ĐỌ SỨC KINH TẾ MỸ - MEXICO QUANH MỘT "BỨC TƯỜNG" (RFI)

Đọ sức kinh tế Mỹ-Mêhicô quanh một “Bức Tường”

Nguyễn Xuân Nghĩa & Thanh Hà  -  RFI

Thứ Ba, ngày 31 tháng 1 năm 2017

http://vi.rfi.fr/quoc-te/20170131-do-suc-kinh-te-my-mehico-quanh-mot-%E2%80%9Cbuc-tuong%E2%80%9D

http://scd.vi.rfi.fr/sites/viet.filesrfi/imagecache/rfi_large_600_338/sites/images.rfi.fr/files/aef_image/2017-01-30t161103z_1_mtzgrqed1uloyjpv_rtrfipp_0_usa-trump-mexico-immigration.jpg

Cờ Mỹ gần bức tường biên giới chung với Mêhicô, ở Tijuana (Ảnh chụp ngày 28/01/2017) 

REUTERS/Jorge Duenes

Chính quyền Trump chỉ muốn đánh Mêhicô làm gương cho nhiều trận chiến mậu dịch khác. Trong chưa đầy 10 ngày ở Nhà Trắng, tổng thống Trump khai mào cuộc chiến thương mại với nước láng giềng phương nam : ngăn cản các tập đoàn xe hơi đầu tư vào Mêhicô, đòi đàm phán lại hiệp định tự do mậu dịch NAFTA liên kết Hoa Kỳ với Canada và Mêhicô, quyết định xây bức tường biên giới giữa Hoa Kỳ và Mêhicô, đòi đánh thuế 20 % vào hàng Mêhicô nhập vào Mỹ.

Dù không là bạn hàng để Mỹ bị nhập siêu lớn nhất, nhưng tân chính quyền Washington chọn Mêhicô là đối tượng đầu tiên, để làm gương cho các nước khác, từ Trung Quốc đến Đức hay Nhật Bản.

Cố tổng thống Porfirio Diaz cuối thế kỷ XIX đầu XX đã có câu nói đi vào lịch sử “Tội thay cho Mêhicô : Thượng Đế thì xa, nước Mỹ thì gần”. Mêhicô trở thành mục tiêu tấn công đầu tiên trong chính sách bảo hộ mậu dịch của tân chính quyền Trump. Thế kẹt của Mêhicô nằm ở chỗ : 80 % xuất khẩu của nước này đổ vào thị trường Hoa Kỳ, ngoại thương chiếm 30 % GDP ; nhờ Hiệp Định Tự Do Mậu Dịch Bắc Mỹ- NAFTA mà Mêhicô đã đẩy lui được nạn nghèo khó và khu vực bắc Mêhicô phát triển nhờ trở thành sân sau của các tập đoàn Mỹ đầu tư tại quốc gia có nhân công rẻ này.

Đâu là tính thực hư về những đòn hù dọa của Nhà Trắng, từ dự án xây “bức tường biên giới” mà mọi phí tổn sẽ do phía Mêhicô đài thọ, theo như tuyên bố của tổng thống Donald Trump, đến đề xuất đánh thuế hàng Mêhicô nhập vào thị trường Mỹ 20 % để lấy tiền xây bức tường đó ?

Các tập đoàn Mỹ tính sao khi đã đầu tư vào các cơ sở sản xuất ở Mêhicô để dùng quốc gia có nhân công rẻ này như một cánh cổng mở ra thị trường với 44 quốc gia mà Mêhicô đã ký kết hiệp định tự do mậu dịch ? Người tiêu dùng Mỹ nghĩ liệu có chịu chi ra 1150 đô la cho một chiếc điện thoại Iphone của Apple thay vì 690 đô la (giá trung bình) nếu điện thoại thông minh của nhãn hiệu Quả Táo được sản xuất 100 % trên lãnh thổ Mỹ một khi các nhà máy ở Mêhicô và nhất là châu Á đã phải đóng cửa ?

Cuộc đọ sức cả về mặt ngoại giao lẫn thương mại giữa tân chính quyền Trump với Mêhicô City đã vượt ra ngoài địa hạt kinh tế và thương mại, như phân tích sau đây của chuyên gia Nguyễn Xuân Nghĩa từ Hoa Kỳ.

Nguyễn Xuân Nghĩa : Hoa Kỳ với nước láng giềng tại miền Nam là Mêhicô có quan hệ lâu đời từ hơn trăm năm trước và nhiều tiểu bang miền Nam hay miền Tây của Mỹ vẫn còn địa danh gốc Latinh, từ tiếng Mễ, trong một khu vực tôi gọi là “biên vực” tương tự như đất Alsace-Lorraine của Pháp tiếp cận với Đức hay An Giang Châu Đốc của ta bên xứ Miên. Chi tiết này thật ra rất quan trọng nếu ta nhớ đến bối cảnh.

