06:52 14/02/17
(GDVN) - Phương Tây hay phương Đông, sự vĩ đại của
bất kỳ cá nhân nào, dân tộc nào cũng sẽ được nhân dân đánh giá, thế hệ sau đánh
giá...
LTS:
Quan sát và nghiên cứu về giáo dục, nghiên cứu sinh giáo dục Mỹ, tác giả Nguyễn
Thị Lan Hương chia sẻ ba câu chuyện liên quan đến sự tử tế trong giáo dục Mỹ.
Đặc
biệt, giáo dục tại Mỹ đang đứng trước những thách thức khi xảy ra mâu thuẫn giữa
những giá trị về sự tử tế mà nhà trường muốn truyền đạt đến học sinh với những
thực tế mà cuộc bầu cử Mỹ năm 2016 mang đến.
Tòa
soạn trân trọng gửi đến độc giả bài viết!
Tử tế là ngôn ngữ mà người điếc có thể nghe và người
mù có thể nhìn – Mark Twain
Năm 2016, tôi có một vinh
dự lớn là được gặp gỡ và nói chuyện với nhà làm phim Trần Văn Thủy, đạo diện bộ
phim “Chuyện tử tế” nổi tiếng những năm 1985-1990 [1].
Cuộc gặp đã giúp tôi hiểu
thêm nhiều điều một người tử tế theo đuổi những chuẩn mực đạo đức làm nghề (qua
Chuyện nghề của Thủy [2]) mà tự ông đặt ra cho mình.
Cuối năm 2016, ở Mỹ
có bầu cử Tổng thống và có rất nhiều câu chuyện xảy ra trước
và sau bầu cử, tôi lại có cơ hội chiêm nghiệm về “tử tế” theo tinh thần Mỹ. Xin
được chia sẻ mấy chuyện về tử tế trong giáo dục Mỹ.
Chuyện thứ nhất: Thư ngỏ gửi Tổng thống và Bộ Trưởng
Bộ Giáo dục được chỉ định – GS. Mark Tucker
Mark Tucker là Giám đốc Trung Tâm Nghiên cứu Quốc
gia về Giáo dục và Kinh tế (NCEE). (Ảnh: NCEE)
Mark Tucker là Giám đốc
Trung Tâm Nghiên cứu Quốc gia về Giáo dục và Kinh tế (NCEE). Ông là một nhà
nghiên cứu hoàn toàn độc lập với bất kỳ cơ quan chính quyền Mỹ.
Tuy nhiên, suốt cuộc đời
mình, Mark đã nghiên cứu và đóng góp những phản biện và ý kiến cho xây dựng
giáo dục giáo dục phổ thông của Mỹ qua những báo cáo trung thực về những thách
thức và những giải pháp để giải quyết.
Ông là một chuyên gia có
uy tín về phát triển giáo dục và kinh tế, không chỉ ở Mỹ, mà ở toàn thế giới, với
những kinh nghiệm nghiên cứu về 10-20 nước phát triển nhất về giáo dục
[3].
Trước và sau bầu cử Mỹ
vào tháng 11/2016, Mark có hai bức thư ngỏ gửi Tổng thống [4].
Trong những bức thư này,
ông chỉ ra những vấn đề của giáo dục Mỹ hiện tại, những trọng tâm cần giải quyết
trong 4 năm nhiệm kỳ của Tổng thống sắp tới, và những gì mà tổ chức NCEE và cá
nhân ông tin tưởng cần làm cho giáo dục Mỹ, cho nước Mỹ.
Toàn văn những thư ngỏ
này được đăng tải rộng rãi trên hầu hết các phương tiện truyền thông Mỹ để chia
sẻ ý tưởng và kêu gọi tất cả mọi người quan tâm đến giáo dục đóng góp ý kiến.
Tương tự với thư ngỏ gửi
Tổng thống của Mark Tucker, hầu hết các tổ chức nghiên cứu giáo dục Mỹ, nhà
giáo và phụ huynh Mỹ đều tập hợp ý kiến và viết thư ngỏ, đưa ra những câu hỏi
cho bà Betsy Devos, người được chỉ định vào chức Bộ Trưởng Bộ Giáo dục Mỹ [5].
Trước khi bà này được phê
chuẩn chức vụ Bộ trưởng, bà đã phải trải qua nhiều giờ “điều trần” trước Quốc hội
Mỹ để chứng minh được sự hiểu biết và năng lực giải quyết những thách thức của
giáo dục Mỹ trong nhiệm kỳ của bà.
