06.03.2015
Ai cũng biết Việt Nam sống dưới một
chế độ độc tài. Nhưng vấn đề là: bản chất của chế độ độc tài ấy là gì?
Lý do để đặt câu hỏi ấy là vì độc
tài có nhiều loại và nhiều mức độ khác nhau. Chiến lược và chiến thuật để chống
lại các loại và các mức độ độc tài ấy cũng khác nhau. Do đó, việc nhận diện bản
chất độc tài của chế độ Cộng sản tại Việt Nam hiện nay trở thành vô cùng cần
thiết.
Nói một cách tóm tắt, độc tài
là việc nắm giữ toàn bộ quyền quyết định cũng như thực hành quyền lực vào tay một
người hoặc một nhóm người. Người hoặc một nhóm người ấy có thể là một ông vua
được kế nhiệm dựa trên quan hệ huyết thống (độc tài quân chủ), có thể là một
viên tướng lên nắm quyền bằng bạo lực (độc tài quân phiệt), một lãnh tụ thoán
đoạt quyền lực bằng các cuộc cách mạng (độc tài cá nhân). Cũng có thể đó là một
nhóm người nhân danh thần quyền (oligarchy – như ở Iran lâu nay) hoặc một đảng
chính trị nào đó (độc tài đảng trị).
Dựa trên mức độ, giới nghiên cứu
chia độc tài thành hai cấp chính: độc tài chuyên chế (authoritarianism) và độc
tài toàn trị (totalitarianism).
Dưới chế độ chuyên chế, người cầm
quyền nắm toàn bộ quyền lực trong các lãnh vực lớn từ hành pháp đến lập pháp và
tư pháp, từ chính trị đến quân sự, kinh tế, văn hoá và xã hội; dưới chế độ toàn
trị, ngoài các lãnh vực trên, nhà cầm quyền còn quản lý cả tâm hồn và trí tuệ của
dân chúng.
Trong quan hệ giữa cá nhân và
nhà nước, dưới chế độ chuyên chế, cá nhân có một phạm vi tương đối độc lập; dưới
chế độ toàn trị, ngay cả trong đời sống riêng, họ cũng không được tự do, hay
nói theo Lê Đạt, thời Nhân Văn Giai Phẩm, chính quyền “đem bục công an đặt giữa
trái tim người / bắt tình cảm ngược xuôi / theo luật lệ đi đường nhà nước”.
Về biện pháp, chế độ chuyên chế
sử dụng bạo lực và sau đó, tuyên truyền; chế độ toàn trị sử dụng cả hai, bạo lực
và tuyên truyền cùng lúc và với mức độ ngang nhau.
Chế độ chuyên chế gắn liền với
bộ máy hành chính; chế độ toàn trị, ngoài bộ máy hành chính, còn gắn liền với một
kiểu ý thức hệ nào đó.
Chế độ chuyên chế đòi hỏi dân
chúng phải vâng lời; chế độ toàn trị đòi hỏi dân chúng vừa vâng lời vừa tin tưởng.
Chế độ chuyên chế mua chuộc sự
trung thành bằng quyền lợi; chế độ toàn trị bằng những lời hứa hẹn đến một
tương lai không tưởng nào đó.
Dưới các chế độ chuyên chế, có
thể có đối lập và phản biện; dưới các chế độ toàn trị thì tuyệt đối không.
Để duy trì quyền lực, các chế độ
chuyên chế sử dụng bộ máy đàn áp và ngăn cấm mọi hình thức tham gia của quần
chúng; các chế độ toàn trị, một mặt, sử dụng các biện pháp đàn áp, mặt khác,
cho phép dân chúng tham gia vào các sinh hoạt chính trị nhưng với điều kiện: việc
tham gia ấy nằm trong khuôn khổ, sự định hướng và kiểm soát của nhà cầm quyền.
Trong lịch sử, toàn bộ các chế độ độc
tài đều là chuyên chế; chỉ
có ba chế độ độc tài được ghi nhận là toàn trị: chủ nghĩa phát xít tại
Ý, chủ nghĩa Nazi tại Đức và chế độ cộng sản ở Liên Xô và Đông Âu trước đây
cũng như ở một số quốc gia khác, trong đó, có Trung Quốc và Việt Nam hiện nay.
Trên nguyên tắc, chế độ toàn trị
cộng sản (communist totalitarianism) có mấy đặc điểm chính:
Một, về ý thức hệ, chỉ thừa nhận
một ý thức hệ duy nhất là chủ nghĩa Mác với một số kết hợp, chẳng hạn, ở Liên Xô
là chủ nghĩa Stalin, ở Trung Quốc là chủ nghĩa Mao, và ở Việt Nam, gần đây, “tư
tưởng” Hồ Chí Minh.