Gần đây hơn, sau khi Hoa Kỳ ký Hiệp Ước Tự Do Mậu Dịch Bắc Mỹ là NAFTA vào năm 1994 với Canada ở phía bắc và Mêhicô ở phía nam thì kinh tế Mêhicô đã từ nhập siêu được xuất siêu, là xuất nhiều hơn nhập với Hoa Kỳ. Năm 1994 Mỹ nhập 65 tỷ đô la từ Mêhicô và năm 2016, nhập khoảng 295 tỷ đô la. Ngược lại, Mêhicô xuất cảng từ 68 tỷ thì năm qua xuất 235 tỷ. Khác biệt giữa 295 tỷ và 235 tỷ là 60 tỷ thặng dư thương mại hay xuất siêu của Mêhicô mà chính quyền Donald Trump nói tới.

Để so sánh, xuất siêu của Canada vào Mỹ chỉ có 9 tỷ đô la mà thôi.

Đa số hàng hóa nước Mỹ mua tại Mêhicô là phụ tùng xe hơi, xe vận tải lớn và nhiều loại xe nhỏ khác. Chi tiết nên chú ý là chuỗi cung ứng hàng hóa từ Mêhicô bán vào Mỹ còn có thể có sản phẩm từ các nước Âu hay Á, để hưởng chế độ quan thuế ưu đãi trong khuôn khổ NAFTA. Ngược lại, Mêhicô mua của Mỹ nhiều mặt hàng điện cơ hay điện tử và các sản phẩm gốc dầu hỏa.

Mục tiêu an ninh của «bức tường biên giới»

Nguyễn Xuân Nghĩa : Làn sóng di dân từ Mêhicô vào Mỹ đã giảm sau khủng hoảng tài chính và kinh tế năm 2008-2009 và số di dân nhập lậu vào Mỹ không chỉ có công dân Mễ mà còn là dân Nam Mỹ chạy qua Mêhicô để vào Mỹ. Người ta ít chú ý đến sự kiện chính quyền ở Mêhicô City kiểm soát rất khắt khe biên giới tại miền nam để chặn làn sóng di dân từ Trung Mỹ và Nam Mỹ trong khi dễ dàng cho dân Mêhicô vào Mỹ kiếm việc và gửi tiền về cho gia đình.

Do quan hệ lịch sử giữa hai nước, nhiều người Mêhicô coi miền nam của Hoa Kỳ là lãnh thổ của mình và dù sống tại Mỹ họ vẫn coi Mêhicô là quê hương. Khác hẳn các di dân từ Âu châu hay Á châu được phân tán trong lãnh thổ Mỹ, số dân cử người Mỹ gốc Mêhicô tập trung tại “vùng biên vực”, từ Florida, Louisiana qua Texas, New Mexico, Arizona hay California lên tới Oregon, có thể củng cố ảnh hưởng của họ nhờ thành phần gốc Mêhicô này. Đấy là vấn đề trường kỳ của Hoa Kỳ.

Sau cùng, không thể quên rằng Mêhicô còn xuất cảng loại cần sa ma túy vào Mỹ và nhiều tổ chức ma túy cũng là mạng lưới tổ chức cho dân Mêhicô nhập cư bất hợp pháp vào Hoa Kỳ. Vì vậy, chính quyền Donald Trump mới coi việc kiểm soát biên giới Mỹ-Mêhicô là một ưu tiên về an ninh và đòi xây tường chạy dọc biên giới giữa hai nước.

Tính khả thi của những đòn hù dọa ?

Nguyễn Xuân Nghĩa : Dân số Hoa Kỳ chỉ bằng 5% toàn cầu mà có tới 70% luật sư của thế giới. Mỹ là vô địch về đánh võ luật pháp, điều ấy cũng giải thích vì sao đa số chính trị gia Mỹ đều xuất thân là các luật gia. Ngoại lệ là chính quyền Trump, chỉ có một chính khách gốc luật gia trong nội các, còn lại là doanh gia hay chiến tướng. Nhưng ban tham mưu về thương mại của ông Trump lại có nhiều luật gia đầy kinh nghiệm đấu tranh cho quyền lợi ngoại thương của Mỹ. 

Việc chính quyền Trump đe dọa một trận chiến mậu dịch với Mêhicô để có tiền xây dựng bức tường tại biên giới là đòn hư hư thực thực, có võ mồm mà cũng có võ thật. 

