07/02/2017 10:25 GMT+7
TTO
- Hai tuần sau ngày nhậm chức, Tổng thống Donald Trump đang phải ngậm “trái đắng”
và có lẽ là khó khăn lớn nhất từ trước đến nay đối với ông.
Tổng thống Trump đang đối mặt với thách thức lớn nhất kể từ khi nhậm chức.
Nó không đến từ một cá nhân cụ thể nào mà đến từ đặc trưng của hệ thống chính
trị Mỹ - Ảnh: Reuters
Trước khi trở thành tổng thống thứ 45 của nước Mỹ,
Donald Trump là người đứng đầu Tập đoàn Trump Organization - nơi mà tiếng nói của
ông là cuối cùng và quyền lực nhất.
Một con người khó chấp nhận thất bại và hay chỉ
trích người khác giờ đây đang phải đối mặt với một sự thật cay đắng: sắc lệnh cấm
nhập cảnh đối với công dân 7 quốc gia có dân Hồi giáo chiếm đa số của ông bị một
thẩm phán liên bang đình chỉ thực thi.
Thậm chí, nỗ lực của Bộ Tư pháp để bảo vệ và yêu cầu
khôi phục ngay lập tức sắc lệnh đó cũng bị Tòa phúc thẩm liên bang khu vực 9
bác bỏ chỉ vài giờ sau khi nộp đơn kháng cáo.
Cơ
chế kiềm chế
Các nhà lập quốc Mỹ (founding fathers) đã đưa ra cơ
chế “kiềm chế đối trọng” trong mô hình tam quyền phân lập - một mô hình mà quyền
lực được chia thành 3 nhánh là hành pháp, lập pháp và tư pháp. Mô hình này
không phải là sản phẩm của nước Mỹ, song tính “kiềm chế đối trọng” và vận dụng
mô hình này một cách thuần thục nhất lại là nước Mỹ.
Hiểu một cách nôm na “kiềm chế đối trọng” phản ánh sự
nghi ngờ của các nhà lập quốc Mỹ rằng sẽ có một ngày nào đó một trong ba nhánh
nói trên sẽ chiếm quyền lực nhiều hơn và lấn lướt hai nhánh còn lại mà hậu quả
của nó là quyền lực nhân dân bị
ảnh hưởng.
Hiến pháp Mỹ đã trao cho tổng thống - người đứng đầu
nhánh hành pháp - rất nhiều quyền lực, trong đó bao gồm cả việc ra những sắc lệnh
hành pháp (executive order) có giá trị pháp lý tương đương các đạo luật của quốc
hội mà không cần cơ quan này thông qua.
Điều này tạo điều kiện cho các tổng thống có thể
linh hoạt xử lý các vấn đề hệ trọng của đất nước, thay vì phải chờ cái gật đầu
của quốc hội thông qua hình thức bỏ phiếu tại lưỡng viện.
Bản chất của lệnh cấm nhập cảnh ký ngày 27-1 là một
“sắc lệnh hành pháp”, có hiệu lực pháp lý tương đương một đạo luật được quốc hội
thông qua.
Tuy nhiên theo quy định, các tòa án liên bang lại
hoàn toàn có thể xem xét việc thực thi, thậm chí lật lại một đạo luật do quốc hội
thông qua hay các sắc lệnh hành pháp của tổng thống nếu thấy nó có dấu hiệu vi
hiến.
Vậy nên, phán quyết ngày 3-2 của thẩm phán liên bang
James Robart về việc đình chỉ thực thi sắc lệnh cấm nhập cảnh trên toàn nước Mỹ
là điều dễ hiểu và nó nằm trong thẩm quyền của ông cũng như trách nhiệm của
nhánh tư pháp.
Lại
chọn Twitter làm nơi trút giận
“Quan điểm của cái người được gọi
là thẩm phán liên bang ấy thật lố bịch”, “thẩm phán mở cửa cho những kẻ khủng bố
tiềm tàng”... là những từ mà người đứng đầu nước Mỹ dùng để chỉ
thẩm phán liên bang James Robart, người đã lật ngược lại cái mà ông vừa đặt bút
ký trước đó 7 ngày.
Thậm chí, ngay sau khi Tòa phúc thẩm liên bang khu vực
9 bác yêu cầu của Bộ Tư pháp, ông Trump còn đi xa hơn khi nhấn mạnh rằng “nếu
có chuyện tồi tệ gì xảy ra, hãy đổ thừa cho ông ta và hệ thống tòa án Mỹ” và
“tòa án đang làm mọi việc thêm khó khăn”...
Đó không còn đơn giản là những cáo buộc vu vơ, mà nó
hết sức nguy hiểm khi đánh trực tiếp vào ngành tư pháp - nhánh quyền lực có
trách nhiệm bảo vệ Hiến pháp của nước Mỹ.
