Friday, March 13, 2015
Một
ngày đầu tháng 5 ở Hà Nội, công an Việt Nam đột ngột ập vào nhà, cũng là công
ty, của một blogger nổi tiếng – Nguyễn Hữu Vinh, được biết đến dưới cái tên Anh
Ba Sàm. Vinh và trợ lý là cô Nguyễn Thị Minh Thúy – một người mẹ của hai đứa
con song sinh 7 tuổi – bị bắt ngay lập tức.
Vụ
bắt khẩn cấp rõ ràng nhằm làm Vinh bất ngờ. Tuy nhiên, công an không kiểm
soát được trang tin vốn đông người đọc Ba Sàm News, và trang này vẫn tiếp tục
hoạt động. Trên thực tế, chỉ 5 ngày sau khi Vinh và Thúy bị bắt, hai cộng sự
khác của ông đã ra một tuyên bố đầy thách thức: “Nguyễn Hữu Vinh bị bắt, nhưng Ba Sàm thì không”. Tuyên
bố này hàm ý rằng một phong trào viết blog mạnh mẽ hơn, viết vì sự thay đổi, sẽ
tiếp tục nổi lên ở Việt Nam.
Vụ
bắt bớ gây một làn sóng phẫn nộ lớn trong giới đấu tranh. Phong trào Con Đường
Việt Nam, một tổ chức xã hội dân sự hoạt động vì quyền con người ở Việt Nam,
cũng ra một tuyên bố vào ngày 7/5, nêu rõ: “Việc tiếp tục tước đoạt quyền tự
do ngôn luận của các công dân trong nước như ông Nguyễn Hữu Vinh, bà Nguyễn Thị
Minh Thúy và những nhà hoạt động, blogger khác chứng tỏ chính quyền Việt Nam
không có thiện tâm hòa giải với chính người dân mình và cương quyết khước từ mọi
đóng góp của người dân vào tiến trình giữ nước và dựng nước chung”.
Chính
quyền phản công. Sử dụng hệ thống báo chí do công an và quân đội kiểm soát,
chính quyền buộc tội Vinh và Thúy “đăng tải các bài viết có nội dung xấu, thông
tin sai lệch, làm giảm uy tín, mất lòng tin trong nhân dân về cơ quan Nhà nước,
tổ chức xã hội lên mạng Internet”, vi phạm Điều 258 Bộ luật Hình sự.
Trong
một bài viết đặc biệt hằn học, một trang mạng của công an buộc tội Vinh: “Y
chuyên viết về các vấn đề chính trị xã hội Việt Nam với phong cách bình luận chống
đối, luôn tìm cách làm cho mọi thứ của Việt Nam xấu xa, tồi tệ giống với con
người của y”.
Anh đã luôn có mặt ở những nơi đó. (Ảnh: No-U Hà Nội)
Người
muốn thắp lửa
Nguyễn
Hữu Vinh không phải luôn luôn là người được phong trào dân chủ ưa thích. Bản
thân vốn là một sĩ quan an ninh, ban đầu ông cũng bị nghi ngờ. Sinh năm 1956
trong một gia đình cán bộ cao cấp, ông có đầy đủ điều kiện để cũng trở thành một
quan chức trong hệ thống cấp bậc của nhà nước cộng sản.
Ngay
sau khi Vinh bị bắt, các blogger đã tìm lại tiểu sử gia đình ông, để nhắc lại rằng
cha của Vinh, cụ Nguyễn Hữu Khiếu, từng làm Đại sứ Việt Nam tại Liên Xô hai nhiệm
kỳ. Vào cái thời mà Liên Xô còn là “ông anh cả” của Việt Nam trong Chiến tranh
Lạnh, làm đại sứ là một đặc quyền, và như chính Vinh từng viết trong một hồi ký
ngắn vào năm 2012, ông và gia đình hồi đó sống một cuộc sống mà toàn bộ phần
còn lại của xã hội chỉ có thể mơ tưởng.
Ngôi
nhà nơi ông sinh sống hồi nhỏ bây giờ là nhà của thủ tướng đương nhiệm. “Khi
người dân miền Bắc hầu như không biết đến hương vị bơ, sữa, thì mỗi sáng hắn tản
bộ vài bước qua số 2 Hoàng Diệu, kế bên dinh thự của Tổng Bí thư Lê Duẩn, để
mua những chai sữa tươi còn nóng hổi, những thỏi bơ, pa-tê, ổ bánh mì thơm phức”.
