TT
Trump muốn hoãn bầu cử, luật Mỹ nói gì?
Võ
Văn Quản - Luật Khoa
31/07/2020
https://www.luatkhoa.org/2020/07/tt-trump-muon-hoan-bau-cu-luat-my-noi-gi/
Ngày 30/7, chỉ còn cách
hơn ba tháng là đến hạn tổ chức cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ đang rất được
mong đợi, người đương chức Donald Trump ngỏ
ý muốn hoãn bầu cử. Ông viện dẫn lý do rằng tình hình dịch bệnh hiện
nay sẽ dẫn đến việc các tiểu bang phải bầu cử bằng biện pháp bỏ phiếu qua hộp
thư. Chúng sẽ dẫn đến gian lận bầu cử – Trump khẳng định chắc nịch.
Liệu Trump có thể dùng
quyền lực hành pháp của mình để hoãn bầu cử hay không?
Ai có quyền định ngày bầu cử?
Hiến pháp Hoa Kỳ xác định rất rõ ràng ai là người có thẩm quyền quy định
hay điều chỉnh thời điểm diễn ra hai cuộc bầu cử quan trọng cấu thành nên cuộc
bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ. Đó chính là Quốc hội.
Theo quy định của
Điều 2, Khoản I, Mục 4 của Hiến pháp Hoa Kỳ:
“Nghị viện có thẩm quyền xác định thời điểm để bầu
chọn các đại cử tri, và ngày mà họ bỏ phiếu bầu chọn nên Tổng thống Hoa Kỳ…”
Như vậy, không cần tranh
cãi thêm nhiều, có thể khẳng định rằng không bất kỳ tổng thống nào có thẩm quyền
xác định lại thời gian bầu cử. Đơn giản vì họ có thể cố tình kéo dài nhiệm kỳ mình
thêm vài tháng, ban hành thêm nhiều chính sách hoặc giả bổ nhiệm thêm thẩm phán
của Tối cao Pháp viện nếu có vị trí khuyết bất ngờ. Trong một số trường hợp, việc
điều chỉnh ngày giờ bầu cử còn có thể làm thay đổi rất nhiều yếu tố để làm lợi
cho một ứng cử viên nhất định.
Do đó, để đảm bảo tính
khách quan và nguyên tắc tam quyền phân lập trong bộ máy nhà nước Hoa Kỳ, chỉ
có Nghị viện mới có thể quyết định thời gian diễn ra cuộc bầu cử Tổng thống.
Họ cũng đã thực hiện quyền
này trong U.S. Code
3 ban hành vào năm 1948, ghi nhận rằng các đại cử tri sẽ được bầu chọn
tại mỗi bang vào ngày thứ ba liền kề ngày thứ hai đầu tiên của tháng 11 cứ sau
bốn năm tiếp theo của mỗi cuộc bầu cử tổng thống và phó tổng thống.
Sau khi cuộc tổng tuyển cử
diễn ra, vào ngày thứ hai tiếp liền ngày thứ tư đầu tiên của tháng 12, các đại
cử tri sẽ tụ hội tại thủ phủ của tiểu bang mình để chính thức bầu ra tổng thống
và phó tổng thống.
Vì những lý do trên, nếu
có muốn thay đổi ngày giờ diễn ra cuộc bầu cử, Trump sẽ phải vượt qua đầu tiên
là Hạ viện Hoa Kỳ đang do Đảng Dân chủ nắm giữ, và sau đó là Thượng viện do Đảng
Cộng hòa nắm giữ. Trừ khi tình hình trở nên quá tồi tệ, khả năng hoãn bầu cử gần
như không thể xảy ra.
Tweet gợi ý hoãn bầu cử của Tổng thống Donald Trump.
Ảnh: Chụp màn hình.
Chính quyền Trump hiện có thể
can thiệp vào bất kỳ quá trình bầu cử nào không?
Ở trên là chúng ta nói về pháp luật, còn trong thực tiễn thì chính
quyền Trump cũng không có bất kỳ công cụ nào cụ thể để ngăn chặn hay hoãn các
cuộc bầu cử địa phương diễn ra tại tiểu bang.
Có thể hiểu bầu cử tổng
thống Hoa Kỳ chia ra làm hai giai đoạn chính.
Một là giai đoạn bầu chọn
ra đại cử tri của từng bang, những người đại diện cho một ứng cử viên tổng thống
nhất định. Sau cuộc bầu cử này thì về cơ bản người ta đã biết chức danh tổng thống
Hoa Kỳ thuộc về ai.
Hai là giai đoạn các đại
cử tri bỏ phiếu bầu cuối cùng của mình, chính thức xác định tổng thống kế nhiệm
của nhà nước liên bang Hoa Kỳ.
Xem xét cả hai giai đoạn,
khác với Việt Nam nơi mà quy trình bầu cử do chính quyền trung ương xác định,
giám sát và kiểm soát; các tiểu bang Hoa Kỳ gần như nắm toàn bộ quyền hành
trong quá trình bầu cử. Điều này được phân tích rất rõ trong bài viết 5
câu hỏi giúp bạn hiểu cách hệ thống bầu cử Mỹ vận hành được Luật Khoa
đăng tải cách đây không lâu.
