Đăng ngày 11-07-2015
Kể từ
ngày 10/07/2015, các quan chức thuộc Ủy ban Châu Âu, Ngân hàng Trung ương Châu
Âu và Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã họp lại để xem xét kế hoạch cải cách do Thủ tướng
Hy Lạp Alexis Tsipras chuyển đến vào hôm trước. Theo dự trù, ngày 12/07, sẽ mở
ra một Hội nghị Thượng đỉnh Liên Hiệp Châu Âu được cho là sẽ quyết định số phận
của Hy Lạp trong vùng euro.
Hiện giờ chưa biết kết quả sẽ ra sao, nhưng trong những
ngày qua, vấn đề Grexit – Hy Lạp thoát ly khỏi khối đồng euro – đã được gợi lên
rất nhiều. Khả năng xấu đó, nếu phải thực hiện, sẽ diễn ra như thế nào ? Báo
kinh tế Les Echos ngày 10/07/2015 đã đặt ra 10 câu hỏi-đáp bao quát kịch bản
này.
1-
Việc Hy Lạp ra khỏi vùng sử dụng đồng euro có thể diễn ra trong trật tự hay
không ?
Việc ra khỏi vùng euro không được dự trù trong các
hiệp ước châu Âu vốn quy định là tỷ giá hối đoái giữa đồng tiền riêng của các
nước đã gia nhập khối euro với đồng euro được ấn định từ đầu và « không thể đảo
ngược ». Trong trường hợp này, và do việc chính phủ Hy Lạp không muốn bỏ đồng
euro, khối euro sẽ khó có thể trục xuất một thành viên bất chấp ý muốn ở lại của
thành viên này. Sự chia tay như vậy sẽ diễn ra một cách hết sức thô bạo, và Hy
Lạp có rất nhiều lý do để kiện khối euro.
Trong thực tế, tiến trình gọi là Grexit có thể diễn
ra một cách ít nhiều trật tự. Trong kịch bản dã man nhất, Ngân hàng Trung ương
Châu Âu cúp ngay lập tức nguồn cung cấp thanh khoản cuối cùng cho các ngân hàng
Hy Lạp. Hành động này sẽ tạo ra một sự sụp đổ tức thời của hệ thống ngân hàng
và nền kinh tế Hy Lạp.
Tuy nhiên, rất có khả năng là các cơ quan tiền tệ
châu Âu sẽ tìm kiếm một giải pháp chuyển tiếp nhẹ nhàng hơn, vừa viện trợ nhân
đạo, vừa tiếp tục cung cấp thanh khoản tài chính cho Hy Lạp trong suốt thời
gian nước này thiết lập một đồng tiền mới. Châu Âu cũng có thể xem xét khả năng
hình thành một tỷ giá cố định hay những biên độ tăng giảm hợp lý giữa đồng euro
với đồng tiền mới của Hy Lạp nhằm tạo uy tín cho đơn vị tiền tệ mới này.
Tuy nhiên các giải pháp nhẹ nhàng đó sẽ không thể thực
hiện được nếu chính quyền Hy Lạp khăng khăng muốn ở lại trong vùng euro một
cách hợp pháp, và khi đó có khả năng là tại Hy Lạp sẽ có hai loại tiền tệ được
lưu hành.
2 -
Điều gì sẽ xảy ra cho các ngân hàng Hy Lạp ?
Nếu không có thỏa thuận chính trị với Hy Lạp trên
chương trình cải cách từ nay đến Chủ nhật, Ngân hàng Trung ương Châu Âu sẽ ngừng
hỗ trợ các ngân hàng Hy Lạp, với nguy cơ hỗn loạn bùng lên. Thống đốc Ngân hàng
Pháp quốc Christian Noyer đã cảnh báo như trên hôm thứ Tư 08/07.
Một cách cụ thể, nguồn euro giúp cho các ngân hàng
Hy Lạp hoạt động sẽ bị đóng lại với sự chấm dứt của chương trình trợ giúp khẩn
cấp "ELA" đến từ Ngân hàng Trung ương Hy Lạp, một chương trình lên đến
89 tỷ euro, do Ngân hàng Trung ương Châu Âu cung ứng với một số bảo đảm thích hợp
và đặt dưới sự giám sát của định chế này.
Để giúp các ngân hàng của mình tồn tại, Hy Lạp khi
đó có thể tài trợ bằng cách phát hành một loại tiền tệ song song với đồng euro.