Khi dọa tăng thuế nhập nội 20% trên hàng hóa từ Mêhicô thì đấy là võ mồm, chứ chính quyền Trump có tám cách diễn giải các đạo luật thương mại của mình từ những năm 1930, 1962, 1974 hay 1977 để gây sức ép và hành pháp có thể đặt thuế suất 15% trên hàng Mêhicô trong vòng năm tháng mà chẳng cần lập pháp chấp thuận. Ta không quên là sau vụ tổng khủng hoảng 1929-1933, luật pháp Hoa Kỳ đã cho hành pháp nhiều quyền hạn khá rộng rãi về thương mại mà khỏi cần Quốc hội phê chuẩn.

Ngược lại, chính quyền của tổng thống Pena Nieto thuộc đảng Cách mạng Định chế PRI mới lâm thế kẹt. Thuần về kinh tế, Hoa Kỳ tiếp nhận 80% tổng số xuất cảng của xứ Mêhicô nên là nguồn sống của kinh tế Mêhicô. Nếu không chấp nhận lối suy diễn lại hiệp ước NAFTA với Washington mà đòi ra khỏi NAFTA thì lập tức Mêhicô bị khủng hoảng.

Ngay hiện tại chính phủ Mêhicô bị quần chúng phản đối khi tăng giá xăng dầu từ đầu năm và khi nhượng bộ Mỹ thì càng bị dân phản đối. Thứ hai, năm tới, Mêhicô có bầu cử tổng thống và hai đảng đối lập từ cánh trung tả là Đảng Quốc Gia Hành Động PAN và Phong Trào Phục Hưng Quốc Gia MORENA đang chiếm thế mạnh.

Nếu chính quyền Nieto nhượng bộ Mỹ thì sẽ bị tấn công từ sau lưng. Nếu họ vận động các doanh nghiệp Mỹ làm giầu nhờ thị trường Mêhicô để gây khó cho chính quyền Trump thì chưa chắc thành công vì ông Trump đang gây áp lực trên các doanh nghiệp này nhờ sự ủng hộ của đông đảo quần chúng Mỹ.

Mêhicô có thể tìm hậu thuẫn chính trị từ giới dân cử Mỹ để gây khó cho chính quyền Trump nhưng vẫn bị tổn thất trong trận đánh dai dẳng này trong khi bất cứ một tai họa nào từ di dân nhập lậu hay các tổ chức ma túy gốc Mêhicô đều chi phối dư luận.

Sau cùng, Mêhicô chưa tìm ra thị trường xuất cảng khác, như Trung Quốc, Liên Hiệp Châu Âu hay Đông Á, để thay thị trường Hoa Kỳ. Vì vậy, hy vọng duy nhất của Mexico City là tiến trình đàm phán có thể kéo dài nhiều năm và từ nay đến đó tìm cách thương lượng kín đáo hơn khi biết hồ sơ Mỹ-Mêhicô không chỉ là kinh tế mà còn là an ninh.

Dùng Mêhicô để «đánh phủ đầu» các đối tác thương mại lớn hơn

Nguyễn Xuân Nghĩa : Hoa Kỳ bị nhập siêu, là nhập hơn xuất, gần 700 tỷ đô la một năm, trong đó, phần 60 tỷ với Mêhicô không là lớn nhất, chiếm chưa tới 9%. Do đó, hồ sơ kinh tế với Mêhicô chỉ là phụ. Chính quyền Trump muốn xác định lại chủ quyền quốc gia và nói đến việc bảo vệ biên cương như một ưu tiên. Ưu tiên đó thật ra thiên về an ninh hơn kinh tế, thậm chí thiên về khái niệm bản sắc quốc gia, chứ luật lệ Hoa Kỳ đã có quy định về việc xây tường bảo vệ biên cương mà chưa được các chính quyền tiền nhiệm chấp hành đúng đắn.

Khi Hoa Kỳ muốn thu hẹp mức nhập siêu thì chọn xứ Mêhicô là đối tượng tranh đấu đầu tiên cho các nước khác, từ Trung Quốc cho tới Đức hay Nhật, đều biết ý chí của mình. 

Thực chất vấn đề của bức tường biên giới là kỷ cương quốc gia và nếu chính quyền Mêhicô hợp tác với Hoa Kỳ, không chỉ vì nạn di dân nhập lậu mà trong nhiều hồ sơ khác, như an ninh và ma túy, thì vẫn có thể dàn xếp được. Nói cho phũ phàng về kinh tế thì chính quyền Trump chỉ muốn đánh Mêhicô làm gương cho nhiều trận chiến mậu dịch khác.

----------------------------

Thứ Ba, ngày 17 tháng 1 năm 2017

Chiến tranh thương mại Mỹ- Trung : kịch bản ít có khả năng xảy ra