Ông Trump hẳn đã rất bực bội trước phán quyết đó và
chọn Twitter làm nơi “trút giận” như mọi khi. Nhưng khác với thời còn làm chủ tịch
Trump Organization, Tổng thống Trump đã phạm phải một sai lầm cơ bản và có thể
sẽ còn nghiêm trọng hơn nữa khi đã công kích một thẩm phán liên bang.
Nói như một
giáo sư luật người Mỹ, ông ta yêu cầu các cá nhân phải tôn trọng quyền lực tổng
thống của mình trong khi chính ông ta lại đang không tôn trọng thẩm quyền vốn có
của cơ quan tư pháp.
Bản chất của những lời công kích ở đây không còn là
chuyện riêng giữa ông Trump và thẩm phán Robart nữa mà nó là sự va chạm giữa
hai nhánh hành pháp và tư pháp của nước Mỹ.
Theo nhận định của giới quan sát, sự việc có thể sẽ
bị đẩy lên Tòa án tối cao nếu Tòa phúc thẩm liên bang không chấp thuận hồi đáp
của Bộ Tư pháp (sau khi bị Tòa phúc thẩm liên bang khu vực 9 bác kháng cáo đòi
khôi phục ngay lập tức lệnh cấm nhập cảnh ngày 4-2, Bộ Tư pháp Mỹ có thời hạn đến
3h chiều 6-2, tức sáng 7-2 giờ Việt Nam, để hồi đáp liên quan đến quyết định
này).
Hiện Tòa phúc thẩm liên bang khu vực 9 đang củng cố
hồ sơ và chờ các thông tin bổ sung từ các bang Washington, Minnesota cũng như Bộ
Tư pháp.
Theo quy định, chỉ có Tòa án tối cao Mỹ gồm 9 thẩm
phán mới có quyền tuyên bố sắc lệnh của tổng thống là vi hiến. Nhưng nếu nhìn
vào cơ cấu của Tòa án tối cao Mỹ hiện nay, mới chỉ có 8 thẩm phán và vẫn còn trống
1 ghế - người có thể đóng vai trò quyết định trong trường hợp việc bỏ phiếu biểu
quyết cho ra kết quả ngang
bằng nhau.
|
100
tập đoàn nộp đơn kiện
Phán quyết ngày 3-2 của thẩm phán liên bang James
Robart mở ra cơ hội tiếp tục đến Mỹ cho các công dân nằm trong 7 nước bị cấm
trước đó. Trái ngược với niềm vui của những người vừa được cho phép lên máy
bay hay đặt chân đến Mỹ, tâm lý của những người đã đến Mỹ là thận trọng và tiếp
tục theo dõi sát các diễn biến, CNN cho biết.
Trước đó, theo Reuters, ngày 5-2, gần 100 tập đoàn
công nghệ lớn của Mỹ như Apple, Microsoft, Google, Facebook, Twitter,
Intel... cũng đã nộp đơn kiện lên Tòa phúc thẩm liên bang khu vực 9, chống lại
lệnh cấm nhập cảnh của ông Trump với lập luận nó đã gây tổn hại không nhỏ đến
cộng đồng doanh nghiệp Mỹ.
Mọi sự chú ý của nước Mỹ hiện đang đổ dồn về Tòa
phúc thẩm liên bang khu vực 9.
|
|
Chức
vụ trọn đời
Hiến pháp Mỹ đã bảo vệ quyền lực của các thẩm phán
bằng điều 3, khoản 1, trong đó viết rõ: “Các thẩm phán của Tòa án tối cao và
các tòa án cấp dưới sẽ giữ chức vụ của mình đến suốt đời nếu luôn luôn có
hành vi chính đáng”.
Việc đảm bảo cho các thẩm phán duy trì nhiệm vụ của
mình với “tư cách đạo đức tốt” có nghĩa là chỉ cần họ không bị tố cáo và kết
tội thì họ có thể giữ chức vụ này suốt đời. Điều này bảo vệ các quan tòa khỏi
bất cứ nguy cơ sa thải nào từ phía tổng thống đã bổ nhiệm họ hay bất cứ tổng
thống nào trong suốt cuộc đời họ.
|
Duy
Linh
-------------------------
cafef.vn
(Theo Tuyết Mai - Zing)
http://cafef.vn/tong-thong-trump-doi-dau-toa-an-my-cuoc-chien-phap-ly-dai-dang-20170207215558708.chn
Việc
Tổng thống Trump đụng độ với hệ thống tòa án không lâu sau khi nhậm chức báo hiệu
cuộc chiến pháp lý có thể kéo dài nhiều năm để mở rộng quyền hành pháp của
chính quyền mới.