Theo đó, nhân sự, quy
trình, phương cách bầu cử nói chung cho đến cách bỏ phiếu, cách đếm phiếu… đều
thuộc quyền lựa chọn của tiểu bang. Kể cả việc bỏ phiếu đại cử tri cũng là tại
tiểu bang.
Vậy nên chính quyền ông Trump cũng không có quá nhiều công cụ hành
chính để cưỡng bức thực hiện việc tạm hoãn cuộc bầu cử.
Các cuộc bầu cử ở Hoa Kỳ có từng
hoãn hay chưa?
Nói đi phải nói lại, các
cuộc bầu cử lớn nhỏ của Hoa Kỳ đã từng rất nhiều lần phải hoãn vì rất nhiều
nguyên do.
Gần đây nhất, trong một nỗ
lực của tiểu bang Ohio nhằm hạn chế các nguồn lây nhiễm coronavirus,
Giám đốc Y tế tiểu bang Amy Acton đã quyết định tạm hoãn các cuộc bầu cử sơ bộ
(của từng đảng) tại tiểu bang này vốn được sắp xếp diễn ra vào ngày 17/3. Bà thực
hiện thành công điều này với sự hậu thuẫn của Thống đốc Mike DeWine (thuộc Đảng
Cộng hòa) và Tối cao Pháp viện tiểu bang Ohio.
Trước đó, sau vụ khủng bố
chấn động 11/9, các cuộc bầu cử sơ bộ tại New York cũng đã phải bị hoãn.
Tuy nhiên, cuộc tổng tuyển cử để bầu chọn ra tổng thống Hoa Kỳ vẫn
là cố định, chưa từng bị trì hoãn xuyên suốt lịch sử, và chỉ có thể thay đổi
bằng các biện pháp chúng ta đã nói ở trên.
Cũng đặc biệt cần nhấn mạnh
là vào năm 1864, khi toàn nước Mỹ đang chìm trong nội chiến, cuộc bầu cử tổng
thống Hoa Kỳ vẫn diễn ra một cách bình thường. Vậy nên với trường hợp của đại dịch
viêm phổi Vũ Hán, trong hoàn cảnh các biện pháp bầu cử thay thế (chẳng hạn bầu
qua thư) đã được áp dụng khá phổ biến từ trước đó, việc lý luận cho rằng vì dịch
viêm phổi và các cáo buộc gian lận bầu cử (vốn không có căn cứ) nên phải hoãn bầu
cử là không thuyết phục.
Trump có phương án dự phòng
nào hay không?
Trump vẫn có thể khuyến
khích các tiểu bang đang do Đảng Cộng hòa kiểm soát tự hoãn các cuộc bầu cử phổ
thông. Dù cho đây là một hành vi vi hiến đi chăng nữa, đến cuối cùng chính quyền
tiểu bang vẫn là cơ quan trực tiếp tổ chức cuộc bầu cử. Tính đến năm 2019, Đảng
Cộng hòa hiện đang nắm quyền kiểm soát toàn bộ quá trình lập pháp tại 30 tiểu
bang. Một con số ấn tượng và rất đáng để Trump cân nhắc.
Tuy nhiên, tự tiện hoãn bầu
cử sẽ để lại một cái giá rất lớn không chỉ lên uy tín của Đảng Cộng hòa mà còn
là uy tín của từng chính trị gia đang nắm vai trò thống đốc bang. Vậy nên
phương án này sẽ rất khó thực hiện.
Nếu cuộc bầu cử thật sự bị
hoãn, Trump có thể tiếp tục nắm giữ Nhà Trắng hay không?
Không. Đó là những gì mà Tu chính án thứ Hai
Mươi của Hiến pháp khẳng định: Nhiệm kỳ tổng thống và phó tổng thống
đương nhiệm của Hoa Kỳ kết thúc vào đúng Ngọ ngày 20 tháng Một sau bốn năm nhiệm
kỳ của người đó.
Không có bất kỳ điều khoản
nào của Hiến pháp hay pháp luật Hoa Kỳ cho phép một tổng thống được phép nắm giữ
nhiệm sở sau hạn này, cho dù trong tình trạng khẩn cấp quốc gia hay chờ một Tu
chính án sửa đổi Hiến pháp được thông qua.
Thêm vào đó, hoãn bầu cử
lần này cũng khiến cho Hạ viện mới (vốn được bầu hai năm một lần) không thể được
lập ra. Cơ quan quyền lực
nhà nước duy nhất còn tồn tại là Thượng viện Hoa Kỳ, cơ quan sẽ có thẩm
quyền bầu nên tổng thống kế nhiệm. Theo truyền thống, đảng
chiếm đa số sẽ đưa Chủ tịch Thượng viện tạm quyền (President pro tempore) lên
ghế tổng thống.
Vấn đề là nếu không tổ chức
bầu cử, vào ngày 3/1 tới đây, Đảng Cộng hòa sẽ mất đến 23 ghế tại Thượng viện
trong khi Đảng Dân chủ chỉ mất 12 ghế (vì đến hạn bầu lại sau 6 năm). Điều này
khiến Đảng Dân chủ lại là đảng chiếm đa số trong Thượng viện. Đây là một viễn cảnh
mà ông Trump rõ ràng không mong muốn.
------------
Đọc thêm:
·
5 câu hỏi giúp bạn hiểu cách hệ thống bầu cử Mỹ vận hành
No comments:
Post a Comment