Ngô Nhân Dụng
Friday,
February 01, 2013 6:25:50 PM
Nhắc đến Tết Mậu Thân tôi phải nhớ đến Nghị Sĩ Trần Ðiền. Có hai
người tôi quen biết được tìm thấy trong những mồ chôn tập thể. Tôi có làm việc
ở Tổng Hội Sinh Viên với Lê Hữu Bôi nhưng không thân lắm.
Còn
Trần Ðiền là một người anh tinh thần lòng tôi luôn kính trọng. Trong Hướng Ðạo,
Trần Ðiền là một tấm gương ngay thẳng, chính trực, và có tài lãnh đạo. Chúng
tôi thường gọi các huynh trưởng là “trưởng,” không kể tuổi tác; tôi xin phép
được tiếp tục gọi cụ là Trưởng Trần Ðiền.
Luật
số một của phong trào Hướng Ðạo khắp thế giới viết: “Hướng đạo sinh trọng Danh
Dự; ai cũng có thể tin ở lời nói của hướng đạo sinh”. Vị linh mục, cũng là
trưởng Hướng Ðạo với “tên rừng” Sói Mơ Mộng (Loup Rêveur), nói với gia đình
trong lễ cầu nguyện: “Ông Trần Ðiền bị sát hại vì ông không nói dối.”
Sau
mấy ngày quân Cộng Sản chiếm Huế, một trái đại bác rớt ngay trước cửa nhà
Trưởng Trần Ðiền, đào một hố sâu, trưởng và gia đình cùng hàng ngàn người khác
vào tạm trú ở Dòng Chúa Cứu Thế ở Huế để tránh bom đạn. Lúc đầu ban giám đốc
mời cụ lên trên lầu ở, vì ở nhà dưới quá nhiều đồng bào vào nhà thờ tị nạn,
nhưng trưởng đã lắc đầu từ chối. Trưởng muốn chia sẻ số phận chung với tất cả
mọi người. Khi các cán bộ Cộng Sản lùa mọi người ra ngoài sân, họ hỏi ai làm
nghề gì để chia thành phần, trưởng đứng chung trong nhóm mấy trăm người đàn
ông. Trưởng có thể nhận mình chỉ là một giáo sư. Mà trưởng đã là giáo sư dạy ở
Dòng Chúa Cứu Thế thật. Linh mục giám đốc Nguyễn Ðình Lành cũng nói với đám
quân Cộng Sản rằng đây là một giáo sư của nhà dòng, tại sao các ông lại bắt?
Nhưng khi cán bộ cộng sản hỏi nghề nghiệp, chính trưởng đã nói mình là nghị sĩ.
Người con trai của cụ có mặt tại đó, ông Trần Tiễn San nghe cán bộ Việt Cộng
hỏi tiếp: “Nghị sĩ làm công việc gì?” Cụ vẫn nói sự thật: “Tôi làm đại diện cho
dân.” Trưởng bị trói lại ngay, đưa ra một chỗ riêng.
Ông
Trần Tiễn San, lúc đó là một trung úy đại đội trưởng Biệt Ðộng Quân đang được
nghỉ phép về nhà ăn Tết, vào nhà dòng cùng với gia đình; sau đó kiếm được cách
lẻn trốn ra ngoài, trở về với đơn vị. Người em trai, một sinh viên sĩ quan
trường Chiến Tranh Chính Trị đang có mặt tại ở đó cũng trốn thoát. Khi quân
Việt Nam Cộng Hòa chiếm lại thành phố Huế, mới biết tin đã tìm thấy xác cha
mình ở một trong số những hố chôn tập thể, ở vùng Lăng Xá Cồn.