Vinh
thậm chí còn được gặp Hồ Chí Minh một lần khi mới lên 5 tuổi – đó được coi là đặc
ân đối với người dân miền Bắc Việt Nam hồi ấy.
Quan
trọng nhất, nhờ thành phần gia đình, ông được tiếp cận với những cuốn sách mà
dân thường hoàn toàn không thể động đến. Một trong số đó, gọi là “tài liệu tham
khảo đặc biệt”, gồm những bài viết được Thông Tấn Xã Việt Nam dịch chọn lọc từ
báo chí nước ngoài sang tiếng Việt.
“Những
năm 1960’, loại này có chữ “Mật-Không phổ biến”, chỉ cấp bộ thứ trưởng trở lên
được cung cấp, sau này thêm cấp vụ, cục. Rồi khoảng cuối 1990’ thì bán tự do.
Dù thế nào thì những tài liệu này cũng đã giúp hắn “tự diễn biến” kha khá trong
bao nhiêu năm “theo đảng”” – Vinh viết. Từ những tài liệu này mà ông biết đến
sự tàn bạo của chế độ cộng sản Mao Trạch Đông, mà tiếc thay đó lại là lý tưởng
mà chính quyền miền Bắc Việt Nam thời ấy cố vươn tới.
Chiến
tranh leo thang, Vinh sơ tán về quê, nơi ông chứng kiến cuộc sống nghèo đói của
những người dân ở dưới trong bậc thang xã hội. Nhưng niềm tin của ông vào lý tưởng
cộng sản chỉ thật sự đảo lộn khi chiến tranh kết thúc vào năm 1975, và ông có
có cơ hội nhìn thấy khoảng cách phân chia sâu sắc giữa “miền Nam tư bản” và “miền
Bắc cộng sản”. Ông không mất nhiều thời gian để đi đến kết luận rằng đời sống
dưới chế độ tư bản, bất chấp những hạn chế của nó, vẫn thịnh vượng hơn và khác
hẳn cái cuộc sống được mô tả trong các tài liệu tuyên truyền của người cộng sản.
“Hắn
được “mở mắt” thêm nhiều nữa” – Vinh viết. “Rồi thêm một thứ “diễn biến”
khác là hắn đã liều bỏ không biết bao thời gian và tiền túi để lọ mọ học tiếng
Anh và vi tính từ lúc mọi người còn coi là thứ xa lạ”.
Để
nhóm lên ngọn lửa
“Luôn
quyết liệt, đam mê, và can đảm” – Phạm Xuân Cần, bạn học cũ của Vinh ở Học
viện An ninh, viết, hòa thêm vào cơn phẫn nộ của cộng đồng blogger sau vụ bắt
giữ Vinh. Ông Cần nhớ lại Vinh đã là một sinh viên của Học viện như thế nào,
sau đó trở thành một sĩ quan an ninh, rồi làm việc ở Ban Việt kiều. Kinh nghiệm
làm việc của Vinh với các trí thức Việt Nam ở nước ngoài – một số trong đó đã
lưu vong từ năm 1975 – bổ sung thêm vào những hiểu biết của ông về “miền Nam tư
bản”, khiến ông bị ám ảnh bởi cái ý nghĩ: “Bao nhiêu con người với những bộ
óc tài ba đã bị phung phí”.
Năm
1999, gần như ngay sau khi Việt Nam thông qua Luật Doanh nghiệp, Vinh ra khỏi
biên chế Nhà nước và thành lập công ty riêng, VPI, công ty thám tử tư đầu tiên ở
Việt Nam. Công việc làm ăn của Vinh tiến triển tốt, và lợi nhuận của nó đủ làm
Vinh nghĩ đến chuyện theo đuổi những sự nghiệp khác.
Năm
2005, khi mạng xã hội 360 (mà giờ đây đã sập) của Yahoo! xuất hiện, Vinh cũng
tham gia làm blog như bất kỳ thanh thiếu niên Việt Nam nào. Ông tạo ra trang
blog Anh Ba Sàm trên nền Yahoo, ban đầu chỉ đăng tải các bài mà ông viết cho
báo chí nhà nước, cho đến khi ông nhận ra nhu cầu của những người dân Việt Nam,
muốn biết “thế giới nghĩ gì về chúng ta”.