Các luật sư của chính phủ được lệnh nộp hồ sơ lên
tòa án vào ngày 6/2 để bảo vệ cho sắc lệnh tạm thời cấm người tị nạn trên khắp
thế giới và những người từ 7 nước Hồi giáo nhập cảnh vào Mỹ.
Hôm 5/2, tòa án phúc thẩm ở California đã từ chối
khôi phục lại lệnh cấm sau khi một tòa án cấp dưới ngăn chặn nó.
Khi người dân từ các quốc gia mà ông Trump nhắm
tới đang vật lộn để tìm đường tới Mỹ, ông chủ Nhà Trắng tiếp tục bày tỏ sự giận
dữ về phán xét của tòa án. Lần này, ông cáo buộc vị thẩm phán gây nguy hiểm cho
an ninh quốc gia.
Vật
cản lớn của ông Trump
Phó tổng thống Mike Pence bênh vực phát biểu của ông
Trump. Tuy nhiên, các luật sư và các nhà lập pháp của cả hai đảng cho rằng những
bình luận của ông Trump phản ánh sự thiếu tôn trọng đối với hệ thống Hiến pháp
kiểm soát và cân bằng của Mỹ.
Cuối ngày, ông Trump lên Twitter đổ lỗi cho thẩm
phán và bộ máy tư pháp về một cuộc tấn công khủng bố có thể xảy ra trong tương
lai.
“Thật không thể tin được một thẩm phán lại đặt đất
nước chúng ta vào tình trạng nguy hiểm như vậy”, ông Trump viết lên Twitter, ám
chỉ “người được gọi là thẩm phán” trong vụ việc mà ông đề cập một ngày trước
đó. “Nếu có chuyện gì xảy ra hãy đổ lỗi cho ông ta và hệ thống tòa án”.
Không phải ai cũng ủng hộ ông Trump như phó tướng
Pence. Trước đó, các đảng viên Cộng hòa thậm chí đã cùng với phe Dân chủ chỉ
trích ông Trump. Thượng nghị sĩ Mitch McConnell của bang Kentucky, lãnh đạo phe
đa số ở Thượng viện, nói rằng “tốt nhất không nên chỉ trích cá nhân các thẩm
phán”.
Nhà Trắng không đưa ra bằng chứng nào cho ý kiến của
ông Trump về việc các phần tử khủng bố tiềm ẩn sẽ tràn qua biên giới do phán
quyết đình chỉ sắc lệnh cấm nhập cư.
Theo New
York Times, kể từ ngày 11/9/2001, không có người Mỹ nào bị giết hại trong
các cuộc tấn công khủng bố trên đất Mỹ bởi bất cứ người nhập cư nào đến từ 7 quốc
gia trong sắc lệnh của ông Trump.
Cuộc tranh luận kịch tính trên báo hiệu những trở ngại
lớn nhất mà ông Trump có thể đối mặt trong nhiệm kỳ tổng thống của mình.
Là một doanh nhân không có kinh nghiệm điều hành
chính phủ, ông Trump đã cho thấy chính quyền mới của ông ưa thích hành động độc
lập và không bận tâm nhiều tới hai nhánh còn lại của chính thể là lập pháp và
tư pháp.
Trong khi Quốc hội do đảng Cộng hòa kiểm soát tỏ ra
nao núng, hệ thống tư pháp sẽ nổi lên như là trở ngại chính đối với ông Trump.
Các đảng viên Dân chủ và một số đảng viên Cộng hòa
cho biết cuộc công kích của ông Trump đối với hệ thống tòa án sẽ phủ bóng lên
việc đề cử Thẩm phán Neil M. Gorsuch vào Tòa án Tối cao cũng như mối quan hệ của
tổng thống với Quốc hội.
Cuộc
chiến dai dẳng của tổng thống Mỹ
Các tổng thống Mỹ khác cũng từng đụng độ với cơ quan
tư pháp. Tòa án Tối cao từng vô hiệu hóa một số phần trong chính sách Kinh tế Mới
của Franklin D. Roosevelt, buộc Richard M. Nixon giao nộp các cuốn băng trong vụ
bê bối Watergate và bác bỏ yêu cầu trì hoãn vụ kiện quấy rối tình dục của Bill
Clinton.
Hai tổng thống tiền nhiệm gần nhất của Trump từng
nhiều lần đấu tranh với tòa án về giới hạn quyền lực của họ.
Cơ quan tư pháp từng đưa ra phán quyết rằng George
W. Bush đã vượt quyền khi tự ý lập ra tòa án xét xử các nghi phạm khủng bố và
Barrack Obama đã lạm quyền khi cho phép hàng triệu người nhập cư trái phép được
ở lại Mỹ.