Một
hướng đạo sinh tập thói quen không nói dối từ thủa nhỏ. Khi phải nói dối người
ta tự thấy hổ thẹn với lương tâm mình. Ðó cũng là một quy tắc sống của những
gia đình dạy con theo Nho học, lấy chữ Tín làm đầu. Phong trào Hướng Ðạo khi
vào nước ta đầu thập niên 1930 đã tiếp tục truyền thống trọng chữ Tín của các
nhà Nho. Gia đình họ Trần theo Nho học, dòng dõi vị phụ chính đại thần Trần
Tiễn Thành đời Vua Tự Ðức. Trần Ðiền gia nhập Hướng Ðạo khi phong trào tới Huế;
đời sống của trưởng thể hiện sự hòa hợp giữa luật Hướng Ðạo và luân lý Nho
Giáo. Trong lúc nước ta còn bị người Pháp cai trị, Hướng Ðạo là nơi duy nhất để
các thanh thiếu niên có thể đưa tay lên tuyên thệ “Tôi xin hứa sẽ Trung Thành
với Tổ Quốc,” rồi hứa tiếp sẽ “Giúp Ích Mọi Người” và “Tuân Theo Luật Hướng
Ðạo”. Bao nhiêu thanh niên có tâm huyết khắp nước đã gặp nhau trong phong trào
Hướng Ðạo; tại Huế có những người nổi tiếng sau này có Võ Thành Minh, Tạ Quang
Bửu, vân vân. Các thanh niên yêu nước cũng bí mật tham gia các đảng cách mạng,
Trần Ðiền sau này vào đảng Ðại Việt. Khi đảng Cộng Sản bắt đầu khủng bố thanh
trừng các đảng không theo phái Ðệ Tam, mặc dù đang làm thẩm phán ở quận Hương
Trà, trưởng đã về Huế làm việc với chính quyền quốc gia.
Năm
1954 trưởng làm tỉnh trưởng Quảng Trị, tổ chức việc đón đồng bào di cư từ bên
kia sông Bến Hải vào Nam. Cũng vì liên hệ với đảng Ðại Việt, năm 1955 trưởng bị
chính phủ Ngô Ðình Diệm bắt giam ba tháng và đưa ra tòa án quân sự. Trước tòa
án, trưởng tự biện hộ mà không nhờ luật sư, xứng đáng với danh hiệu Gà Hùng
Biện; trong Hướng Ðạo gọi là Tên Rừng. Nhờ uy tín ở đất Thừa Thiên về đức độ và
tấm lòng ngay thẳng, chính trực, dù kết án 6 năm nhưng trưởng được sống ngoài
nhà tù, làm hiệu trưởng trường tư thục Bình Minh. Trưởng được cử làm giám đốc
Viện Hán Học ở Huế sau cuộc đảo chính lật đổ chính quyền Ngô Ðình Diệm.
Lần
đầu tiên tôi được gặp Trưởng Trần Ðiền là trong Hội nghị Huynh trưởng và đại
hội đồng Hướng Ðạo Việt Nam vào cuối năm 1965. Chỉ vì các biến cố tình cờ mà
tôi có mặt. Vào Hướng Ðạo như một thiếu sinh ở Hà Nội, tôi vẫn chỉ yêu thích
ngành Thiếu, nơi giáo dục các em từ 11, 12 đến 18 tuổi. Năm 1964 tôi đang coi
một thiếu đoàn thuộc “Ðạo” Cửu Long ở Sài Gòn. Bỗng nhiên anh đạo trưởng, cũng
là người cầm tráng đoàn bị bắt, và đi tù vì hoạt động cho Cộng Sản; tôi được cử
lên thay thế anh, cho nên phải đi dự đại hội. Lúc đó Trưởng Trần Ðiền đang là
ủy viên ngành Tráng, cho các thanh niên từ 18 tuổi trở lên.
Tôi
họp trong tiểu ban ngành Tráng vì trong đạo Cửu Long không có ai khác để tham
dự. Trong tiểu ban này, chúng tôi đã bàn nhiều vấn đề mà nay tôi đã quên, chỉ
nhớ đã bàn việc thay đổi cách diễn tả các lời hứa Hướng Ðạo. Sau đó, Trưởng
Trần Ðiền được đại hội đồng tín nhiệm bầu làm Tổng Ủy Viên, người chịu trách
nhiệm về mọi hoạt động giáo dục của phong trào. Tôi ngạc nhiên khi Trưởng Trần
Ðiền gọi tới, bảo: “Chú làm ủy viên ngành Tráng”. Tôi từ chối ngay, nêu lý do
tôi chưa bao giờ điều khiển tráng đoàn. Tôi xin trưởng cứ tiếp tục kiêm nhiệm
ủy viên ngành Tráng, tôi sẽ còn phải lo cho tráng đoàn trong đạo Cửu Long, sau
khi anh tráng trưởng bị tù. Trưởng Trần Ðiền là người khó thay đổi ý kiến; nói
như ra lệnh: “Tôi đã thấy chú trong số các trưởng họp tiểu ban ngành Tráng. Tôi