Điều này sẽ cho pháp các ngân hàng Hy Lạp tái cơ cấu vốn - điều kiện tiên quyết
cho họ mở cửa hoạt động trở lại. Công việc đó của chính phủ sẽ được tiến hành
song song với việc quốc hữu hóa bốn ngân hàng lớn của Hy Lạp (Alpha Bank,
Piraeus Bank, Ngân hàng Quốc gia Hy Lạp và Eurobank).
Bốn ngân hàng này đã bị đặt dưới quyền kiểm soát của
Quỹ Ổn định Tài chính Hy Lạp (FHSF) và bộ ba chủ nợ của Hy Lạp vào năm 2012.
3 –
Chính quyền Hy Lạp sẽ có những công cụ tiền tệ nào ?
Để đảm bảo các dịch vụ thanh toán trong nước, Nhà nước
Hy Lạp hiện đang thiếu tiền mặt, có thể tính đến việc cho lưu hành ngay một loại
tiền tệ tạm thời song song với đồng euro. Loại tiền « tạm » này, còn được gọi
là "IOU" (Tôi nợ bạn"), sẽ được sử dụng như một loại giấy nợ để
thay thế khối lượng euro sẽ tất yếu giảm dần.
Một cách cụ thể, một cá nhân sẽ được Nhà nước hứa trả
cho một món tiền nào đó vào một thời hạn nhất định, và loại tiền tạm IOU sẽ được
trả lãi. Công chức chẳng hạn sẽ được trả lương bằng tiền tạm, và dùng nó để trả
thuế, vì Nhà nước bị bắt buộc phải nhận phương tiện thanh toán đó.
Các tờ « giấy nợ » cũng có thể được sử dụng cho các
khoản chi tiêu trong cuộc sống hàng ngày, chẳng hạn như mua xăng, nhưng có lẽ với
giá thấp hơn nhiều so với mệnh giá. Do việc loại tiền tạm này sẽ nhanh chóng bị
mất giá, Nhà nước sẽ phải ngày càng in thêm.
Để thoát khỏi tình trạng nói trên, Athens sẽ phải
quay trở lại chế độ 100% euro hay là, và đây là khả năng cao nhất, phát hành một
đồng tiền quốc gia đúng nghĩa.
4 –
Đến bao giờ thì đồng drachma vốn có của Hy Lạp sẽ được tái lưu hành ?
Liệu có khả năng sớm thấy lại tờ 1000 drachma in
hình thần Apollo hay không ? Có lẽ là không vì khuôn in tiền đã bị phá hủy vào
lúc Hy Lạp gia nhập vùng euro rồi.
Nhưng nếu Hy Lạp cắt đứt với đồng euro, Athens sẽ phải
tìm một đồng tiền thay thế cho đồng euro. Điều này có thể mất thời gian vì cần
phải vẽ lại mẫu tiền giấy và tiền kim loại, làm sao cho loại tiền này không thể
làm giả được, rồi sau đó in ra.
Theo chuyên gia Alain Pitous, thuộc hãng Talence
Gestion : « Điều đó có thể mất ít nhất là ba tháng, nhưng có thể sớm hơn nếu được
các cơ quan in tiền châu Âu hỗ trợ ». Trong khi chờ đợi, Nhà nước sẽ phải in tiền
tạm IOU (xem câu hỏi 3), để cho các doanh nghiệp trả lương cho nhân viên, hay để
chính quyền trả tiền hưu bổng hay tiền lương cho công chức. Khi đồng tiền quốc
gia mới được lưu hành, người Hy Lạp có thể đổi tiền tạm để lấy tiền thực mới
toanh.
Cũng có khả năng hai loại « tiền tệ » cùng tồn tại ở
Hy Lạp, đồng euro, vẫn sẽ là đồng tiền có giá trị ổn định để tham khảo và đồng
IOU hoặc đồng drachma dùng để trả lương, nhưng sẽ tiếp tục mất giá.
5 –
Còn Nhà nước Hy Lạp sẽ vận hành ra sao ?
Câu hỏi đặt ra là Nhà nước Hy Lạp làm thế nào để trả
lương công công chức và chi phí cho các dịch vụ công cộng khi không còn được hỗ
trợ tài chính từ bên ngoài, cũng như không thể bù đắp thâm hụt ngân sách bằng
cách phát hành trái phiếu, khi ngay cả hệ thống ngân hàng của mình bị phá sản ?