Charles Fried, luật sư chính phủ dưới thời Ronald
Reagan, cho biết việc một tòa án liên bang cấp quận ở bang Washington ra phán
quyết ngăn chặn sắc lệnh của ông Trump cũng giống việc một tòa án cấp quận ở
bang Texas ngăn ông Obama tiến hành sắc lệnh nhập cư của mình.
Tuy nhiên, hiếm có tổng thống nào đối đầu với tòa án
với những lời công kích mang tính cá nhân như vậy, nhất là khi vừa mới bắt đầu
nhiệm kỳ. Ông Fried, giảng
viên Trường Luật Harvard, cho rằng ông Trump đang biến mọi việc trở thành “một
bộ phim truyền hình dài tập” khi kịch liệt công kích một thẩm phán.
“Ông ấy không có khuôn phép gì hết. Điều này là không phù
hợp, thiếu đứng đắn và thật không ra dáng tổng thống”, ông nói.
Các đảng viên Cộng hòa khác tìm cách phớt lờ cuộc
tranh luận vì họ biết rằng các thẩm phán được bảo vệ khỏi những lời chỉ trích
nhờ nhiệm kỳ trọn đời. Tuy nhiên, ngay cả một số đảng viên Cộng hòa cũng nhận định
các tòa án có lý khi đặt nghi vấn về tính pháp lý trong sắc lệnh của ông Trump.
Khi
chính phủ đụng độ tòa án
Thứ 6 tuần trước, Thẩm phán James Robart đã ra phán
quyết đình chỉ trên toàn quốc sắc lệnh của ông Trump trong khi tính pháp lý của
sắc lệnh được xem xét. Robart là thẩm phán của một tòa án liên bang cấp quận tại
Seattle do ông Bush bổ nhiệm.
Chính phủ đã nhanh chóng yêu cầu Tòa Phúc thẩm Khu vực
Tư pháp số 9 bác bỏ phán quyết này nhưng họ đã từ chối hôm chủ nhật tuần trước
và ra lệnh cho chính phủ trình hồ sơ vào thứ 2 tuần này. Lịch trình gấp gáp
trên cho thấy tòa án phúc thẩm có thể sẽ đưa ra quyết định về sắc lệnh của tổng
thống trong vòng vài ngày.
Trong lúc đó, những người tị nạn bị chính phủ kiểm
soát có thể sang Mỹ. Bất cứ du khách nào từ 7 nước Hồi giáo nằm trong danh sách
cấm nhưng có thị thực hợp pháp cũng có thể nhập cảnh vào đây.
Tuy nhiên, sự hỗn loạn và giận dữ vẫn lan rộng tại
các sân bay quốc tế trong ngày chủ nhật. Theo một quan chức chính phủ, vì không
biết phải tuân theo mệnh lệnh nào, các hãng hàng không thậm chí đã chặn một số
người đáng lẽ được phép nhập cảnh.
Cuộc tranh luận về vấn đề an ninh quốc gia của ông
Trump khá giống với những gì mà cựu tổng thống Bush đã trải qua. Vài tháng sau
các vụ tấn công ngày 11/9, chính quyền Bush cũng tiến hành kiểm soát người nhập
cư trên diện rộng với danh nghĩa chống khủng bố.
Jack Goldsmith, người đứng đầu Văn phòng Luật sư của
Bộ Tư pháp dưới thời Bush, cho biết một số phần trong sắc lệnh ban đầu đã đi
quá xa và bị buộc phải thu hồi lại. Tuy nhiên, ông nhận định sắc lệnh hành pháp
của ông Bush không “cẩu thả” như sắc lệnh của ông Trump.
Trong khi các luật sư và các thượng nghị sĩ của cả
hai đảng chỉ trích hành động và ngôn từ không phù hợp của Tổng thống Trump, Phó
tổng thống Pence đã đưa ra quan điểm ngược lại. “Tổng thống Mỹ có quyền chỉ
trích hai nhánh còn lại của chính thể. Đó là một truyền thống lâu đời ở đất nước
chúng ta”, ông Pence phát biểu trên NBC.
“Khi thẩm phán ra quyết định về chính sách ngoại
giao và an ninh quốc gia của Mỹ, điều đó chỉ gây ra thất vọng đối với tổng thống,
với toàn bộ chính quyền của chúng ta cùng hàng triệu người Mỹ trông đợi các thẩm
phán bảo vệ luật pháp và công nhận thẩm quyền của tổng thống Mỹ theo Hiến pháp
trong việc quản lý những ai đến đất nước này”, ông nói.
No comments:
Post a Comment