giao nhiệm vụ. Chú phải làm.” Khi tôi cố nêu nhiều lý do để từ chối, Trưởng
Trần Ðiền nói lời cuối cùng: “Chú nhớ điều luật thứ bảy: Hướng đạo sinh vâng
lời huynh trưởng.” Tôi không tìm được lý do nào để từ chối nữa. Từ lúc 13, 14
tuổi tôi đã học luật Hướng Ðạo, và mỗi tuần cùng đọc lại với anh chị em. Trưởng
Trần Ðiền tuổi cao hơn hai lần tuổi tôi, con của trưởng lớn hơn tôi. Và tôi
thật sự kính trọng người huynh trưởng có bản lãnh và chính trực đứng trước
mình. Lòng kính trọng đó khiến tôi không dám cãi nữa. Mà ai cũng biết, rất khó
thay đổi một quyết định của Trưởng Trần Ðiền. Khi ra trước đại hội đồng, rất
nhiều huynh trưởng đứng dậy phản đối việc bổ nhiệm ủy viên ngành Tráng mới,
trong đó có những người tôi rất thân. Ngồi bên cạnh trưởng, tôi cũng đồng ý với
tất cả những ý kiến phản đối của họ; chỉ mong trưởng nghĩ lại. Nhưng Trưởng
Trần Ðiền khó bị lay chuyển; một đặc tính của những người tự tin, nhất là tin
rằng mình quyết định vì ích lợi chung. Quả thực, suốt đời trưởng sống chính
trực, đặt công ích trên hết.
Một
hướng đạo sinh phải sống chính trực. Một biểu hiện của tinh thần chính trực là
phân biệt giữa hai phạm vi công và tư. Trong một bài viết về Trần Ðiền, Trưởng
Tôn Thất Hy đã kể một câu chuyện cho thấy cách cư xử ngay thẳng chính trực của
một người Hướng Ðạo. Khi làm giám đốc Thông tin Trung phần, một lần Trưởng Trần
Ðiền mặc đồng phục Hướng Ðạo tới dự một buổi lễ, ngồi trong hàng quan khách.
Trong buổi họp huynh trưởng sau đó, Trưởng Dương Vân đã công khai phản đối
Trưởng Trần Ðiền, là “đem chính trị vào phong trào Hướng Ðạo”. Trần Ðiền vốn là
một người rất cứng rắn, thường kiên quyết bảo vệ ý kiến của mình, đã hùng hồn
tự biện hộ. Nhưng sau đó, trưởng đã ngưng, không mặc đồng phục Hướng Ðạo nữa,
cho tới khi “từ quan” mới mặc lại để tiếp tục làm việc Hướng Ðạo. Chúng ta còn
biết trưởng không đặt tự ái cá nhân trên ích lợi chung. Khi một huynh trưởng
khác hỏi nếu có dịp lãnh đạo quốc gia thì chọn ai làm phụ tá, Trưởng Trần Ðiền
đã nói ngay: Chọn anh Dương Vân. Sau này hai huynh trưởng Hướng Ðạo đã làm việc
mật thiết với nhau, dù khác nhau về chính trị và tôn giáo. Họ thể hiện một tấm
lòng tương kính mà chúng ta đã thấy giữa các nhà Nho đời trước, như Trần Tiễn
Thành và Phạm Phú Thứ trong cùng một triều đình giữa thế kỷ 19.
Phong
trào Hướng Ðạo Việt Nam đã nhiều lần bị chính trị can thiệp, gây nên chia rẽ.
Khi Việt Nam mới độc lập, một số huynh trưởng theo Cộng Sản đã đề nghị lập
Hướng Ðạo Cứu Quốc để gia nhập Việt Minh. Nhưng nhiều người phản đối vì muốn
giữ tinh thần độc lập của Hướng Ðạo, họ phản đối ý định đó. Sau này chế độ Cộng
Sản không bao giờ cho phép hội Hướng Ðạo được hoạt động. Trong vùng “quốc gia”
nhiều huynh trưởng Hướng Ðạo tham gia các đảng chính trị, có những người cũng
theo Cộng Sản. Trưởng Tôn Thất Hy kể lại, tại Ðạo Thừa Thiên, Huế, các huynh
trưởng theo nhiều đảng phái chính trị khác nhau, nhưng vẫn bỏ qua khuynh hướng
chính trị của mình khi cùng sinh hoạt, vì “cùng tôn thờ chung một lý tưởng
Hướng Ðạo”. Trong thời Ðệ Nhất Cộng Hòa, có lúc đã định buộc Hướng Ðạo phải gia
nhập Thanh Niên Cộng Hòa. Vị hội trưởng lúc đó đã đích thân giải thích với Tổng
Thống Ngô Ðình Diệm là nếu làm như vậy thì sẽ không còn Hướng Ðạo nữa. Vì căn
bản của phong trào là tinh thần tự nguyện vô vị lợi, của huynh trưởng cũng như
của các đoàn sinh.