Thế
là Vinh bắt đầu dịch các tin bài trên báo chí nước ngoài về Việt Nam sang tiếng
Việt, và lượng độc giả tăng dần. Blog Anh Ba Sàm cũng cung cấp cả những tài liệu
về mối quan hệ Việt Nam – Trung Quốc, mà cho đến tận bây giờ vẫn còn là một vấn
đề chính trị nhạy cảm.
Mặc
dù trang Anh Ba Sàm thu hút được một số lượng độc giả khá lớn (đối với một
website chính trị), nhưng Vinh không dừng lại ở đó. Ông đi xa hơn trong sự nghiệp
“khai dân trí” với sáng kiến xuất bản một bản tổng hợp những tin tức quan trọng
nhất mỗi ngày. Vinh cũng thêm vào đó các comment (lời bình luận) – kết hợp giữa
những suy nghĩ sâu sắc của một trí thức với văn phong dí dỏm, sắc sảo. Và các
comment đã nhanh chóng trở thành đặc thù của trang Anh Ba Sàm, thu hút sự quan
tâm của hàng trăm nghìn người đọc tiếng Việt trên khắp thế giới. Đó là một con
số khá cao, đặc biệt khi mà lượng phát hành của tờ báo lớn Tuổi Trẻ chỉ đạt
trung bình khoảng 200.000 bản.
“Tin
tức được cập nhật 24/7. Đúng như kỳ vọng của độc giả, blog dành sự chú ý đặc biệt
cho những câu chuyện mà nền báo chí quốc doanh của Việt Nam không được phép đưa
tin. Món điểm tin hàng ngày này đã thu hút tới 100.000 độc giả thường xuyên”
– David Brown, một nhà cựu ngoại giao người Mỹ thường có các bài viết được dịch
đăng trên Anh Ba Sàm, đã viết như thế về trang mạng này vào tháng 3/2013, khi
nó chịu một đợt tấn công nặng nề của các hacker “ủng hộ chính quyền”.
“Luôn
đúng giờ, tuân thủ đạo đức báo chí, tức là chính xác, trung lập và bảo vệ nguồn
tin, tôn trọng bản quyền. Đó là những nguyên tắc mà chúng tôi tuân theo trong
suốt những năm qua” – Đinh Ngọc Thu, hiện là biên tập viên chính của trang
Anh Ba Sàm, nói. Thu tham gia “điểm tin” cùng Vinh vào năm 2009, và lý do duy
nhất khiến cô không bị bắt cùng Vinh và Thúy là vì cô đang sống ở California.
Quan
hệ của Vinh với một số người trong bộ máy Nhà nước, xuất phát từ cương vị trước
đây của ông trong các cơ quan nhà nước, cũng là những nguồn tin hữu ích. Tuy
nhiên, đồng thời, chúng cũng gây nghi ngờ rằng ông là “an ninh trá hình”. Câu hỏi
mà nhiều người đặt ra là tại sao Nguyễn Hữu Vinh mãi không bị bắt? Làm sao ông
có thể “sống sót” qua rất nhiều đợt công an đàn áp blogger?
Bây
giờ thì câu trả lời đã rõ ràng: Đó chỉ là vấn đề thời gian.
Hà Nội mùa xuân năm 2014. Ảnh: No-U Hà Nội
Công
an vào cuộc
Chính
quyền Việt Nam, với phần lớn là những gương mặt già nua, có lẽ không để ý nhiều
đến sức mạnh của Internet, nhưng bộ máy an ninh của họ thì đã lưu tâm rất nhanh
chóng. Bất kỳ người nào viết blog về các vấn đề chính trị sớm muộn cũng thấy có
vấn đề với mạng lưới công an dày đặc ở Việt Nam. Vì thế, thật dễ hiểu khi Anh
Ba Sàm được công an chú ý rất sớm, coi như một điểm tập kết của các lực lượng
“phản động”.
Và
dù sao thì đấy cũng là một niềm tin có cơ sở. Trang web đối kháng nào ở Việt
Nam, hay nói đúng hơn là bằng tiếng Việt, cũng có lượng độc giả trung thành
riêng của nó. Bạn đọc của Ba Sàm, như ông mô tả, có rất nhiều trí thức và đảng
viên Đảng Cộng sản. Một tỷ lệ lớn trong số họ có thể vẫn còn trung thành với ý
thức hệ cộng sản đã lạc hậu, và cái mà họ cần là “sự thật như nó vốn có” –
trung lập và chính xác, không có sự kiểm duyệt của nhà nước.
