Jonathan
Stevenson - The
New York Times
Mai Sơn dịch
06/02/2017
Cố vấn An ninh Quốc
gia Mike Flynn tại một cuộc họp báo hôm thứ Tư nói rằng ông "chính thức
đưa Iran vào thông báo". Ảnh: trích từ bài gốc trên New York Time.
Chỉ
mới hai tuần nhậm chức Tổng thống, Trump đã khởi động một loạt chính sách ngoại
giao gây ồn ào: làm nhục Thủ tướng Úc, đe dọa chiến tranh thương mại với Mexico
và áp đặt lệnh cấm di trú rất hậu đậu khiến cả thế giới lên án.
Những
sơ suất của các chính quyền mới là điều có thể lường trước được. Nhưng lần này
số lượng và bản chất của chúng khiến các nhà phân tích thắc mắc liệu chúng có
phản ánh sự thiếu mạch lạc và cẩu thả của chính quyền này, hay đó là những bước
đi đầu tiên, cực đoan và nguy hiểm trong chính sách ngoại giao. Câu trả lời là
có thể cả hai, nếu Hội đồng An ninh Quốc gia của Trump có đóng góp gì vào chuyện
đó.
Về
mặt nhân sự, cho đến cuối tuần qua, dấu hiệu gây lo lắng nhất là việc Trump bổ
nhiệm Michael T. Flynn, một tướng quân đội ba sao về hưu, làm Cố vấn an ninh quốc
gia. Để có được một sự nghiệp lớn về chính sách ngoại giao, Flynn gặp phải hai
“trở ngại” lớn. Một, ông được xem là một nhà chỉ đạo kém năng lực và độc đoán;
năm 2014 ông bị bãi chức Giám đốc Cơ quan Tình báo Quốc phòng vì ông bị ám ảnh
rằng Iran có dính líu đến các cuộc tấn công vào tòa Đại sứ Mỹ ở Libya – một
đánh giá không xứng tầm. Thứ hai, ông rất khinh suất khi bày tỏ quan điểm cực
đoan về các chính sách. Ông cho rằng Mỹ phải lao vào cuộc chiến nhiều mặt trận
chống khủng bố, hậu thuẫn cho các đồng mình chống Hồi giáo cứng đầu như Ai Cập,
đánh giá thấp các quan hệ với các đối tác chống khủng bố như Saudi Arabia
Có
lúc có vẻ như Flynn đã thực sự vào cuộc. Chính sách ngoại giao trước khi nhậm
chức của Trump chuyển động – đặc biệt là sự phản bác rõ ràng chính sách “Một
Trung Quốc” và sự ve vãn Nga nhằm lôi kéo Nga trở thành một đối tác chống khủng
bố cho thấy cách tiếp cận các vấn đề chiến lược của người cố vấn an ninh quốc
gia này rất thiếu cẩn trọng.
Suốt
tuần qua, tình hình bắt đầu xấu đi. Nhiều tin đồn rộ lên, rằng Trump, như Obama
trước đây, đã mệt mỏi với tính hống hách độc đoán của Flynn. Có lẽ để ngăn chặn
ông tướng này, Trump đã cất nhắc Stephen Bannon, cố vấn chính trị thân cận nhất
của ông, vào vị trí cao nhất trong cỗ máy ra chính sách của Hội đồng An ninh Quốc
gia. Flynn dù sao cũng đã có một sự nghiệp lâu dài trong quân đội và ngoại
giao, trong khi Bannon là một người có đầu óc cực hữu, và chỉ là một sĩ quan Hải
quân cho đến cuối năm 1983.
Sẽ
tệ hại hơn nếu Trump đem đến một quân sư chính trị chỉ để kiểm soát một cố vấn
chính sách ương ngạnh (ý nói Flynn). Nhưng đồng thời, ông lại coi thường vị trí
truyền thống: Chủ tịch Hội đồng Liên quân – cố vấn quân sự chính yếu cho Tổng
thống. Ông chỉ thỉnh thoảng mời vị này họp.
Nói
cách khác, Bannon hiện nay trong thực tế có thể là đồng cố vấn an ninh quốc
gia, điều đó khẳng định rằng Trump có kế hoạch gắn chặt tiến trình ra quyết định
về ANQG (an ninh quốc gia) với ý hệ chính trị hơn là cảm quan chiến lược và
tính khả thi trong hoạt động.
Các
học giả nổi tiếng cho rằng chính sách ngoại giao của Mỹ dựa trên dữ liệu đầu
vào (input) quân sự và sự kiểm soát dân sự, đồng thời giữ cho các tác động
chính trị ở mức tối thiểu. Theo Huntington, các nhà lãnh đạo dân sự phải có tầm
nhìn chiến lược nhưng phải làm theo giới quân sự trong khi hành động. Một
nghiên cứu về Việt Nam của Tướng McMaster chỉ cho thấy những hậu quả khi cán
cân này bị lệch (quân sự bị xem thường).