Cho đến hôm nay (26/1/2017), chức danh của bà vẫn chưa được phê chuẩn do những trình bày chưa thuyết phục về giải pháp giáo dục bà dự kiến thực hiện, đồng thời với những vướng mắc về tài chính và đạo đức cá nhân theo yêu cầu về đánh giá đạo đức của bà chưa được chấp thuận.
Cho đến hôm nay (26/1/2017), chức danh của bà vẫn chưa được phê chuẩn do những trình bày chưa thuyết phục về giải pháp giáo dục bà dự kiến thực hiện, đồng thời với những vướng mắc về tài chính và đạo đức cá nhân theo yêu cầu về đánh giá đạo đức của bà chưa được chấp thuận.
Chuyện thứ 2: Nhân cách một người Thầy – GS.
Phillip Altbach (Boston College)
Phillip Altbach - người sáng lập Trung tâm Nghiên cứu
Quốc tế Giáo dục Đại học ở Boston College. (Ảnh: bc.edu)
Phillip Altbach là một
trong số ít những giáo sư hàng đầu thế giới và là những nhà nghiên cứu đầu tiên
của Mỹ nghiên cứu về quốc tế hóa giáo dục đại học.
Ông là người sáng lập
Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế Giáo dục Đại học ở Boston College (CIHE) và hiện
là Giáo sư của Trung tâm [6].
Cá nhân tôi, một học sinh
chân ướt chân ráo đến Mỹ năm 2014, tôi không có gì để ông phải quan tâm, nhưng
với những câu hỏi rất ngu ngơ của một học sinh Việt Nam quan tâm đến các bài viết
và sách của ông, dù là sách xuất bản từ 1970s, ông đều cố gắng dành thời gian
trả lời thư tôi.
Nhân cách một người thầy
của Phillip, với tôi, có lẽ ở những chia sẻ luôn trung thực và chân thành nhất,
với những gì ông hiểu và ông tin tưởng, dù đó không phải là ý kiến của số đông
hay ý kiến của cơ quan lãnh đạo giáo dục của Mỹ.
Từ những năm 1980s –
1990s, cuốn sách “Giáo dục đại học tại các quốc gia đang phát triển” [7] hay
“Khủng hoảng phân biệt chủng tộc trong Đại học Mỹ” [8] thực sự gây chấn động
trong giới học thuật và buộc tất cả các giới lãnh đạo Mỹ phải đưa những vấn đề
này vào trong trọng tâm nghiên cứu về chính sách quốc gia Mỹ.
Gần đây hơn, trong buổi
chia sẻ về “Cải cách học thuật toàn cầu: Điều này có ý nghĩa gì với nước Mỹ”
(The Global Academic Revolution: What does it mean for US) [9], rất chân thành,
Phillip nói về việc nước Mỹ không nên “xuất khẩu” giáo dục và tư tưởng Mỹ đi
đâu cả.
Và thay vào đó, nước Mỹ
nên giúp đỡ những nước nào cần đến những nền tảng, kinh nghiệm mà giáo dục Mỹ
đã làm tốt trong hệ thống của mình.
Tinh thần này hoàn toàn
khác với “America First”, “American arrogance” (tạm dịch, sự ngạo mạn của Mỹ),
mà Thượng Nghị sĩ J. William Fulbright đã cảnh báo trong cuốn sách của mình từ
năm 1966 [10].
Phillip là một người Thầy,
một công dân Mỹ thật kỳ lạ khi ông đã dám đưa ra nhận định về “việc chấm dứt (tạm
thời) chủ nghĩa quốc tế của Mỹ” [11] sau khi bầu cử Mỹ 2016 có kết quả!
Nhân cách của một người
thầy Mỹ thật đáng trân trọng.
Tôi tự thấy ông là một
người Thầy, một người hướng dẫn trong suốt 3 năm tôi học ở Mỹ, dù tôi chưa một
lần được gặp.
Chuyện thứ 3: Những bàn luận về cách dạy “tư duy phản
biện” với học sinh về “chống bắt nạt” trong lớp học trước, trong và sau bầu cử
Mỹ
Nước Mỹ tranh luận cả trước,
trong và sau bầu cử năm 2016. Đối với giáo viên và những nhà nghiên cứu giáo dục
Mỹ, quan ngại về việc làm sao chia sẻ và dạy “chống bắt nạt” trong trường học
được hiệu quả, đúng tinh thần giáo dục, khi thực tế bầu cử Mỹ năm 2016 đang đưa
ra những thực tế trái ngược với tinh thần này [12].