Vào cuối năm 2014, Hy Lạp đã trầy trật lắm mới có được
một thặng dư ngân sách sơ đẳng (tức là không tính đến các chi phí trả nợ) khoảng
1,5% GDP. Điều đó có nghĩa là Nhà nước đã có thể hoạt động mà không cần đi vay.
Thế nhưng sau đó, tình trạng bất ổn định chính trị và thay đổi chính phủ đã phá
vỡ đà phục hồi kinh tế vừa manh nha, khiến cho Hy Lạp vào cuối năm nay, sẽ lại
bị thiếu hụt ngân sách và cần đến tài trợ.
Giải pháp duy nhất là in loại tiền tạm
"IOU", một loại giấy nợ cho phép Nhà nước « bù đắp » thâm hụt.
6 -
Những hậu quả xã hội có thể ra sao ?
Cơn chấn động của việc Hy Lạp rời khỏi vùng euro đối
với dân chúng còn tệ hại hơn những gì mà họ đã chịu đụng trong những năm qua với
các biện pháp thắt lưng buộc bụng mà các chính phủ trước phải áp đặt để chỉnh đốn
kinh tế, xóa những điều thái quá trước kia. Kinh tế Hy Lạp có thể bị suy thoái
với mức hơn 10% trong nhiều năm.
Đã có gần 4 triệu người Hy Lạp, tức là một phần ba
dân số, sống dưới ngưỡng nghèo khó vào năm 2013. Họ đã phải liệu cơm gắp mắm với
thu nhập dưới 4.068 euro/năm.
Chính sách kiểm soát vốn bắt đầu gây xáo trộn không
ít trong đời sống kinh tế Hy Lạp do việc giảm nhập khẩu, từ thuốc men cho nhà
thương, thức ăn gia súc cho nông dân, cho đến các sản phẩm tiêu dùng trong các
cửa hiệu. Ngay cả báo cũng phải giảm trang vì thiếu giấy.
7 -
Hy Lạp có cần trợ giúp "nhân đạo" hay không ?
Trước khi có thể tái lập một thế cân bằng nào với một
đồng tiền mới bị mất giá, Hy Lạp, nước vốn nhập khẩu phần lớn các loại nhu yếu
phẩm (thuốc men, năng lượng), với cán cân thương mại luôn thiếu hụt, sẽ cần được
trợ giúp để đáp ứng những nhu cầu sơ đẳng.
Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Jean-Claude Juncker đã tuyên
bố tối thứ Ba (07/07) vừa qua là Bruxelles đã dự kiến mốt số khả năng, nhưng
Châu Âu cho đến giờ không muốn nói rõ chi tiết.
Các loại quỹ gọi là « cơ cấu » dành cho Hy Lạp có thể
lên đến 35 tỷ từ đây đến 2020, và có thể trở thành nguồn ngân sách trong trường
hợp khẩn cấp do việc Ủy ban Châu Âu có thể huy động vốn khẩn cấp trong trường hợp
nguy kịch.
Nếu tình hình xấu đi, 28 nước Liên Hiệp Châu Âu vào
ngày mai có thể được kêu gọi cố gắng thêm để giúp đỡ người dân Hy Lạp.
8 -
Hậu quả trên mặt địa chính trị ra sao ?
Hy Lạp không đơn thuần là những con số về nợ công và
tăng trưởng. Giới lãnh đạo Châu Âu cũng dư biết điều này. Châu Âu sẽ giải thích
thế nào với các đối tác quốc tế của mình khi bỏ rơi Hy Lạp trong lúc lại đấu
tranh cho Ukraina trên sườn phía đông ? Đó là một nghịch lý khó thể bảo vệ, và
sẽ làm Châu Âu yếu đi trước Nga chẳng hạn.
Một hồ sơ quan trọng khác liên quan đến Hy Lạp : Vấn
đề di dân, nhập cư bất hợp pháp vào các quốc gia Châu Âu. Theo một báo cáo của
Phủ Cao ủy Tỵ nạn Liên Hiệp Quốc vừa được công bố, thì ngày càng có nhiều người
vượt Địa Trung Hải chọn ngã Hy Lạp thay vì chọn đường ở chính giữa và qua ngã
nước Ý. Hơn bao giờ hết Châu Âu cần đến Hy Lạp để quản lý vấn đề người xin tỵ nạn.