Hai, về cơ cấu quyền lực, chỉ
có một đảng duy nhất, đó là đảng cộng sản, được lãnh đạo bởi một nhóm nhỏ được
gọi là Bộ chính trị, hoặc rộng hơn một chút, Ban chấp hành trung ương. Ba, có cả
một bộ máy công an, an ninh và mật vụ khổng hồ để kiểm soát và trấn áp những
người bất phục tùng.
Bốn, nắm chặt các sinh hoạt
kinh tế trong nước.
Và năm, nắm toàn bộ các phương
tiện truyền thông đại chúng, cộng với hệ thống kiểm duyệt chặt chẽ để không những
ngăn chận mọi tiếng nói phản biện hoặc khác biệt mà còn nhồi sọ dân chúng để mọi
người đều suy nghĩ giống nhau theo định hướng của nhà cầm quyền.
Đó là trên nguyên tắc, còn trên
thực tế, sau khi các chế độ cộng sản ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, chế độ cộng sản
tại Trung Quốc và Việt Nam có còn là một chế độ toàn trị hay không? Nhiều học
giả đáp: Còn. Với họ, chế độ độc tài ở Trung Quốc hiện nay vẫn là một chế độ
toàn trị, ở đó, sự khắc nghiệt trong bộ máy cai trị tuy giảm một chút so với thời
Mao Trạch Đông nhưng tự bản chất, đó vẫn là một chế độ toàn trị chứ không phải
là chuyên chế. Còn ở Việt Nam thì sao?
Theo tôi, chế độ cộng sản tại Việt
Nam hiện nay đang trong quá trình biến thái từ toàn trị sang chuyên chế. Họ vẫn chủ trương độc đảng, vẫn sử dụng bộ máy
công an khổng lồ để đàn áp dân chúng, vẫn khăng khăng từ chối việc tư nhân hoá
truyền thông, vẫn đề cao chủ nghĩa cộng sản và “tư tưởng” Hồ Chí Minh, vẫn cố gắng
dập tắt mọi tiếng nói phản kháng và phản biện trong nước. Tuy nhiên, trong rất
nhiều lãnh vực, guồng máy cai trị của họ, dường như đang rã ra. Về kinh tế, họ
buộc phải chấp nhận kinh tế thị trường của chủ nghĩa tư bản. Về truyền thông,
họ vẫn không kiểm soát được hết các mạng lưới xã hội trên internet. Họ nắm
trong tay tất cả các nhà xuất bản cũng như các tờ báo trong nước, nhưng họ vẫn
không kiểm soát nổi các hiện tượng luồn lách để một số tác phẩm đi ngược lại
quan điểm và chủ trương của họ vẫn được ra mắt.
Nhưng quan trọng nhất là về phương
diện ý thức hệ. Yếu tố then chốt để phân biệt độc tài chuyên chế và độc tài
toàn trị nằm ở ý thức hệ. Cả ba chế độ độc tài toàn trị trên thế giới vào thế kỷ 20 vừa qua (phát
xít, Nazism và cộng sản) đều được đặt trên một nền tảng ý thức hệ riêng. Ở Việt
Nam, trong các diễn văn chính thức, người ta vẫn lải nhải nhắc đến chủ nghĩa
Mác và “tư tưởng” Hồ Chí Minh, nhưng trong suốt mấy chục năm vừa qua, kể từ
phong trào đổi mới và đặc biệt, sau khi hệ thống xã hội chủ nghĩa bị tan rã ở
Liên Xô và Đông Âu, người ta vẫn không thể cụ thể hoá cái gọi là “tư tưởng” Hồ
Chí Minh cũng như không chứng minh được một cách thuyết phục cái gọi là chủ
nghĩa xã hội hay chủ nghĩa cộng sản có chút giá trị khoa học cần được thực hiện
hay ứng dụng.
Không có ý thức hệ, sự tồn tại
của chế độ cộng sản Việt Nam chỉ còn nằm trên hai yếu tố: mua chuộc và đàn áp.
Họ là những bạo chúa không có niềm tin. Họ chỉ có thể quản lý dân chúng trên
phương diện kinh tế và xã hội và hoàn toàn bỏ ngỏ trên mặt trận tư tưởng.
* Blog của Tiến sĩ Nguyễn Hưng Quốc là blog cá nhân.
Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản
ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ
No comments:
Post a Comment