Harvard và nhóm nghiên cứu
của mình đã đưa ra những trường hợp cụ thể để chia sẻ nghiên cứu về ‘chống bắt
nạt” trong lớp học, trong tình hình, khi hàng ngày, trên tivi và báo chí, các
em được chứng kiến những tuyên bố, những tranh luận rất “bắt nạt”, không tôn trọng
người đối diện, với thái độ hung hăng và trái với những quyền dân sự được Hiến
pháp công nhận.
Theo các nhà nghiên cứu
Harvard, các nhà giáo nên lắng nghe những chia sẻ trong từng câu chuyện “bắt nạt”
với tinh thần đặt mình vào vị trí của học sinh, thừa nhận thực tế với học sinh
là trong cuộc sống này, có nhiều người lớn, nhiều người có vị trí lãnh đạo cao
đã có hành vi bắt nạt, hành vi trái luật pháp, vậy chúng ta sẽ làm gì để phản đối
lại những hành vi sai trái đó?
Với những câu hỏi khuyến
khích học sinh tư duy và tự tìm ra những điều thiết thực cho bản thân, giáo
viên và học sinh cùng chia sẻ ý kiến, cùng suy nghĩ “phản biện” để đề xuất nếu
chúng ta là người bị bắt nạt, bị đối xử trái luật, chúng ta sẽ làm gì để bảo vệ
quyền hợp pháp.
Theo nghiên cứu lâu nay của
Mỹ, giáo dục Mỹ đã bỏ quên “dạy” quyền công dân (civic education) cho học sinh
của mình trong hơn mấy thập kỷ [13], và theo đó, tiếng nói của nhân dân, tiếng
nói của học sinh đã bị “yếu” đi nhiều phần so với những năm 1970s.
Dẫu vậy, rất nhiều bài
nghiên cứu đã chia sẻ, cần cảm ơn cuộc bầu cử vừa qua, vì nó đã “buộc” dân Mỹ
thức tỉnh về quyền tham gia chính trị, quyền được lên tiếng, dù đấy là tiếng
nói từ những người làm nghiên cứu khoa học [14].
Theo tôi quan sát, đây
chính là sức mạnh bí ẩn của nước Mỹ.
Sự vĩ đại của nước Mỹ,
không nằm ở những sức mạnh về kinh tế hay quân sự, sự vĩ đại này thuộc về những
con người “tử tế” của nước Mỹ.
Mà đơn giản là họ sống
đúng với nhân cách của một công dân Mỹ: dám nói lên sự thật, dù đó là sự thật
không hề dễ chịu với lãnh đạo đất nước, với sếp của họ, với đồng nghiệp và cả với
học sinh của họ (“truth to power”) và sẵn sàng tham gia vào lãnh đạo đất nước
khi cần thiết, nhằm đảm bảo giá trị Mỹ mà họ theo đuổi.
Vậy là, từ Trần Văn Thủy
năm 1985 đến nước Mỹ năm 2016, giá trị và chuẩn mực của tử tế, của con người tử
tế không hề thay đổi.
Đó là sự thật và hành động
vì sự thật, đúng với vị thế, tâm trí của con người có tri thức, con người biết
đồng cảm và chia sẻ trách nhiệm với nhân dân và đất nước.
Và dù là phương Tây hay
phương Đông, sự vĩ đại của bất kỳ cá nhân nào, dân tộc nào cũng sẽ được nhân
dân đánh giá, thế hệ sau đánh giá. Lịch sử luôn công bằng trong đánh giá, dẫu
là một trăm năm hay một nghìn năm sau.
Bài
viết thể hiện nhận thức, quan điểm, góc nhìn và cách hành văn của riêng tác giả.
*
Tài liệu tham khảo:
[4] http://ncee.org/2016/11/dear-president-elect-trump/; http://ncee.org/2016/04/a-presidential-agenda-for-the-americans-left-behind/
[5] https://edexcellence.net/articles/20-questions-for-betsy-devos; https://www.theatlantic.com/education/archive/2017/01/delving-into-one-of-the-questions-betsy-devos-couldnt-answer/513941/; https://www.washingtonpost.com/news/answer-sheet/wp/2017/01/16/teachers-have-some-tough-questions-for-trumps-education-nominee-betsy-devos/
[8] The Racial Crisis in
American Higher Education – Phillip Altbach và Kofi Lomotey – 1991 -https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=II2TzWlr5m0C&oi=fnd&pg=PR7&dq=Higher+Education+1974+Philip+Altbach&ots=a3jqhia4dK&sig=jp-UzTB-BEjkntiedm7JrT1w9yg#v=onepage&q=Higher%20Education%201974%20Philip%20Altbach&f=false
Nguyễn Thị Lan Hương
No comments:
Post a Comment