Độc
giả quả thật đã tạo thành một cộng đồng gắn kết, và bản thân độc giả cũng có
người đọc của chính họ – có nhiều người vào Anh Ba Sàm chủ yếu để đọc các comment
của Vinh và các blogger (“còm sĩ”) khác dưới mỗi bài. Rất nhiều còm sĩ đã trở
nên nổi tiếng trong “đại gia đình bạn đọc Anh Ba Sàm”.
Chỉ
có một đội ngũ rất ít người vừa lo nội dung vừa lo bảo mật, nên trang mạng thường
xuyên bị tấn công. Ông Brown, nhà cựu ngoại giao, viết:
“…
ngày 9/3, blog Ba Sàm bị tấn công triệt để. Bài vở, comment của mấy năm trời mất
sạch. Tài khoản email của đội ngũ biên tập viên cũng mất. Nhóm Ba Sàm cho đến
giờ vẫn chưa lấy lại được quyền kiểm soát trang anhbasam.wordpress.com. Tuy
nhiên, đó vẫn còn là một bi kịch có thể xử lý được. Một ít nội dung đã được sao
lưu dự phòng trên các máy chủ đặt ở nước ngoài”.
“…
Một độc giả ngây thơ có thể kết luận rằng nhóm Anh Ba Sàm là một lũ phản động bất
mãn, sống ở Mỹ, mưu lật đổ chính quyền Hà Nội”.
Sự
thật là Vinh và cộng sự của ông chẳng nhận khoản trợ giúp tài chính nào từ bất
cứ ai. Trên thực tế, khi nền kinh tế sa sút, công ty thám tử tư của Vinh cũng gặp
khó khăn và đã gần trên bờ vực phá sản khi Vinh và Thúy bị bắt.
Một
bạn đọc từng có đôi lần gặp Vinh kể lại một cuộc trò chuyện của chị với Vinh. Một
cách nghi ngờ, bạn đọc đó hỏi: “Tại sao anh làm tất cả những việc này?”.
Ông
đáp: “Bởi vì tôi ở vị thế tốt hơn bất cứ ai để làm việc này, cho nên nếu
không làm, tôi sẽ cảm thấy có tội”.
Và
ông bảo: “Bởi vì tôi đáp ứng đủ ba điều kiện. Thứ nhất, điều kiện kinh tế của
tôi đủ tốt. Tôi có VPI, tôi không đến nỗi nghèo đói. Thứ hai, tôi có kiến thức
về mạng. Và thứ ba, quan trọng nhất, là tôi hiểu họ – công an. Tôi đã từng ở
trong họ, tôi hiểu họ”.
Tuy
nhiên, có vẻ như cuối cùng ông đã thua. Người cựu sĩ quan an ninh đã không nghĩ
rằng những đồng nghiệp cũ của ông có thể bắt ông, và ông bị bắt vào lúc không
ngờ nhất.
Bản
án đối với ông được dự đoán là sẽ nặng nề, bởi vì các tòa án của công an luôn xử
nghiêm những người bị coi là “phản bội” nguồn gốc cộng sản của họ. Như Cù Huy
Hà Vũ, con của một quan chức cộng sản cấp cao khác, cũng đã bị kết án 7 năm tù
vào năm 2011.
Nhưng
nói một cách lạc quan, chẳng phải đây là lúc để Vinh nghỉ ngơi hay sao? Ông đã
làm việc quá nhiều, đấu tranh quá kiên trì trong suốt 7 năm qua, làm kiệt quệ cả
bản thân ông lẫn các cộng sự. Và mặc dù ông có rất nhiều độc giả, cuối cùng, về
cơ bản đó vẫn là một cuộc chiến đấu trong cô đơn.
Nhưng
ông vẫn cứ blog.
California, 4/7/2014
California, 4/7/2014
Posted
by Đoan Trang at 12:23 PM
----------------------------
XEM THÊM :
Cáo
trạng của VKS Nhân dân Tối cao quyết định truy tố ông Nguyễn Hữu Vinh và bà
Nguyễn Thị Minh Thúy
BA SÀM 11-3-2015
No comments:
Post a Comment