Một vấn đề khác nữa là trước tình hình bất ổn ở khu
vực bờ biển phía Nam Địa Trung Hải, Hy Lạp là trọng tâm trong hệ thống bố phòng
của NATO, cũng như của Mỹ, nước có một căn cứ cho hạm đội 6 ở Souda, Hy Lạp,
không xa bờ biển Syria.
Nếu cộng thêm vào yếu tố ổn định của Athens trước
các láng giềng vùng Balkan luôn bất ổn, thì việc cần phải duy trì Hy Lạp trong
Liên Hiệp Châu Âu là tất yếu.
9 -
Liệu Hy Lạp sẽ trả nợ sau khi bị đẩy ra khỏi vùng euro ?
Nếu bị đuổi ra khỏi vùng euro, khó có khả năng là Hy
Lạp sẽ thanh toán các món nợ mà 80% là nợ công. Chỉ riêng các nước thành viên của
khu vực đồng euro và Quỹ Ổn định châu Âu (EFSF) hoạt động dưới sự bảo đảm của
chính các nước này, hiện đang nắm giữ 131 tỷ euro công trái Hy Lạp, tức là một
nửa trên tổng số nợ. Phần còn lại ở trong tay Ngân hàng Trung ương châu Âu và
Quỹ Tiền tệ Quốc tế, vốn cho đến nay rất ít khi bị quỵt nợ.
Các ngân hàng tư hầu như không còn bị tác động từ
các món nợ của Hy Lạp, ngoại trừ chính các ngân hàng Hy Lạp. Từ một vài tháng
nay, các định chế này đã trở thành nguồn tài trợ chủ yếu cho Nhà nước Hy Lạp.
Điều tốt nhất là chính phủ Hy Lạp và các chủ nợ có
thể đạt được một thỏa thuận về việc xóa nợ. Gilles Moec, trưởng nhóm chuyên gia
kinh tế tuộc chi nhánh Châu Âu của ngân hàng Mỹ Bank of America Merrill Lynch
giải thích : « Nếu xẩy ra tình trạng vỡ nợ toàn diện đối với Hy Lạp, thì các
bên sẽ phải đối mặt với nhiều năm tranh cãi pháp lý ».
Do đó, có rất nhiều khả năng là ngay sau ngày Hy Lạp
rời bỏ vùng euro, các chủ nợ và con nợ sẽ lại ngồi vào bàn để thương lượng một
kế hoạch tái triển hạn món nợ Hy Lạp. Đây quả là một điều oái oăm !
10 –
Việc Hy Lạp rời vùng euro sẽ gây tốn kém như thế nào cho các thành viên còn lại
trong khối ?
Nếu Hy Lạp bị buộc phải rời khỏi khu vực đồng euro,
chí phí sẽ cực kỳ nặng nề cho các nước còn lại. Một nghiên cứu gần đây của ngân
hàng RBS cho thấy là phí tổn của việc này có thể lên đến 237 tỷ euro, tương
đương với 2,3% GDP của khu vực đồng euro. Để so sánh, việc giảm nợ cho Hy Lạp từ
mức 180% GDP hiện nay xuống còn 100% GDP sẽ « chỉ » tốn 140 tỷ euro mà thôi.
Cho đến nay, Đức đã từ chối mọi khả năng giảm nợ cho
Hy Lạp với lý do người dân Đức sẽ phải trả giá nặng nề vì nước Đức sẽ mất đi
hơn 55 tỷ euro trên các khoản vay song phương và thông qua Quỹ Cứu trợ Châu Âu
(EFSF). Về phần mình, Pháp cũng sẽ bị mất 42,3 tỷ euro.
Ngoài các món nợ trong tay các nước thành viên của
khu vực đồng euro, còn phải kể đến các khoản công trái Hy Lạp đang nằm trong
tay cơ chế Eurosytème, tập hợp Ngân hàng Trung ương Châu Âu và Ngân hàng Trung
ương các nước trong khối sử dụng đồng euro. Cơ chế này đã bỏ ra tổng cộng 27,2
tỷ euro để mua công trái Hy Lạp trong hai chương trình mua lại công trái Hy Lạp
SMP và ANFA, được thiết lập trong những năm 2011-2012 để giúp đỡ Hy Lạp.
No comments:
Post a Comment