Hội
đồng ANQG không chỉ tư vấn cho Tổng thống; bằng cách điều phối với Bộ Ngoại
giao, Lầu Năm Góc và các cơ quan khác, nó còn có nhiệm vụ duy trì sự cân bằng
này. Để làm việc đó đòi hỏi phải có một nhãn quan cởi mở trí thức và sự bao
dung các quan điểm khác biệt. Nhiệm vụ của cố vấn ANQG là thiết đặt và điều phối
lịch trình chính sách ngoại giao để xin ý kiến Tổng thống, thu nhận dữ liệu của
các cơ quan trọng yếu, và giao cho các cơ quan đó thực hiện chính sách. Rất ít khả năng hoặc Bannon hoặc
Flynn sẽ tập trung vào loại công việc khó khăn như thế.
Cả hai đều nhìn thế giới qua lăng kính
Ghét sợ Hồi giáo, không chấp nhận bất đồng và do đó thu nhận những kẻ bợ đỡ tay
sai vào bộ máy của mình.
Khuynh hướng của họ sẽ là lập chính sách theo các học thuyết lỗi thời và biến
HĐANQG thành một buồng ngủ âm vang ý thức hệ, phát đi những sắc lệnh cho các cơ
quan thực hiện – chủ yếu là Bộ Ngoại giao và các cơ quan thực thi luật pháp. Bằng
chứng là sắc lệnh cấm nhập cư vừa rồi đã không qua sự tham vấn của Bộ Ngoại
giao, Bộ Quốc phòng và Bộ An ninh Nội địa.
Những
sai lầm lớn khác đang thấp thoáng ở chân trời: Trump yêu cầu Saudi và Emirati
chung tay thiết lập “vùng an toàn” ở Syria mà từ lâu Lầu Năm Góc và Hội đồng
Liên quân đã phản đối. Liệu Bannon và Flynn có tham khảo ý kiến của các Tướng
Liên quân về kế hoạch này nếu biết họ sẽ tranh luận chống lại mình?
Có
chút hy vọng là Bộ trưởng QP Jim Mattis sẽ hành động như một đối trọng. Ông đã
phê phán nhiều ý tưởng của Trump và bộ sậu của Trump, thuyết phục Trump không
phục hồi biện pháp tra tấn tù nhân, tỏ rõ lập trường cứng rắn với Nga về
Ukraine, ủng hộ giải pháp hai-nhà nước về vấn đề Israel-Palestine và cách tiếp
cận Iran có cân nhắc.
Vậy
là trong khi Bannon và có lẽ Flynn được Trump lắng nghe, thì Mattis có những khả
năng riêng để bù đắp thiếu hụt. Là vị tướng 4 sao, với gia sản quân sự của ông
được so sánh với Tướng Dunford, ông có sự hậu thuẫn mạnh trong chính quyền.
Trong
các cuộc họp, cố vấn ANQG phải sắp đặt thứ tự đồng thuận về các vấn đề hành động
của Hội đồng. Bannon và Flynn có thể phun ý thức hệ ra, tung tóe những sự kiện
và tin vịt của Flynn; trong khi đó Mattis có thể lên tiếng đầy thẩm quyền về
các khả năng, những đánh giá về các mối đe dọa, những thỏa hiệp khu vực và toàn
cầu và các hệ quả của chúng.
Chắc
còn lâu Quốc hội và các chính trị gia khác mới dứt khoát đứng về phía Mattis chống
lại Bannon bệnh hoạn hay Flynn lập dị. Hai người ngày càng bị Lầu Năm Góc, Bộ
Ngoại giao và cộng đồng tình báo phản kháng và bỏ mặc.
Câu
hỏi là, như thế đã đủ chưa. Thông thường, một cố vấn ANQG không được ưa thích,
không đáng tin cậy sẽ sớm bị đuổi cổ. Nhưng Trump có thể ương bướng đặt cược
vào một hoặc cả hai kẻ trung tín này. Có được cả hai làm việc trong HĐANQG, tôi
đoán chắc Trump cuối cùng sẽ rũ bỏ trách nhiệm chừng nào ông còn giữ được thể diện.
Cho đến lúc đó, tình hình sẽ còn rất u ám. Rất ít hy vọng về một chính sách ngoại
giao mạnh có thể dựa trên sự đối lập rộng rãi của cộng đồng quan chức an ninh
quốc gia đối với Tổng thống và các cố vấn thân cận của ông ta.
M.S.
New York Times là tớ
báo chống Trump số 1 nhưng bài này rất công bằng. Khá thuyết phục.
Nguồn: FB
Nguyễn Quang Lập
Được
đăng bởi bauxitevn vào lúc 01:44
No comments:
Post a Comment