngôn Bộ Ngoại giao, điều luật nào của quốc gia cấm phóng
viên nước ngoài đến khu vực nhạy cảm săn tin? Người phát ngôn kia đã đáp lại rằng “Đừng
lấy luật pháp ra làm lá chắn”. Câu trả lời này không chỉ thể hiện ý thức
kém cỏi về pháp luật, còn cho thấy thứ văn hóa không màng gì đến lý lẽ, thích
dùng quyền lực thay cho lý lẽ.
Ngoài
ra, người Trung Quốc còn có logic kiểu “biện chứng”, loại này thường hay xuất
hiện trong ngôn từ của những dư luận viên trên mạng, ví như khi họ vừa thấy có
ai đó ca ngợi nước Mỹ hoặc tán thành di dân ra nước ngoài là họ hét lên “con
không chê cha mẹ khó, chó không chê chủ nghèo”. Hoặc những phát ngôn như, “xã
hội chuyên chế dĩ nhiên không tốt, nhưng xã hội dân chủ cũng không thấy có điểm
nào hay ho”.
Khi
cho rằng cái gì cũng có ưu có khuyết thì cũng có nghĩa không còn phân biệt vấn
đề tốt hay xấu nữa. Tư duy này rất phổ biến ở Trung Quốc hiện nay, đây là kiểu
tư duy không phân biệt đâu là nặng hay nhẹ, là chủ yếu hay thứ yếu. Loại người
tư duy kiểu này thường nói: trên thế giới này không có gì tuyệt đối, vì thế
không có gì là quan trọng. Những dẫn chứng cho trường hợp này đếm không xuể.
Nhiều người Trung Quốc không tập trung vào logic của vấn đề tranh luận mà bắt đầu
từ lập trường cố hữu (định kiến) của mình và kết thúc bằng việc công kích cá
nhân người kia, hệ quả là từ tranh luận lý lẽ biến thành hai bên chửi rủa nhau.
Thứ hai, có khi hiểu lý lẽ
nhưng nói không được vì bên kia không quan tâm đến lý lẽ. Ví dụ trong thời Cách
mạng Văn hóa có câu nói kinh điển: “Nói Cách mạng Văn hóa tốt nghĩa là
tốt”. Đại Cách mạng Văn hóa tốt ở chỗ nào không rõ, nhưng nghe tuyên truyền
thường xuyên là tốt, như vậy có nghĩa là tốt.
Ở
Trung Quốc, người có tri thức có khi lại chỉ để dùng vào việc đánh lạc hướng
người khác. Vì thế nhiều phát ngôn của các chuyên gia khiến người ta phải “trố
mắt líu lưỡi”. Nào là khoảng cách giàu nghèo ở Trung Quốc không có gì đáng ngại,
khoảng cách giàu nghèo càng lớn thì càng kích thích phát triển kinh tế. Nào là
hủ bại có ích cho phát triển kinh tế. Nào là lạm phát của Trung Quốc chủ yếu là
vì đồng Đô la Mỹ mất giá… Vô số người động một chút là chửi người khác là Hán
gian, bán nước, hận không thể xẻ thịt lột da đối phương. Trong tiềm thức, những
người này muốn mượn sức mạnh chính trị giúp bản thân giành thắng lợi trong
tranh luận, đây là loại người vô cùng hèn hạ.
Về
mặt tâm lý, không nghi ngờ gì, kiểu chửi người khác này chính là phép thắng lợi
tinh thần. Khi chửi người khác là ngu si thì kẻ chửi kia có cảm giác được ở tầng
bậc cao hơn, qua đó cảm thấy tinh thần vui vẻ… Bi đát hơn, có những người lời hồ
đồ phát ngôn trên truyền hình mà lại được nổi danh. Ví dụ, khi Nhuế Thành Cương
(MC truyền hình nổi tiếng Trung Quốc đã bị bắt giam) đón Gary Locke đến Trung
Quốc nhậm chức bằng vé máy bay Hạng phổ thông đã nói: để nhắc nhở người Mỹ còn
nợ tiền Trung Quốc. Những ai có chút hiểu biết về kinh tế đều hiểu rằng, mua
trái phiếu của Mỹ là một kiểu đầu cơ, vì số ngoại tệ khổng lồ của Trung Quốc kiếm
được từ hoạt động xuất khẩu không thể cứ để yên trong ngân hàng cho nên cần
tham gia vào các kênh đầu tư. Nếu anh muốn thể hiện bất mãn chuyện mua trái phiếu
của Mỹ thì nên kháng nghị tại cơ quan quản lý ngoại hối chính phủ chứ không nên
châm biếm Đại sứ Mỹ đến Trung Quốc nhậm chức. Không nên vì chuyện Trung Quốc
mua trái phiếu của Mỹ mà làm dáng kiêu căng, hành xử như vậy không chỉ cho thấy
bản thân vô văn hóa mà còn để lộ thiếu kiến thức hiểu biết thông thường.