Tôi
được thấy Trưởng Trần Ðiền biểu lộ tinh thần phân biệt công và tư trong phiên
họp Bộ Tổng Ủy Viên đầu tiên, tại văn phòng Luật Sư Phan Thanh Hy, hội trưởng
hội Hướng Ðạo. Trưởng hỏi tôi: Chú được họ mời vào làm ở Bộ Thanh Niên phải
không? Tôi cho biết tôi đã từ chối rồi. Trưởng nói: Ðang làm Hướng Ðạo thì
không làm chính trị. Nếu chú vào làm Bộ Thanh Niên thì không làm Hướng Ðạo nữa.
Trưởng
Trần Ðiền đã bảo vệ tính chất độc lập của phong trào Hướng Ðạo tới cùng. Khi
được bầu làm nghị sĩ, năm 1967, ông đã rút khỏi chức tổng ủy viên, trao cho
người khác. Tôn Thất Hy nhắc lại lời Trưởng Trần Ðiền nói trước đại hội đồng
Hội Hướng Ðạo Việt Nam năm 1966, những lời nhắn nhủ sau cùng: “Hướng Ðạo là một
sợi nước trong nhỏ ở giữa dòng nước đục (của xã hội bây giờ). Mong rằng anh chị
em hãy gìn giữ lấy sợi nước mong manh đó.”
Tôi
được gặp trưởng lần sau cùng trong một cuộc họp gọi là Hội Thảo Mục Tiêu Quốc
Gia; vào Mùa Hè năm 1967. Chúng tôi đi bộ khá lâu, thở không khí buổi trưa êm
đềm trong khuôn viên Ðại Học Ðà Lạt. Tôi được nghe trưởng nói về thời cuộc,
nghe nhận xét về các nhân vật; nhưng quan trọng nhất là một lời, như khuyên bảo
một người con: Phải giữ lấy tư cách người Hướng Ðạo. Nửa năm sau, là Tết Mậu Thân. Trưởng Trần Ðiền đã chết với danh nghĩa
một nghị sĩ. Một đại biểu của dân. Trưởng chết như một chiến sĩ, giống như
những người lính khác bị bắn trước mũi súng bên địch. Trong cuộc nội chiến
vì ý thức hệ bất đồng diễn ra tại nước Việt Nam trong thế kỷ 20, Trần Ðiền đã
chọn đứng về một phe vì trưởng tin vào lý tưởng mọi người có quyền sống tự do,
bình đẳng, sống chính trực không cần gian dối; trong dân tộc không cần phân
biệt giai cấp, không được gây chia rẽ hận thù. Lịch sử đã sang trang. Ngày nay,
lý tưởng tự do dân chủ lại đang trỗi dậy trên đất nước chúng ta, trong khi chế
độ Cộng Sản đang tan rã.
Tưởng
niệm Trưởng Trần Ðiền và những đồng bào đã chết, các chiến sĩ tử vong trong Tết
Mậu Thân, chúng ta có thể nhớ lại một câu của Abraham Lincoln, trong bài diễn
văn ngắn ngủi tại Nghĩa Trang Gettysburg, năm 1863, cuối thời nội chiến Nam Bắc
ở Mỹ. Lincoln ca ngợi các tử sĩ: “Chính chúng ta, những người còn sống, phải
hết sức làm tiếp những việc đang làm dở mà những người chết ở đây đã chiến đấu
để cố đạt được... Chúng ta phải quyết tâm làm sao cho những người đã chết không
chết uổng... để một chính quyền của dân, do dân và vì dân sẽ không tàn lụi trên
trái đất này.”
Một
mai, khi người Việt được sống trong tự do dân chủ, chúng ta sẽ nhắc lại: “Những
người đã chết không chết uổng!”
-----------------------------------------
MẬU THÂN 1968 và CUỘC
THẢM SÁT TẠI HUẾ
Ký ức chiến tranh về
- Huế - ,Mậu Thân – 1968
QLVNCH Và Năm Mậu
Thân – 1968
No comments:
Post a Comment