Thứ ba, trong tâm lý người
Trung Quốc chỉ chú trọng đến uy quyền, coi nhẹ chân lý, đa số người Trung Quốc
đi học không vì tìm kiếm chân lý mà vì tìm kiếm quyền lực, đặc biệt là quyền lực
chính trị, sau đó là quyền lực đối với những người thân trong gia đình, thứ nữa
là quyền lực “có văn hóa”.
Ở
Trung Quốc, pháp luật đứng dưới quyền lực, còn đạo lý càng không đáng để bàn luận.
Người Trung Quốc có câu, “Tú tài gặp quân nhân, có lý nói không ra”. Vì
thế mà xảy ra vô số chuyện phi lý và bi hài trong hệ thống quyền lực Trung Quốc
hiện nay. Có những nơi nếu bạn nói lý với họ thì họ sẽ giở trò lưu manh với bạn;
bạn lưu manh với họ thì họ nói chuyện pháp luật với bạn; bạn nói pháp luật với
họ thì họ lại nói chính trị với bạn… Truyền thông từng đưa tin một trường hợp bị
cảnh sát chặn xe phạt, người lái xe hỏi phạt vì lý do gì, cảnh sát chỉ nói: phạt
gấp đôi! Hay có trường hợp một người đi nói chuyện phải trái với Bí thư Chính
pháp, Bí thư Ban Chính pháp nói: môi trên của tôi là trời, môi dưới là
đất, tôi chính là pháp luật…
Thứ tư, vì thiếu tư duy
logic nên người Trung Quốc không có khả năng tự phản tỉnh, vì thế mà đối với
nhiều người Trung Quốc, có thể nói “gì cũng hiểu, gì cũng biết, gì cũng dám
tin, gì cũng dám nói”. Loại logic này đưa loài người vào chiến tranh và khổ
nạn, đặc biệt là khi người lãnh đạo quốc gia mà bất cần lý lẽ, chỉ biết có quyền
lực. Ví dụ có thống kê chỉ ra 90% phát ngôn của Hitler là các nhận định, nhưng
tỉ lệ hợp lý chưa tới 10%! Hoặc có thể dẫn ra những kiểu tư duy phi lý hay niềm
tin vô căn cứ như trong thời Cách mạng Văn hóa ở Trung Quốc đã gây ra bao nhiêu
tội ác: nếu kẻ thù phản đối thì chúng ta nên ủng hộ; nếu kẻ thù ủng hộ
thì chúng ta nên phản đối.
Lại
ví dụ, khi nói đến lịch sử cận đại, người Trung Quốc thường cho rằng nỗi nhục của
họ do chủ nghĩa đế quốc gây ra, bọn đế quốc luôn ức hiếp Trung Quốc, chúng quá
tàn nhẫn, quá tham lam. Mỗi khi chiến tranh thất bại thì Trung Quốc lại nói do
vũ khí người ta quá tiên tiến, vũ khí chúng ta quá lạc hậu, rất ít người xem lại
những sai lầm và khiếm khuyết của mình. Ai có ý phê bình thì lo sẽ bị quy là phản
quốc, bị mọi người lên án, nguyền rủa. Ở đây không chỉ do nguyên nhân chính trị,
quan trọng hơn là người Trung Quốc thiếu khả năng tự kiểm điểm lại mình, không
thích bị phê bình, đa số mọi người thường cảm thấy khó chấp nhận khi nghe những
lời không tốt về mình. Đặc biệt khi nói về thời kỳ Cách mạng Văn hóa, mọi người
thường quy tội ác vào sai lầm của một số lãnh đạo, là âm mưu của một thiểu số
người chứ không chịu tự phản tỉnh về những nguyên nhân sâu xa hơn, như tính
cách dân tộc, chế độ, nền văn hóa, tư tưởng. Dường như mọi người đều là người
vô tội, đều là người thanh bạch. Trong thời kỳ này có vô số người bị đấu tố, bị
giam cầm, đánh chết, lăng nhục, hãm hại, phải tự sát; nhưng càng có nhiều hơn
những kẻ đi mật báo, đi ức hiếp, giết chóc và làm nhục người khác. Trong khi
vài chục năm qua rất hiếm khi nghe chuyện có người tự trách đã từng làm mật
báo, làm đấu tố, giết người… cho dù vô số những kẻ từng làm việc này đang sống
ung dung tự tại, thế nhưng lại luôn tự cho bản thân vô tội, thanh bạch, những
sai lầm toàn là do người khác gây ra…
Khi
nói lý lẽ phải đứng ở góc nhìn khách quan, không thể thay đổi quan điểm vì lợi
ích vị kỷ. Hugo tiên sinh từng phẫn nộ lên án liên quân Anh Pháp cướp bóc tại
Vườn Viên Minh, thậm chí chửi đồng bào của mình là giặc, nhưng có ai vì thế mà
dám lên án ông phản quốc? Đạo đức là phải nói lên sự thật, nếu như sợ sự thật
làm tổn hại danh dự quốc gia mà phải nói lời giả dối, vậy thì người Trung Quốc
có nên oán trách nếu người Nhật Bản muốn tìm cách che giấu hành vi xâm lược của
họ không?
Theo
Kiệt Phu – Mộc Vệ biên dịch
No comments:
Post a Comment